İran'da Hamaney’i yoksulluk sebebiyle eleştiren gazete kapatıldı

Kelid gazetesinin baş sayfasında yayınlanan yoksulluk sınırındaki artışla ilgili bir raporda rejim lideri Ali Hameney’in elini gösteren grafik gazeteyi kapattırdı
Kelid gazetesinin baş sayfasında yayınlanan yoksulluk sınırındaki artışla ilgili bir raporda rejim lideri Ali Hameney’in elini gösteren grafik gazeteyi kapattırdı
TT

İran'da Hamaney’i yoksulluk sebebiyle eleştiren gazete kapatıldı

Kelid gazetesinin baş sayfasında yayınlanan yoksulluk sınırındaki artışla ilgili bir raporda rejim lideri Ali Hameney’in elini gösteren grafik gazeteyi kapattırdı
Kelid gazetesinin baş sayfasında yayınlanan yoksulluk sınırındaki artışla ilgili bir raporda rejim lideri Ali Hameney’in elini gösteren grafik gazeteyi kapattırdı

İran yönetimi, Kelid gazetesinin, Tahran teokratik rejiminin lideri “Rehber” Ali Hamaney ile milyonlarca İranlının yoksulluktan çektiği acılar arasında ilişki kuran bir karikatür yayınlaması üzerine gazeteyi kapattı.
Kelid (Kilit) gazetesi cumartesi günü ön sayfasında, kalem tutup resim çizen bir sol eli gösteren grafik eşliğinde “Milyonlarca İranlı yoksulluk sınırının altında” manşeti attı. Grafik, Hamaney’in sol eliyle bir kağıda bir şeyler yazdığını gösteren eski bir fotoğrafının illüstrasyonunu içeriyordu.
İran Basın Denetleme Kurumu, Kültür ve Rehberlik Bakanı Muhammed Mehdi İsmaili'nin başkanlığında bir toplantı düzenledi ve bu toplantıda "Kelid gazetesinin ihlali" ele alındı. Komisyon sekreteri Alaeddin Zuhuryan, “Komisyon üyelerinin, ülkenin basın yasalarına uygun olarak basın ruhsatının iptali lehinde oy kullandıklarını” söyledi.
Şarku’l Avsat’ın İran resmi haber ajansı IRNA’dan aktardığı habere göre 2015 yılında kurulan ve İran'da çok tiraja sahip gazeteler arasında sayılmayan gazetenin işlediği ihlalin niteliğini belirtmedi. Ancak, İran devlet televizyonuna bağlı "Genç Muhabirler Kulübü" ajansı, gazetenin "iki gün önce ön sayfasında yoksulluk sınırıyla ilgili Rehber Hameney’in bir kağıda bir şeyler yazdığı görüntüsüne benzeyen bir grafik yayınladığını” belirtti.
Londra'dan yayın yapan muhalefet gazetesi Kayhan London, Twitter üzerinden yaptığı bir açıklamada tartışmalı grafiğin kendisine ait olduğunu ve geçen Mart ayında ilk kez ve daha sonra yüksek fiyatlar, yoksulluk sınırı ve enflasyonla ilgili ekonomik raporlarda birkaç kez yeniden yayınladığını söyledi.
Ülkenin yüksek politikalarında son söz sahibi olan Hamaney, 1979'da Velayeti Fakih sisteminin kabul edilmesinden sonra İran rejiminin başı olarak kabul edilmekte.
İran, yıllardır, Washington'un 2018'de İran'ın nükleer programıyla ilgili anlaşmadan çekilmesinin ardından ABD'nin yeniden uyguladığı sert yaptırımlarla şiddetlenen, ekonomik kriz yaşıyor.
Öte yandan İran parlamentosunda hararetli tartışmalar yaşanıyor. Milletvekilleri, İran'daki artan enflasyonu durdurmak için yeni hükümete müdahale çağrısında bulundu.
İsfahan Milletvekili Hüseyin Mirzaî, “Bir kilo pirincin fiyatı ne kadar? Bir kilo tavuk ne kadar eder? En ucuz otomobilin fiyatı nedir’ diye sorduklarında insanlara ne diyeceğiz?” dedi.
İran Başsavcısı Muhammed Cafer Munteziri, “yükselen enflasyonun arkasında bir komplo var” diyerek ve güvenlik servislerini müdahale etmeye çağırdı.
Munteziri'nin açıklamaları, dün Yüksek Yargı Komitesi’nde yapılan enflasyon tartışmasının ardından geldi. Munteziri, "Enflasyon insanlar üzerinde çok fazla baskı oluşturuyor" dedi.
Çin-İran Ticaret Odası Başkanı Mecid Rıza Hariri, İran'daki enflasyon oranının “kırk yılın en tehlikeli enflasyon noktasına” varması konusunda uyardı. Hariri, İran İşçiler Haber Ajansı ILNA'ya verdiği demeçte, “Yüzde 50 ila 60'a ulaşırsa enflasyonu kontrol etmek zor olacak" dedi. Yetkililere, enflasyon oranlarını artırma ve düşürme konusundaki herhangi bir kararın sonuçlarını dikkate almaları çağrısında bulundu.
İran'da enflasyon geçen ay yüzde 4-45'e ulaşırken, gıda ürünleri enflasyonu geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 61,4'e ulaştı.
Geçen ağustos ayında İran Çalışma ve Refah Bakanlığı yoksulluk sınırıyla ilgili bir raporda 83 milyon İranlıdan 26 milyonunun yoksulluk ile karşı karşıya olduğunu belirtti.
Önceki gün, Çalışma Bakanı Huccetullah Abdu-l Melikî, devlet televizyonu muhabirinin işçilerin satın alma gücüyle ilgili bilgisi hakkındaki bir sorusuna yanıt olarak, "Biz de dahil olmak üzere üst düzey yetkililer yaşam sıkıntısı çekiyor” dedi.



Mücteba Hamaney gerçekten babasının yerine mi hazırlanıyor?

Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
TT

Mücteba Hamaney gerçekten babasının yerine mi hazırlanıyor?

Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin ölümüyle birlikte ülkenin yönetimine dair sorular ortaya atılırken en çok zikredilen isimlerden biri de Yüce Lider'in oğlu Mücteba Hamaney oldu. 

Hiçbir resmi rolü bulunmasa da ülkenin en etkili figürlerinden biri gibi görülen Hamaney, pek çok İranlı için gizemini koruyor. Zira kendisi ne kamuoyunda sıklıkla görülüyor ne de konuşma yapıyor. 

ABD'nin Wall Street Journal (WSJ) gazetesi, 85 yaşındaki Ayetullah Ali Hamaney'in 54 yaşındaki oğlunu mercek altına aldı.

Mücteba Hamaney'in, kendi kişisel gücü olmadığı ve itaatkar bir tavır gösterdiği söylenen Reisi'nin döneminde istihbarat ve güvenlik yapılarındaki nüfuzunu artırdığını bildirdi. 

İran Yüce Liderliği için Reisi'nin hazırlandığının düşünüldüğü ancak helikopterin düşmesiyle birlikte bu konudaki soru işaretlerinin arttığı aktarıldı. 

WSJ'nin konuştuğu uzmanlara göre Mücteba Hamaney'in, babasının yerine geçme ihtimali düşük ve spot ışıklarının altından kaçınarak daha da güç kazanması bekleniyor.

Alman Uluslararası Politika ve Güvenlik Politikaları Enstitüsü'nde çalışan İran uzmanı Hamidreza Azizi şöyle düşünüyor:

Son 20 yıldır işler, Mücteba ve etrafındaki şebekenin kontrolünde. Şimdi Hamaney için asıl mesele, Reisi'yle aynı özelliklere sahip birini bulmak. Böylece Mücteba toplumun gözünün önünde olmadan gücünü koruyup artırabilir.

Mücteba Hamaney'in haziran sonunda düzenlenmesi planlanan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde de önemli bir rol oynaması bekleniyor. 

İran'ın geçici cumhurbaşkanı Muhammed Muhbir'in de Mücteba Hamaney'e sadık bir isim olduğuna işaret ediliyor. 68 yaşındaki Muhbir seçimlere kadar tüm meselelerde belirleyici olacak üç kişilik bir konseyin parçası.

Yüce Lider'e bağlı, milyar dolarlık yatırım fonu Setad'ın başkanlığını neredeyse 15 yıl boyunca yürüttü. 

Haberde 1969'da Meşhad'da doğan Mücteba Hamaney'in geçmişine de değinildi. Yüce Lider'in sitesine göre, Şah Rıza Pehlevi döneminde evlerine düzenlenen baskınlardan birinde babasının dövüldüğünü gördü. 

1979'de devrimden sonra Tahran'a taşınan ailenin babası hızla yükselirken oğlu da 1980-1988'de Irak'la yürütülen savaşta cepheye gitti. 

Daha sonra Devrim Muhafızları'nda önemli görevlere gelecek kişilerle burada tanışan Mücteba'nın nüfuzu özellikle 2000'lerin ortalarında geniş çaplı olarak konuşulmaya başladı. 

Değişimciler, 2005 ve 2009'da Mahmud Ahmedinecad'ın kendilerine karşı kazandığı zaferlerin Mücteba Hamaney tarafından ayarlandığını öne sürdü.

ABD, 2019'da Devrim Muhafızları ve Besic milisleriyle "babasının istikrarı bozan bölgesel hırslarını ve ülke içindeki baskıya dair hedeflerini ilerletmeye" çalıştığı gerekçesiyle onu yaptırım listesine aldı. 

2022'de Mehsa Emini'nin gözaltında ölmesinin ardından ülke çapında patlak veren gösterilerde nefret objesi oldu. Ev hapsinde tutulan eski cumhurbaşkanı adayı Mir Hüseyin Musevi, Yüce Lider'e seslenerek o pozisyona oğlunu hazırladığı haberlerini yalanlamasını istedi. Ancak yanıt gelmedi. 

Ali Hamaney hakkında kitap yazan ABD ve İran yurttaşı Mehdi Khalaji bütün bunlara rağmen söylentilere karşı çıkıyor:

Mücteba'nın yeni Yüce Lider olma arzusuna dair fikirler tamamıyla bir mit. Tarihsel deneyime dayanarak Hamaney'in ne kendi oğlunu ne de başkasını işaret edeceğini sanmıyorum.

İslam Cumhuriyeti'ni kuran Ruhullah Humeyni ve yerine geçen Ali Hamaney'in Yüce Liderlik pozisyonunun babadan oğula geçmesine karşı çıkmasını İslam'a aykırı görmesi de Khalaji'nin tahminlerini güçlendiriyor. 

Mücteba Hamaney'in yönetim deneyimi ve dini yeterliliği de bu göreve uygun görülmüyor.

Tennessee Üniversitesi'nden Saeid Golkar şöyle diyor:

Önemli kararların alındığı yerlerde onlarca yıldır tecrübe edinen Mücteba Hamaney'in rejimdeki bağlantıları eşsiz. Ancak onun atanması monarşiyi geri getirerek Hamaney'in mirasını lekeler.

Bazı uzmanlar da Ahmed Humeyni'nin Mücteba Hamaney'den de güçlü görüldüğünü ancak babasının 1989'da ölmesiyle birlikte işlerin değiştiğini bildiriyor. Hamaney ve dönemin cumhurbaşkanı Ekber Haşimi Rafsancani'yle sorunlar yaşayan Ahmed Humeyni, 1995'te henüz 45 yaşındayken hayatını yitirmişti. Kalp krizinin ölüme neden olduğu bildirilmişti.

Independent Türkçe, WSJ, BBC Türkçe