Beşşar Esed rejimini temsil eden heyetin ilk 5 turda uzlaşmaz tavrı nedeniyle yazım aşamasına geçilemeyen Suriye Anayasa Komitesi görüşmelerinin 6'ncı turu Birleşmiş Milletler (BM) Suriye Özel Temsilcisi Geir Pedersen himayesinde yarın başlıyor.
Suriye'de Mart 2011'de barışçıl halk gösterileriyle başlayan ve Esed rejiminin müdahalesiyle kan gölüne dönen iç savaşta 10 yıl geride kaldı.
BM raporlarında Esed rejimi ve destekçilerinin defalarca sivilleri vurarak ve işkence yaparak savaş suçu ve insanlığa karşı suçlar işlediği belgelenen iç savaşta, yüz binlerce insan hayatını kaybetti, milyonlarcası da canını kurtarmak için komşu ülkelere sığınmak zorunda kaldı.
Ülkedeki kaosu sona erdirmeye yönelik siyasi çözüm arayışlarının en önemli halkasını ise Suriye Anayasa Komitesi görüşmeleri oluşturuyor.
Komitenin 6'ncı tur görüşmeleri, 5'inci turdaki hayal kırıklığının ardından İsviçre'deki Birleşmiş Milletler (BM) Cenevre Ofisi'nde yarın başlayacak.
Esed rejimi, sivil toplum kuruluşları ve Suriye muhalefeti temsilcilerinin her birinden 15'er kişiden oluşan anayasanın "Küçük Grup" üyeleri, 8,5 ay aranın ardından Cenevre'de yeniden bir araya gelecek.
Pedersen bugün eş başkanlarla görüşüyor
BM Cenevre Ofisi Sözcüsü Alessandra Vellucci, AA muhabirine yaptığı açıklamada, 18 Ekim Pazartesi başlayacak 6'ncı turun kaç gün süreceğinin netleşmediğini söyledi.
Vellucci, Pedersen'in bugün eş başkanlarla bir araya geleceğini ardından basın toplantısı düzenleyeceğini bildirdi.
Özel Temsilci Pedersen'in basın toplantısının TSİ 18.00'de başlaması bekleniyor.
Muhalifler ise yaptıkları yazılı açıklamada Komite toplantılarının 22 Ekim'e kadar süreceğini belirtti.
Pedersen, 28 Eylül'de BM Güvenlik Konseyine (BMGK) brifinginde, 5'inci tur için tarafların metodoloji konusunda anlaştığını bildirmişti.
Bu turda tarafların, toplantılardan önce anayasanın temel ilkelerine ilişkin metinleri sunacağını aktaran Pedersen, bir sonraki turun tarihinin de belirleneceğini kaydetmişti.
Rejim heyetinin uzlaşmaz tutumu büyük hayal kırıklığına yol açmıştı
25-29 Ocak 2021'de gerçekleştirilen Suriye Anayasa Komitesi 5'inci tur görüşmelerinde taraflar ilk kez anayasanın içeriğine odaklanarak yazım aşamasına geçmeyi hedefliyordu.
Anayasanın yazımı için ilk somut adımı atan taraf olan Suriyeli muhalifler, yazımını tamamladıkları 10 temel maddeyi Anayasa Komitesine sunmuş ancak rejimi temsil eden heyet bu maddeleri müzakere etmeyi dahi reddetmişti.
Pedersen, 5'inci turda Esed rejimini temsil eden heyetin uzlaşmaz tavrına tepki göstererek, "45 kişilik yazım ekibine artık bu şeklide devam edemeyeceğimizi söyledim. Benim için bir hayal kırıklığı oldu" ifadesini kullanmıştı.
Muhaliflerin eş başkanlığını yürüten Hadi el Bahra, AA muhabirine yaptığı açıklamada, "Şimdi tüm süreç yoğun bakımda. Top artık BMGK ve uluslararası toplumda. Ciddi bir adım atmalarının zamanı geldi. Rus tarafının ve uluslararası toplumun, (rejime) baskısı olmadan bunu başarmamız mümkün olmayacak. Biz hazırız ve buradayız ama siyasi çözüm için gerekli irade ve niyet bu rejimde yok" değerlendirmesinde bulunmuştu.
Rejimin ciddiyetsizliği ilk turdan itibaren başladı
150 üyenin katılımıyla 30 Ekim 2019'da başlayan ve 1 Kasım 2019'da sona eren açılış toplantılarının ardından 45 kişilik yazım kurulu, 3-8 Kasım 2019'da BM Cenevre Ofisi'nde yoğun müzakereler gerçekleştirmişti.
Rejim heyeti bu turdan itibaren görüşmelerde terörle mücadele gibi gündem dışı konuları masaya getirerek, Komitenin esas toplanma amacını gerçekleştirmesine müsaade etmemişti.
Cenevre'ye gelmelerine rağmen masaya oturmadılar
Komitenin, Cenevre kentinde 25-29 Kasım 2019'da gerçekleşen 2'nci tur görüşmeleri, rejimi temsil eden heyetin uzlaşmaz tavrı nedeniyle 45 kişilik yazım kurulu bir araya gelemeden sona ermişti.
Cenevre'ye gelmelerine rağmen masaya dahi oturmadan Şam'a dönen rejim heyetine muhalifler tepki göstermişti.
Esed rejiminin temsilcilerinin bu uzlaşmaz tavrı "sahada zaman kazanmaya yönelik hamle" olarak nitelendirilmişti.
24-29 Ağustos 2020'de yapılan 3'üncü tur görüşmelerinde ise BM Özel Temsilcisi Pedersen'in baskılarıyla rejim heyeti bir önceki turun aksine ilk kez masaya oturmuştu.
Bu turda, taraflar arasında "güçlü" görüş ayrılıkları devam etmesine rağmen ilk kez bazı ortak noktaların olduğu belirtilmişti.
30 Kasım-4 Aralık 2020'deki 4'üncü tur görüşmelerinde ise gerek Pedersen gerekse muhalifler ilk kez anayasanın yazım aşamasına geçilmesi hususunda görüş bildirmişti.
29 Ocak'ta sona eren 5'inci turda da Esed rejimini temsil eden heyetin sürekli uzlaşmaz tavır sergilemesi nedeniyle sonuç alınamamıştı.
Suriye Anayasa Komitesinin yapısı
Suriye Anayasa Komitesi, büyük ve küçük olmak üzere iki yapıdan oluşuyor.
Büyük yapı, komite üyelerinin tümünü kapsıyor ve rejim, muhalefet heyeti, sivil toplum temsilcileri olmak üzere 3 gruptan oluşuyor.
Küçük yapı ise 3 listeden seçilen 15'er kişiden meydana geliyor ve anayasanın yazımından sorumlu bulunuyor.
45 kişilik yazım kurulunun hazırladığı taslakları, 150 kişilik büyük yapının onaylaması, karar alınması için ise üyelerin en az yüzde 75'inin "evet" oyu vermesi gerekiyor.
Komitenin iki eş başkana sahip olması dikkati çekiyor.
Muhaliflerin eş başkanlığını eski Suriye Muhalif ve Devrimci Güçler Ulusal Koalisyonu (SMDK) Başkanı Hadi el Bahra, rejimin eş başkanlığını ise önceki anayasayı hazırlayan komitede de yer alan hukukçu Ahmed Kuzbari yürütüyor.
İsrail askerleri Batı Şeria'daki Nablus'un doğusundaki Balata mülteci kampına baskın düzenledi (AFP)