İran-Azerbaycan gerilimi sürerken, Tahran İHA’larını test ediyor

Azerbaycan sınırına yakın İran askeri tatbikatları bir parçası (EPA)
Azerbaycan sınırına yakın İran askeri tatbikatları bir parçası (EPA)
TT

İran-Azerbaycan gerilimi sürerken, Tahran İHA’larını test ediyor

Azerbaycan sınırına yakın İran askeri tatbikatları bir parçası (EPA)
Azerbaycan sınırına yakın İran askeri tatbikatları bir parçası (EPA)

İran Hava Kuvvetleri 21 Ekim tarihinde ülke genelinde çeşitli üsleri içeren büyük tatbikatlar başlattı. İran Hava Kuvvetleri Komutanı Hamid Vahidi’ye göre, tatbikat yerel olarak geliştirilen silahların, lazer füzelerinin ve akıllı füze sistemlerinin kullanımına yönelik bir ‘savaşa hazır olma’ testi bağlamında gerçekleştiriliyor.
İran medyası, tatbikatın Samat isimli gelişmiş yerli kamera dahil elektronik harp, gözetleme ve bilgi teknolojisinin operasyonel birimlerini ve keşif ekipmanlarını da gösteren tek bir sistem içinde koordine ederek merkezi komuta ile gerçekleştirildiğini aktardı. Yetkililer, herhangi bir tehdit veya ülke ismi belirtmezken, son haftalarda İran, komşusu Azerbaycan ile sert bir sözlü savaşa girdi. İran, uzun süredir Azerbaycan'ın İsrail ile olan yakın bağlarından duyduğu memnuniyetsizliği dile getiriyor.
Azerbaycan’ın İsrail füze savunma sistemi satın almayı planladığına dair son haberler, İran’da uzun süredir devam eden endişelerini artırdı. İran liderleri ve Devrim Muhafızları Komutanları, Azerbaycan’ın bölgede İsrail etkisine izin verdiğini söyleyerek, Bakü’ye karşı sert ifadelerle bulundu. Azerbaycan ise bu iddiaları reddediyor.
İran ve Azerbaycan Dışişleri Bakanları geçtiğimiz hafta gerilimi azaltma konusunda anlaştılar. Ancak iki tarafın bu hedefe yönelik aktif olarak pratik adımlar attığına dair çok az işaret var.  Azerbaycan’ın Ermenistan ile altı hafta süren yaz savaşında üstünlük kazanmasına yardımcı olan çok sayıda İsrail yapımı insansız hava aracı (İHA) kullandığına inanılıyor. İran özellikle geçtiğimiz Perşembe günü düzenlediği hava tatbikatı sırasında, çok sayıda yerli İHA’nın test edilmesine büyük önem verdiğini açıkladı.
Gerilimin devam ettiği sırada İran ve Azerbaycan askeri olarak Rusya ile bağlarını güçlendirmek için çaba sarf ediyor. İran Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanı Tümgeneral Muhammed Bakıri, Rusya Silahlı Kuvvetleri Başkomutan Yardımcısı Vladimir Lvovich Kasatonov ile ‘iyi anlaşmalar’ yapmak için geçtiğimiz günlerde Saint Petersburg'daydı. İran’ın gelecekte Rus tatbikatlarına katılımının bu Rus-İran yakınlaşmasının bir parçası olduğu söyleniyor.
Moskova hem Tahran hem de Bakü ile iyi ilişkiler içinde kalırken, her iki tarafa karşı ihtiyatlı bir politika izliyor.



Mücteba Hamaney gerçekten babasının yerine mi hazırlanıyor?

Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
TT

Mücteba Hamaney gerçekten babasının yerine mi hazırlanıyor?

Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin ölümüyle birlikte ülkenin yönetimine dair sorular ortaya atılırken en çok zikredilen isimlerden biri de Yüce Lider'in oğlu Mücteba Hamaney oldu. 

Hiçbir resmi rolü bulunmasa da ülkenin en etkili figürlerinden biri gibi görülen Hamaney, pek çok İranlı için gizemini koruyor. Zira kendisi ne kamuoyunda sıklıkla görülüyor ne de konuşma yapıyor. 

ABD'nin Wall Street Journal (WSJ) gazetesi, 85 yaşındaki Ayetullah Ali Hamaney'in 54 yaşındaki oğlunu mercek altına aldı.

Mücteba Hamaney'in, kendi kişisel gücü olmadığı ve itaatkar bir tavır gösterdiği söylenen Reisi'nin döneminde istihbarat ve güvenlik yapılarındaki nüfuzunu artırdığını bildirdi. 

İran Yüce Liderliği için Reisi'nin hazırlandığının düşünüldüğü ancak helikopterin düşmesiyle birlikte bu konudaki soru işaretlerinin arttığı aktarıldı. 

WSJ'nin konuştuğu uzmanlara göre Mücteba Hamaney'in, babasının yerine geçme ihtimali düşük ve spot ışıklarının altından kaçınarak daha da güç kazanması bekleniyor.

Alman Uluslararası Politika ve Güvenlik Politikaları Enstitüsü'nde çalışan İran uzmanı Hamidreza Azizi şöyle düşünüyor:

Son 20 yıldır işler, Mücteba ve etrafındaki şebekenin kontrolünde. Şimdi Hamaney için asıl mesele, Reisi'yle aynı özelliklere sahip birini bulmak. Böylece Mücteba toplumun gözünün önünde olmadan gücünü koruyup artırabilir.

Mücteba Hamaney'in haziran sonunda düzenlenmesi planlanan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde de önemli bir rol oynaması bekleniyor. 

İran'ın geçici cumhurbaşkanı Muhammed Muhbir'in de Mücteba Hamaney'e sadık bir isim olduğuna işaret ediliyor. 68 yaşındaki Muhbir seçimlere kadar tüm meselelerde belirleyici olacak üç kişilik bir konseyin parçası.

Yüce Lider'e bağlı, milyar dolarlık yatırım fonu Setad'ın başkanlığını neredeyse 15 yıl boyunca yürüttü. 

Haberde 1969'da Meşhad'da doğan Mücteba Hamaney'in geçmişine de değinildi. Yüce Lider'in sitesine göre, Şah Rıza Pehlevi döneminde evlerine düzenlenen baskınlardan birinde babasının dövüldüğünü gördü. 

1979'de devrimden sonra Tahran'a taşınan ailenin babası hızla yükselirken oğlu da 1980-1988'de Irak'la yürütülen savaşta cepheye gitti. 

Daha sonra Devrim Muhafızları'nda önemli görevlere gelecek kişilerle burada tanışan Mücteba'nın nüfuzu özellikle 2000'lerin ortalarında geniş çaplı olarak konuşulmaya başladı. 

Değişimciler, 2005 ve 2009'da Mahmud Ahmedinecad'ın kendilerine karşı kazandığı zaferlerin Mücteba Hamaney tarafından ayarlandığını öne sürdü.

ABD, 2019'da Devrim Muhafızları ve Besic milisleriyle "babasının istikrarı bozan bölgesel hırslarını ve ülke içindeki baskıya dair hedeflerini ilerletmeye" çalıştığı gerekçesiyle onu yaptırım listesine aldı. 

2022'de Mehsa Emini'nin gözaltında ölmesinin ardından ülke çapında patlak veren gösterilerde nefret objesi oldu. Ev hapsinde tutulan eski cumhurbaşkanı adayı Mir Hüseyin Musevi, Yüce Lider'e seslenerek o pozisyona oğlunu hazırladığı haberlerini yalanlamasını istedi. Ancak yanıt gelmedi. 

Ali Hamaney hakkında kitap yazan ABD ve İran yurttaşı Mehdi Khalaji bütün bunlara rağmen söylentilere karşı çıkıyor:

Mücteba'nın yeni Yüce Lider olma arzusuna dair fikirler tamamıyla bir mit. Tarihsel deneyime dayanarak Hamaney'in ne kendi oğlunu ne de başkasını işaret edeceğini sanmıyorum.

İslam Cumhuriyeti'ni kuran Ruhullah Humeyni ve yerine geçen Ali Hamaney'in Yüce Liderlik pozisyonunun babadan oğula geçmesine karşı çıkmasını İslam'a aykırı görmesi de Khalaji'nin tahminlerini güçlendiriyor. 

Mücteba Hamaney'in yönetim deneyimi ve dini yeterliliği de bu göreve uygun görülmüyor.

Tennessee Üniversitesi'nden Saeid Golkar şöyle diyor:

Önemli kararların alındığı yerlerde onlarca yıldır tecrübe edinen Mücteba Hamaney'in rejimdeki bağlantıları eşsiz. Ancak onun atanması monarşiyi geri getirerek Hamaney'in mirasını lekeler.

Bazı uzmanlar da Ahmed Humeyni'nin Mücteba Hamaney'den de güçlü görüldüğünü ancak babasının 1989'da ölmesiyle birlikte işlerin değiştiğini bildiriyor. Hamaney ve dönemin cumhurbaşkanı Ekber Haşimi Rafsancani'yle sorunlar yaşayan Ahmed Humeyni, 1995'te henüz 45 yaşındayken hayatını yitirmişti. Kalp krizinin ölüme neden olduğu bildirilmişti.

Independent Türkçe, WSJ, BBC Türkçe