Tunus’ta hükümetin kurulması krizi sona erdirecek mi?

Tunus Cumhurbaşkanı Kays Said önceki gün Kartaca Sarayı'nda Necla Buden Ramazan’ı kabul etti. (AP)

Tunus Cumhurbaşkanı Kays Said, ülkede haftalardır süren tartışmaların ve spekülasyonların ardından Jeoloji Profesörü Necla Buden Ramazan’ı hükümeti kurmakla görevlendirdi. Bu karar Hem Tunus içinde hem de dışında çoğu siyasi parti ve kuruluş tarafından övgüyle karşılandı. Bununla birlikte bir dizi politikacı, 25 Temmuz'da açıkladığı olağanüstü kararların ardından başbakana verilecek yetkilerin kapsamını sorguladı.
Bazı kesimler, Cumhurbaşkanı’nın bu atamayla (cumhurbaşkanlığı ve başbakanlık) yürütme erki üzerindeki kontrolünü tamamladığını düşünürken siyasi çevreler de başbakana verilecek gerçek yetkiler konusunda şüphelerini dile getirdi. Bunun karar verme yetkisine sahip bir başbakan mı yoksa sadece cumhurbaşkanının programlarını ve seçeneklerini uygulayan bir görevli mi olacağı soruları gündemde.
Gözlemciler bu sorulara yanıt olarak, Cumhurbaşkanı Said'in başbakan adayına her kesimden isimleri kapsayan bir ekip kurmasını önerdiğini, ayrıca yolsuzlukla mücadele edilmesi ve Tunusluların ulaşım, sağlık ve eğitim gibi doğal haklarına ilişkin taleplerine yanıt verilmesi gerektiğini söylediler. 
Devletin çeşitli kurumlarına nüfuz eden yolsuzluğu ve kaosu ortadan kaldırmak için birlikte ve kararlılıkla çalışacaklarını vurgulayan Said, daha önce başta Hişam el-Meşişi hükümeti olmak üzere bizzat kendisinin seçtiği başbakanlar tarafından ‘ihanete uğradığını’ vurguladı.
Diğer yandan bazı siyasi gözlemciler, güç dengesinin tamamen Cumhurbaşkanı’nın lehine değiştiği görüşünde. Zira geçtiğimiz 22 Eylül'de yayınladığı ve 16’ıncı maddesinde başbakanı, bakanları ve devlet sekreterlerini kendisinin atadığını belirttiği cumhurbaşkanlığı kararı sayesinde Said, siyasi karar alma mekanizmasının kontrolünü elinde bulunduracak.
Cumhurbaşkanlığı kararnamesinin 17’inci ve 18’inci maddeleri de hükümetin yetkilerini belirliyor. Bu maddelere göre hükümet, cumhurbaşkanının direktifleri ve tercihleri doğrultusunda, devletin genel politikasının uygulanmasını sağlayacak. Ayrıca önceki hükümetlerin oluşumları sırasında cumhurbaşkanı önünde sorumlu tutulmadıkları bazı konularda da yükümlülüğü alacak. Yeni hükümet, parlamentoya karşı da sorumlu olacak. Parlamento yeni hükümet hakkında iddianame hazırlayabilecek veya hükümeti gensoru önergesine tabi tutabilecek.
Cumhurbaşkanlığı kararnamesinin 19’uncu maddesine göre başbakan hükümeti yönlendirir, çalışmalarını koordine eder ve cumhurbaşkanı tarafından belirlenen yönergeleri ve kararları uygulamak için idare mekanizmalarını kullanır. Cumhurbaşkanı da gerektiğinde Bakanlar Kurulu veya diğer kurulların başkanlığına vekalet eder. Başbakan ve hükümet üyeleri, cumhurbaşkanı huzurunda yemin ederler. İlk olarak parlamento, hükümeti onaylar daha sonra da anayasa yemini cumhurbaşkanının huzurunda gerçekleşir.
Buradan yola çıkarak bazı kesimler Cumhurbaşkanı Said'in bu yeni siyasi gerçeklik sayesinde, yürütme organının iki başı arasındaki krizi gerçekten aşmış olup olmadığını merak ediyor. Olağanüstü tedbirler aşamasının bitmesi ve siyasi hayatın normal seyrine dönmesinin ardından iki taraf arasındaki ilişkinin nasıl olacağı merak konusu.
Tunus'un merhum Cumhurbaşkanı Baci Kaid es-Sibsi'nin iktidarı sırasında cumhurbaşkanı ile başbakan arasında bir yetki krizi ortaya çıktı. Ardından eski Başbakan Habib Essid ile bu gerilim arttı. Kartaca Sarayı'ndaki karar alma çevrelerine yakın taraflarca bir dizi tehditkar ve göz korkutucu açıklamalarda bulunuldu. Gerilim, Habib Essid hükümetinin güven oyunun geri çekilmesinden sonra hükümetin devrilmesiyle sona erdi. Ancak iki taraf arasındaki kriz, Başbakan Yusuf eş-Şahid ile Baci Kaid es-Sibsi'nin keskin bir anlaşmazlık yaşaması ile yeniden ortaya çıktı. Bu durum, taraflar arasında bir kopuşa neden oldu. Ancak Baci yüzleşmemeyi seçti. Böylece farklılıklar Cumhurbaşkanı’nın ölümünün ardından siyasi bir değişiklikle ortadan kalktı.
2019 seçimleri ve Kays Said'in cumhurbaşkanlığı seçiminde kazandığı zaferin ardından, Cumhurbaşkanı’nın İlyas el-Fahfah'ı seçmesiyle, "Kasbah" ve "Kartaca" arasında güçler savaşı başladı. Çıkarların çatışması üzerine Fahfah hükümeti devrildi. Cumhurbaşkanı bunun üzerine hükümet kurma yetkisini kendisine yakın bir isim olan Hişam el-Meşişi'ye verdi. Ancak, Meşişi, Kartaca Sarayı’ndan uzaklaştı ve Bardo Sarayı ve Meclis Başkanı Raşid Gannuşi ile ittifak kurdu. Bunun üzerine Cumhurbaşkanı Said, Meşişi tarafından yapılan bakanlık değişikliğini kabul etmedi. Bu durum, olağanüstü tedbirlerin uygulanmasına ve benzeri görülmemiş bir siyasi çıkmaz durumunun ortaya çıkmasına yol açtı.
Gündemde, Cumhurbaşkanı Said, cumhurbaşkanının yetkilerini artırarak ve başbakanın yetkilerini sınırlayarak yürütme organının iki tarafı arasında çıkan krizin nedenlerini gerçekten ortadan kaldırdı mı sorusu var.