Ürdün ve Suriye'den ‘tam kapsamlı ilişkilere’ dönüş adımı

Ürdün-Suriye ilişkileri artan bir hızla canlanıyor. İlişkiler, iki hükümetin yetkili bakanlarının düzenlediği teknik toplantılarda, ekonomik açıdan nitelik kazandı. Sürecin güvenlik ve politik örtüsü, geçtiğimiz hafta Amman'da Ürdün ordusu komutanı ile Suriyeli mevkidaşı arasında gerçekleşen bir görüşmeyle başlatılan iki komşu arasındaki üst düzey temaslarla gün yüzüne çıktı.
Suriye Savunma Bakanı ve Genelkurmay Başkanı General Ali Eyyub’un Amman’a gerçekleştirdiği ve Ürdünlü mevkidaşı Yusuf el-Hunayti ile görüştüğü ziyaretten bir hafta sonra İçişleri Bakanı Mazin el-Ferraye dün yaptığı açıklamayla, yarın sabahtan itibaren Cabir Sınır Kapısı’nın yeniden ticaret ve yolcu geçişlerine açılacağını duyurdu.
Suriyeli muhalif gruplar tarafından ele geçirilen Ürdün tarafındaki Cabir Sınır Kapısı rejim kuvvetlerin geri çekilmesinden sonra, 2015 yılının ortalarında kapatılmıştı. Geçiş 2018 yılının ekim ayında yeniden açılmıştı. Ancak kapı, koronavirüs (Kovid-19) salgını ile Suriye’den gelen vakalar nedeniyle 2020 yılının eylül ayında yeniden kapatıldı. Amman, iki ülkenin İçişleri Bakanları arasında gerçekleştirilen telefon görüşmesinin ardından, geçtiğimiz ağustos ayı sonlarında Sınır Kapısı’nın yeniden açılmasına karar vermişti. Ancak karar, Dera’daki güvenlik durumu nedeniyle askıya alınmıştı.
Şarku’l Avsat’ın uzman siyasi kaynaklardan elde ettiği bilgilere göre Ürdün İçişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, iki kardeş ülke arasında ticaret ve turizmi harekete geçirmek amacıyla, gerekli güvenlik ve sağlık önlemleri dikkate alınarak sınırların yeniden açılması kararlaştırıldı. İki ülkenin orduları arasında, güvenlik açısından normalleşmeye gidilmesi yönünde resmi talimatlar verildi. Bilgi sahibi bir Ürdünlü kaynak, güvenlik ve siyasi bağlamda gerçekleştirilen üst düzeyde ziyarette, Eyyub'un Suriye Rejim Lideri Beşşar Esed tarafından Ürdün Kralı 2.Abdullah’a gönderilen sözlü bir mesajı ilettiğini söyledi. Söz konusu mesajda, son iki ayda 2. Abdullah’ın ABD Başkanı Joe Biden ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile bir araya geldiği iki ayrı zirvede Şam ve Amman tarafından benimsenen tutumdan övgüyle söz edildi.
Kaynaklara göre Eyyub mesajı Ürdün Genelkurmay Başkanı Yusuf el-Hunayti’ye iletti.
Kaynaklar ayrıca Eyyub ve Hunayti’nin görüşmesinde, rejim ordusunun kontrolü yeniden ele geçirmesinden sonra Suriye’nin güneyindeki ateşkesi istikrara kavuşturma çabalarının gözden geçirildiğini bildirdi.
İkili görüşmelerin gündeminde, uyuşturucu ve silah kaçakçılığı karşısında her iki tarafın da sınır kontrollerinde atacağı adımlar vardı. Ürdün’den yapılan güvenlik değerlendirmelerinde silah ve uyuşturucu çetelerinin Suriye'ye yerleşti ve etkisinin genişleyerek rejim üzerinde bakı oluşturduğu yönünde. Bu durumun komşu ülkelerde endişeye yol açtığı bildirildi.
Amman, Arap Gaz Boru Hattı ülkeleri (Mısır, Ürdün, Suriye ve Lübnan) için bu ayın başında düzenlenen bakanlar toplantısının gündeminde Mısır doğalgazının Ürdün ve Suriye üzerinden Lübnan’a ulaştırılması yönündeki anlaşma vardı. Dört ülkenin enerji bakanları ile gerçekleşen toplantıda konuya dair bir eylem planı ve zaman çizelgesi uygulama sözü verildi. Bu durum, ABD tarafından dayatılan Sezar Yasası’nın ayrıcalıklarından yararlanılarak Şam üzerindeki ablukanın kırılmasını sağladı.
Lübnan’ın tanık olduğu enerji krizine ilişkin baskı sürüyor. Ürdün'de elektrik enerjisi üretimi oldukça fazla. Ayrıca Mısır gazının Ürdün ve Suriye'den Lübnan'a geçişi için altyapı tamamlanmak üzere. Amman, iki ülke arasında ticaret, ulaştırma, elektrik, tarım ve su kaynakları alanlarında ikili iş birliğini geliştirmenin yollarını görüşmek üzere Şam'la ilişkiyi güçlendirmeyi hedefliyor. Bu amaçla dün genişletilmiş Ürdün-Suriye bakanları toplantılarını başlatma konusunda adımlar attı.
Görüşmeler, iki kardeş ülke arasındaki ekonomik ilişkileri canlandırmanın yanı sıra karşılıklı geçişleri tarafların çıkarlarına uygun olacak şekilde yeniden tesis etmeyi amaçlıyor. Görüşmeler, özellikle bölgenin tanık olduğu istikrarsızlık ve Kovid-19 salgını ışığında, iki ülke arasındaki ekonomik ilişkiler için bir çerçeve çizilmesi hedefiyle yapılıyor. İki ülkenin çıkarlarına hizmet edecek iş birliği alanlarını geliştirme yolları konusunda bir vizyon oluşturulması bekleniyor.
Ürdün’den yapılan resmi açıklamaya göre görüşmeye Ürdün tarafından Sanayi, Ticaret, Arz, Su, Sulama, Ulaştırma, Tarım, Enerji Ve Maden Zenginlikleri bakanları katılıyor. Suriye tarafında da Ekonomi, Dış Ticaret, Su Kaynakları, Tarım, Tarım Reformu ve Elektrik bakanlarının bulunması bekleniyor. Yerel hükümet kaynaklarına göre toplantıların bugün akşam saatlerine kadar tamamlanması planlanıyor.

Magda Qinan, İsrail'in uyguladığı boğucu abluka ve yardımların engellenmesi nedeniyle açlık tehlikesiyle karşı karşıya olan Gazze Şeridi'nin güneyindeki Han Yunus'ta bir çadırda yaşayan yerinden edilmiş ailesini doyurmak için üçüncü kez kaplumbağa pişirmek zorunda kaldı.

61 yaşındaki Magda eti temizliyor, un ve sirkeyle karıştırıyor, yıkıyor ve eski, hasarlı bir tencerede kaynatıp kızarttıktan sonra soğan, domates ve biberle çeşnilendiriyor. “Çocuklar kaplumbağadan korkuyorlardı, biz de onlara dana eti kadar lezzetli olduğunu söyledik,” diyerek odun ateşinde pişen kırmızı eti izlerken AFP'ye “Bazıları yedi, bazıları ise reddetti” diyor.

İsrail 2 Mart'ta Gazze'ye tam bir abluka uygulayarak ateşkesle birlikte yeniden başlayan uluslararası yardımların girişini engelledi ve ana tuzdan arındırma tesisine giden elektrik arzını kesti.

Bir grup uluslararası sivil toplum kuruluşu bu hafta “kıtlık sadece bir risk değil; Gazze'nin neredeyse tüm bölgelerinde hızla gelişiyor gibi görünüyor” uyarısında bulundu.

Filistinli bir çocuk, Gazze Şeridi'nin merkezindeki Nuseyrat mülteci kampında kısıtlı yemeğini yiyor (AFP)

İsrail'in çarşamba günü Gazze'ye insani yardım girişini engellemeye devam edeceğini açıklamasının ardından, Hamas perşembe günü yaptığı açıklamada İsrail'i “açlığı bir silah olarak kullanmakla” suçladı. Şarku’l Avsat’ın AFP'den aktardığına göre Hamas bu kararın “baskı araçlarından biri... ve bir savaş suçunun kamuoyu önünde yeniden kabulü” olduğunu belirtti.

Magda Qinnan, “Sınır kapıları kapalı. Pazarda domates, salatalık ve biberden başka bir şey yok” diyerek 80 şekele (19 avro) iki küçük torba sebze aldığını ve hiç et olmadığını belirtiyor. Kaplumbağaları yakalayıp kestikten sonra pişirdiklerini “birkaç aileye paylaşmaları için dağıttığını” söyleyen kadın, “bunların satılık olmadığını” ifade etti.

Filistinliler, Gazze Şeridi'nin merkezindeki Nuseyrat mülteci kampında sıcak yemekten paylarını almak için yiyecek dağıtım noktasının önünde bekliyor (AFP)

“Bir gün kaplumbağa yiyeceğimizi hiç düşünmemiştik” diyen balıkçı akrabası Abdul Halim Qinan, kaplumbağa etinin yiyecek yerine geçtiğini belirtti: “Savaş başladığından beri ne bize ne de başkasına yiyecek var. İhtiyacımız olan protein ve besin maddelerini yerine koymaya çalışıyoruz. Et yok, kümes hayvanı yok, sebze yok” şeklinde konuştu.

Birleşmiş Milletler İnsani İşler Koordinasyon Ofisi (OCHA) bu hafta “insani durumun savaşın başlamasından bu yana geçen 18 ay içinde muhtemelen en kötü durumda olduğu” uyarısında bulunarak “Gazze'ye geçişlere bir buçuk aydır izin verilmediğini, bunun bugüne kadarki en uzun tedarik kesintisi dönemi olduğunu” kaydetti.

Filistinli çocuklar, Gazze Şeridi'nin merkezindeki Nuseyrat mülteci kampında sıcak yemekten paylarına düşen kısıtlı miktarı alabilmek için sırada bekliyor (AFP)

Dünya Sağlık Örgütü Doğu Akdeniz Bölge Direktörü Hanan Balkhi haziran ayında, Gazze sakinlerinin lağım suyu içmeye ve hayvan yemi yemeye zorlandığı uyarısında bulundu.

İsrail ordusu, 19 Ocak'ta başlayan ateşkes ve esirlerin serbest bırakılması anlaşmasının çökmesinin ardından 18 Mart'ta yeniden saldırıya geçmesinden beri Gazze Şeridi'nde hava bombardımanını yoğunlaştırdı ve kara operasyonlarını genişletti.

Ürdün ve Suriye'den ‘tam kapsamlı ilişkilere’ dönüş adımı