عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
ARAP DÜNYASI

Sudan Başbakanı Hamduk: Hükümeti koruyamazsam görevimi bırakırım

Hamduk, bugünkü yürüyüşlerin, orduyla imzalanan ‘siyasi anlaşmanın’ karşısındaki en büyük sınav olduğunu vurguladı.

Sudan Başbakanı Abdullah Hamduk bugün ciddi bir ‘sokak sınavıyla’ karşı karşıya. (AFP)
Sudan Başbakanı Abdullah Hamduk bugün ciddi bir ‘sokak sınavıyla’ karşı karşıya. (AFP)
    Hartum/ Ahmed Yunus, Muhammed Emin Yasin
TT
TT

Sudan Başbakanı Hamduk: Hükümeti koruyamazsam görevimi bırakırım

Sudan Başbakanı Abdullah Hamduk bugün ciddi bir ‘sokak sınavıyla’ karşı karşıya. (AFP)
Sudan Başbakanı Abdullah Hamduk bugün ciddi bir ‘sokak sınavıyla’ karşı karşıya. (AFP)

Sudan Başbakanı Abdullah Hamduk orduyla çerçeve anlaşmasını, ‘ülkenin yüzünü son iki yılda uluslararası topluma dönerek, terör listesinden çıkarılarak ve ekonomik izolasyonunu sona erdirerek elde ettiği kazanımları kaybetme tehlikesinin’ yanı sıra iç savaşa sürüklenme ve sokak şiddetinin vahim sonuçlara neden olmasından korktuğu için  imzaladığını söyledi. Meslek kuruluşları, direniş komiteleri ve değişim güçleri, askeri darbeyi ve sonrasında alınan önlemlere karşı seslerini yükseltmek için bugün milyonluk bir gösteri düzenlenmesi çağrısında bulundular. Hamduk ise orduyla yapılan ‘siyasi anlaşma’ karşısında barışçıl gösterilerin daha büyük olacağını savundu.
Başbakan Hamduk aralarında Şarku’l Avsat’ın da olsuğu sınırlı sayıda gazete ile gerçekleştirdiği röportajda söz konusu anlaşmanın ülkeyi krizden ve girdiği dar tünelden çıkarmaya yardımcı olacağını ve uygulanmadığı takdirde değeri kalmayacağını söyledi. “Müdahale etmek isteyen herhangi bir tarafa karşı yürütme birimini korumak için çalışacağım. Başaramazsam ayrılacağım” dedi.
“Bana içten veya dıştan herhangi bir baskı uygulanmadı. Beni anlaşmayı imzalamaya iten, durumun ciddiyetini ve sorumluluğunu hissetmem ve vahim sonuçlara dönüşme ihtimaliydi.”
Başbakan aldığı kararlarla uluslararası toplumun da bu eğilimin ilerlemesine katkıda bulunduğuna dikkat çekti.
Abdullah Hamduk, gösteri hakkının Sudan halkına garanti edildiğini vurguladığı açıklamasını şöyle sürdürdü:
“Bugün başta Hartum olmak üzere ülkenin tüm şehirlerinde gerçekleşecek barışçıl gösterilere müdahale etmemeleri için güvenlik güçleriyle  görüştük.”
Hamduk bu durumu ‘eylemcilere bir saldırı olması durumunda çerçeve anlaşmayı bozabilecek gerçek bir test ve meydan okuma’ olarak nitelendirdi. Başbakan, eylemcilerin öldürülmesinin hesabı sorulmadan üstünün kapatılmayacağını vurguladı. Hamduk’un ofisi tarafından 24 Kasım’da yapılan açıklamada da Başbakan’ın bugün yapılması planlanan gösterilerin güvenliğinin sağlanması emri verdiği aktarıldı.  
Sudan Başbakanı, eski hükümetindeki bakanlar da dahil olmak üzere tüm siyasi tutukluları çok yakında, hatta bir gün içinde serbest bırakma söz verdi. Şehirlerde askeri yetkililer tarafından darbe nedeniyle tutuklanan direniş komiteleri üyelerinin serbest bırakıldığına dikkat çekti. Hamduk, anlaşmayla ilgili görüş belirtmenin, onu devirmek üzere çalışmanın ve yapılanın yanlış olduğunu söyleminin herkesin olduğunu vurguladığı açıklamasında istifa etmenin kolayı seçmek olduğunu kaydetti.  
Hamduk, anlaşmanın sağladığı güvencelere ilişkin de şu değerlendirmede bulundu:
“Bu anlaşmayı dünyaya pazarlamak, biz sivillerin ve ordunun kaderiydi. Bu, ülkedeki demokratik dönüşüm gündemini yeniden tesis etmemizi sağlayan bir anlaşmadır.”
Sudan Başbakanı, ordu komutanı Korgeneral Abdulfettah el-Burhan ile imzaladığı anlaşmanın, geçmiş dönemdeki tüm zorlukların ele alınmasını sağlayan bir çerçeve uzlaşısı ve ülkedeki geçiş deneyiminin bir uzantısı olduğunu vurguladı. Abdullah Hamduk, söz konusu anlaşmanın kapsamlı istişareler ile birçok toplu ve bireysel girişimin ardından geliştiğini ve imzalanmadan önceki son gece Özgürlük ve Değişim Bildirgesi Güçleri’ni (ÖDBG) temsil eden yaklaşık 30 kişinin, ulusal ismin, hukukçuların ve akademisyenin ‘bu anlaşmanın son taslağı için’ bir araya geldiğini söyledi. Hamduk ayrıca tüm tutanakların yazılı ve mevcut olduğunu bildirdi.
Hamduk sözlerini şöyle sürdürdü:
“Ülkeyi kaybetmek üzere olduğumuzan dair bir ders çıkardık. Hepimizin karşı karşıya olduğu asıl zorluğun onu uygulama taahhüdü olduğunu vurguladık. Çerçeve anlaşmasının nihai şekline taraf değildim. Ancak bu tarihi anda birçok ülkede daha meydana gelen bu bozulmayı için imzalamaya hazırdım.”
Başbakan Hamduk, ülkenin girdiği krizde sivillerin ve askeri personelin katkısının olduğunu ve son uzlaşının eksik bir anlaşma olarak nitelendirilebileceğini kabul etti.
Anlaşmanın ilk maddesinin, anayasal belgeden ve tüm siyasi güçlerin geçiş döneminin geriye kalan koşullarını tamamlamak için üzerinde anlaştığı bir siyasi tüzük aracılığıyla bu belgenin değiştirilmesinden bahsettiğine dikkat çekti. “Anlaşmaya katılan tüm siyasi güçler ve ÖDBG’nin iki kanadıyla bağımsız bir yetkiler hükümeti oluşturmak için istişarelere gireceğiz” dedi.
Hamduk çerçeve anlaşmanın, ordu komutanı Abdulfettah el-Burhan tarafından oluşturulan mevcut geçici Egemenlik Konseyi’nin oluşumundaki kusurlar da dahil olmak üzere birçok boşluğu ve sorunu bulunduğuna dikkat çekti. Ayrıca 25 Ekim olaylarından sonra ülke ekonomisinin kayıplara uğradığı ve bu durumun devam etmesinin büyük bir aksamaya yol açabileceği uyarısında bulundu.
Avrupa’daki bazı bankaların, Sudan bankalarıyla anlaşmalarını durdurması sonucunda yurt dışından gelen tahvillerin bu durumdan etkilendiğini belirten Başbakan buna rağmen makroekonomik göstergelerin döviz kurunun bu durumdan etkilenmediğini gösterdiğini söyledi.
Hamduk, başta Maliye Bakanlığı’nın başta kamu parası olmak üzere tüm şirket ve kuruluşlar ile güvenlik ve askeri kurumlar üzerindeki yetkisine ilişkin geçiş döneminin son iki yılda onayladığı ekonomik programa devam edeceğini vurguladı.
Sudan Başbakanı, Cuba Barış Anlaşması’na bağlı olduğunu ve silahlı hareketlerin ordularının birleşik bir ulusal orduya çekildiğini kaydetti.
Aynı şekilde Sudan Komünist Partisi, Ordu Komutanı ve Başbakan arasında imzalanan çerçeve anlaşmayı ‘yönetim içerisindeki güç dengesini izole edilmiş rejim lehine değiştirmeyi, yeni üretim düzeni inşa etmeyi ve hükümeti yönetmek ve İslamcıları yeniden iktidara getirmek için ÖDBG’yi zayıflatmayı’ amaçladığını savundu.  
Komünist Parti Sekreteri Muhammed Muhtar el-Hatib, 24 Kasım’da Hartum’da düzenlediği basın toplantısında, Abdullah Hamduk’un devrimin başbakanı olmadığını, daha çok ABD ve Batı’nın çıkarlarını gerçekleştirmek için bölgedeki ajanlarının amacına ulaşması hedefini sürdüren bir başbakan olduğunu söyledi.
Hatib, ‘eylemcilerin öldürülmesi, oturma eylemini dağıtma suçunu emreden veya gerçekleştiren herkesin yargılanması, Avukat Nebil Edib’in istifası ve görevden alınmasına’ ilişkin uluslararası bir komite kurulmasını talep etti.
Komünist Parti ayrıca Sudan halkına da askeri darbeye karşı durararak sivil yönetimin geri dönüşü için bugün (25 Kasım Perşembe) düzenlenecek milyonluk yürüyüşe geniş çapta katılma çağrısı yaptı.
Dİğer yandan Bakanlar Kurulu Genel Sekreterliği, Başbakan’ın ordunun son dönemde devletin kilit pozisyonlarında yaptığı atamaları gözden geçireceğini duyurdu.
Darbe sırasında tutuklanan ve geçen pazar günü orduyla varılan anlaşmayla görevine geri dönen Hamduk, devlet memurluğundaki tüm atamaların ve muafiyetlerin durdurulması yönünde talimat verdi. Genel Sekreterlik, “Ayrıca önceki dönemde yapılan tüm atama ve muafiyetler de inceleme ve değerlendirmeye tabi tutulacaktır” açıklamasında bulundu.
Hükümetin, Hamduk’un orduyla yaptığı anlaşma uyarınca  kurulması planlanıyor. Ancak Başbakan, sivil grupların desteğini kazanma zorluğuyla karşı karşıya.
Sudan’da bugün daha fazla gösteri düzenlemeyi planlayan demokrasi yanlısı protesto hareketi, darbe öncesi orduyla iktidarı paylaşan siyasi partilerle birlikte anlaşmaya karşı olduğunu duyurdu.
ÖDBG ittifakı, 24 Kasım’da Hamduk’un ofisi tarafından salı akşamı ‘bir sonraki adımları tartışmak üzere’ yapılan toplantıda temsilcileri bulunduğu iddiasını yalanladı. Açıklamada, “ÖDBG Merkez Konseyi, darbecilerle müzakereyi ve ortaklığa karşı tutumunu yinelemektedir” denildi. Vatandaşlara da askeri liderliğe karşı barışçıl direnişi artırma çağrısı yapıldı.

Daha fazlasını oku

 
 
ARAP DÜNYASI

Lübnan'da tartışmalara yol açan bir İran belgesi: Hizbullah Ulusal Muhafızlara mı dönüşecek?

Belge, “Hizbullah’ın askeri ve örgütsel yapısının Lübnan Ulusal Muhafızlarına tamamen dönüştürülmesinin” başlangıcını öngören geri döndürülemez bir stratejik karardan bahsediyor (Reuters)
Belge, “Hizbullah’ın askeri ve örgütsel yapısının Lübnan Ulusal Muhafızlarına tamamen dönüştürülmesinin” başlangıcını öngören geri döndürülemez bir stratejik karardan bahsediyor (Reuters)
TT
TT

Lübnan'da tartışmalara yol açan bir İran belgesi: Hizbullah Ulusal Muhafızlara mı dönüşecek?

Belge, “Hizbullah’ın askeri ve örgütsel yapısının Lübnan Ulusal Muhafızlarına tamamen dönüştürülmesinin” başlangıcını öngören geri döndürülemez bir stratejik karardan bahsediyor (Reuters)
Belge, “Hizbullah’ın askeri ve örgütsel yapısının Lübnan Ulusal Muhafızlarına tamamen dönüştürülmesinin” başlangıcını öngören geri döndürülemez bir stratejik karardan bahsediyor (Reuters)

Denise Rahma Fahri

Son zamanlarda, Lübnan'daki yerel medya kuruluşları, İran Devrim Muhafızlarına yakın bir merkez olan Tahran'daki Savunma Çalışmaları Merkezi'nden sızdırıldığı bildirilen bir İran belgesi yayınladı. Belge Hizbullah adına, Lübnan Cumhurbaşkanı komutasında faaliyet gösterecek “Ulusal Muhafızlara” dönüşmeyi öneriyor ve buna hazır olduğunu ifade ediyor. Belgeye göre, Lübnan Ulusal Muhafızları, “Meçhul Asker Kurumu” bünyesinde bir direniş unsuru ve stratejik yedek kuvvet olarak yer alacak. Belgede belirtildiği üzere, bu “direnişin” sonu değil, silahların devletin elinde olduğu yeni bir dönemin başlangıcı. Hizbullah’a yakın bir kaynak, bu belgeden haberdar olmadığını, şu anda konuya ilişkin belirli bir vizyon bulunmadığını ve meselelerin silah ile ilgili diyaloğun kaderiyle bağlantılı olduğunu belirtse de, Hizbullah liderliği bu belgeyi resmi olarak yalanlamadı. Birçok kişi de belgeyi, Hizbullah'ın silahını korumayı, komutayı Devrim Muhafızları ile sınırlandıran, resmi ordusunun ise sembolik bir rol oynadığı İran modelini benimseyerek, varlığını meşrulaştırmayı amaçlayan öneri ve çözümler için nabız yoklaması olarak değerlendirdi.

frgty
İran belgesi, Lübnan'daki mevcut dönemi direniş ve ulusal egemenlik tarihinde önemli bir an olarak tanımlıyor (AFP)

Diğer Seçenek Hareketi'nin lideri Alfred Madi, bu belge hakkında ilk konuşan kişi oldu. Madi, Cumhurbaşkanı Joseph Avnn, Hizbullah ve Emel Hareketi temsilcilerini içeren ve Lübnan ulusal güvenlik stratejisi üzerinde çalışan komitelerin yanı sıra, Hizbullah’ın talep ettiği garantilerin İran'ın önerisinin ciddiyetini gösterdiğini açıkladı.

Sızdırılan metin

İmza bekleyen bir taslak bildiri olduğu düşünülen İran belgesi, Lübnan'daki mevcut dönemi direniş ve ulusal egemenlik tarihinde önemli bir an olarak tanımlıyor. Hizbullah'ın “Ulusal Muhafız”a dönüşmeye hazır olmasını da, caydırıcılık denklemini Lübnan devleti bayrağı altında pekiştirme ve ulusal güçleri halkın ve anayasanın çıkarlarına hizmet edecek şekilde yeniden konumlandırma taahhüdü çerçevesinde değerlendiriyor.

Belge, “Hizbullah’ın askeri ve örgütsel yapısının Lübnan Ulusal Muhafızları'na tamamen dönüştürülmesi sürecinin” başlamasını öngören geri döndürülemez bir stratejik karardan bahsediyor. Belgeye göre Ulusal Muhafızlar, Lübnan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı ve Silahlı Kuvvetler Başkomutanı komutasında ve Bakanlar Kurulu ile koordinasyon halinde, ulusal egemenlik çerçevesinde faaliyet gösteren egemen bir halk direniş oluşumudur.

Pratik adımlara gelince, belgede “bu yıl sonuna kadar, elit birlikler, silah depoları ve komuta kontrol merkezleri de dahil olmak üzere, kuzeyden güneye tüm silah ve muharebe kabiliyetlerinin kademeli olarak Lübnan Ulusal Muhafızları'na devredileceği” belirtiliyor. Belgede ayrıca, “daha önce direnişle bağlantılı olan ileri askeri üretim birimlerinin resmen Lübnan devletinin denetimine girdiği ve gizli teknik ve güvenlik raporlarını, en yüksek egemenlik koruması çerçevesinde, Cumhurbaşkanı aracılığıyla Bakanlar Kurulu'na sunduğu” da ifade ediliyor. Bu birimler arasında hassas mühimmat üretimi, savunma sistemleri, insansız hava araçları, füzeler ve uzun menzilli mermilerin geliştirilmesi yer alıyor.

sdfgth
Hizbullah adına, Lübnan Cumhurbaşkanı komutasında faaliyet gösterecek “Lübnan Ulusal Muhafızları”na dönüşmeyi öneren ve buna hazır olduğunu belirten bir belge yayınlandı (Reuters)

İran'ın önerisi, Lübnan Savunma Bakanlığı'nı, korunan teminatlar dahilinde ve gönüllülere doğrudan maaş ödenmeden, Ulusal Muhafızlar ile ilgili gizli altyapı ve operasyonel görevlerden sorumlu kuruluş olarak belirliyor. Yine öneriye göre Ulusal Muhafızlar, acil durumlarda hızlı karar alma ile ilgili taktiksel nedenlerle bağımsız bir operasyon odası ile birlikte Meçhul Asker Kurumu’na  bir direniş bileşeni ve stratejik yedek olarak dahil edilecek.

İran'ın önerisi, 10.452 kilometrekarelik Lübnan’ın sonudur

Independent Arabia, bu belgenin Farsçasını aradı ve hatta kendisini hazırladığı söylenen kurumun web sitesini taradı, ancak hiçbir şey bulamadı.

Aynı zamanda, Diğer Seçenek hareketinin lideri Alfred Madi, önerinin sadece medyada çıkan bir haberden ibaret olsa da masum olmadığını vurguluyor. Bu yönde bir dizi adımın atıldığını açıklıyor. Ona göre bu adımların en dikkat çekeni, Hizbullah, Emel Hareketi ve Cumhurbaşkanı Avn'dan oluşan ortak komitelerin ulusal güvenlik stratejisi üzerinde çalışmak üzere medyadan uzakta, tamamen gizlice düzenlediği toplantılardır. Bu çalışma, Hizbullah’ın silahlarını teslim etmesi karşılığında talep ettiği garantilerle ilgili olarak son zamanlarda gün yüzüne çıkan taleplerle örtüşüyor. Madi, bu önerinin Cumhurbaşkanı'nın tasarrufunda olmasıyla ilgili sızdırılan belgenin içeriğine de ışık tutuyor. Tüm göstergelerin, Hizbullah'ın Cumhurbaşkanı Avn'a, başkan yardımcılığı ve ordu komutanı yardımcılığı görevlerini güvence olarak almadığı sürece hiçbir şey vermeyeceğini gösterdiğini belirtiyor. Bunun için anayasa değişikliği veya yeni bir kuruluş konferansı gerekiyor. Madi, daha fazla ayrıntı vermekten kaçınarak, “Perde arkasında bir şeyler planlanıyor ve ana hatları artık belli” diye ekliyor.

Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia’dan aktardığı analize göre belgeyle ilgili sızıntıların ciddiyetiyle ilgili olarak, İran'ın Hizbullah'ın askeri kanadını Ulusal Muhafızlar adı altında koruma türünden bir sızıntı, silahların teslim edilmesini ve sadece devletin elinde olmasını şart koşan Lübnanlı ve uluslararası talepleri atlatmaya veya etrafından dolanmaya yönelik akıllıca bir girişim sayılmıyor. Aksine, söz konusu öneri ile “çözüm bu” ve orduya ancak tek grup halinde entegre oluruz diyorlar.

Madi, bu öneri ile ilgili olarak şunu da ekliyor: “Hizbullah'ın silahları sorununu çözmeyecek, aksine ülkeyi yıkıma ve Hizbullah’ın Lübnan’ı işgalini meşrulaştırmaya götürecek, ki bu da siyasi bir sapkınlıktır”. Ayrıca “sadece zorlu çözümü uygulamaktan kaçınmak için Lübnan formülünün tamamını değiştirebilecek bir öneriyi kabul etmek mümkün değil. Hizbullah'ı da içeren bir Ulusal Muhafız Birliği kurmak, Sünniler, Hristiyanlar veya Dürziler için ve hatta Şiilerin yarısı için bile kabul edilemez. Böyle bir çözümü ancak mevcut siyasi otorite sürdürebilir. İran'ın önerisi, 10.452 kilometrekarelik bir ülke olarak Lübnan'ın sonu demektir” diye de vurguluyor.

Askeri kaynaklar

Askeri çevreler ise bu önerinin Lübnan'ı yıkıma götüreceğine ve federal bir sistemin dayatılmasına yol açacağına inanıyor. Zira bu durum, bir Hristiyan Ulusal Muhafız Birliği, bir Sünni Ulusal Muhafız Birliği ve bir Dürzi Ulusal Muhafız Birliği kurulması yönünde karşı talepleri tetikleyebilir. Askeri çevreler “böyle bir proje yaşayamaz ve amacı Lübnan'ı federal bir devlete dönüştürmek olmadığı sürece imkânsızdır. Bu öneri bir İran rüyasıdır ve gerçekleşmeyecektir” diyor. Bunu tanımlamak için halk arasında yaygın “Şeytan’ın cennete girmeyi hayal etmesi gibi” sözünü kullanan çevreler, ulusal ordunun yanı sıra tüm bu silah ve teçhizata sahip bir silahlı örgütün varlığını dahi şiddetle reddediyor. Böyle bir öneriyi sızdırmanın, Lübnan devletini ve ABD'yi alt etme çabalarını gizlediğine ve ancak Lübnan'ın merkezi siyasi otoriteye sahip bir devletten ademi merkeziyetçi bir devlete dönüşmesi durumunda başarılı olacağına inanıyorlar.

Aynı çevreler, İran ve Hizbullah'ın nabız yoklamak için belgeyi kasıtlı olarak sızdırmış olma ihtimalini de göz ardı etmiyor. Belgenin içeriğinin merkezi bir devlet içinde uygulanmasının, o devletin yıkılması anlamına geleceğine ve Lübnan'daki diğer mezhep ve dini grupları silahlanmaya iteceğine inanıyorlar. Dahası, “böyle bir karar, zaten hayal kırıklığı içinde yaşayan askeri personeli daha da hayal kırıklığına uğratacaktır” diyorlar. Ulusal Muhafızlar personelinin veya Ulusal Muhafızlar kılığındaki Hizbullah üyelerinin maaşlarını kim ödeyecek, eski cumhurbaşkanı Emile Lahud döneminde direnişin yararına ordudan kesilen fonlar yetmez mi diye soruyorlar. Böyle bir karar Lübnan Ordusu için felaket olur diye de ekliyorlar.

Hizbullah’a yakın kişiler; böyle bir öneri yok diyorlar.

Hizbullah'a yakın bir isim olan siyasi analist Faysal Abdussettar, böyle bir önerinin mevcut olmadığını ve bu konunun masada bile olmadığını vurguluyor. Abdussettar, “Lübnan daha önce 1960'ların sonlarında benzer bir deneyim yaşamıştı, ancak bu anlamda değil, daha ziyade 'ordu destekçileri' bayrağı altında bir oluşum söz konusuydu. O dönemde mesele, Filistinli örgütlerin ve güçlerin varlığının ardından birçok güney bölgesinde hakim olan durumla ilgiliydi” diyor. Bunun bugün yeniden gündeme gelmesine şaşırdığını ifade eden Abdussettar, herhangi birinin bu dönemi taklit etmek veya direnişin elindeki silahlar sorununa bir çözüm bulmaya çalışmak amacıyla bunu gündeme getirmiş olmasından şüphe duyuyor. Abdussettar’a göre bu öneri “ne ciddi ne de mevcut değil.” Şunu da ekliyor: “Herkesin bildiği yerleşik denklem, silahların teslim edilmesinin söz konusu olmadığıdır. Ulusal savunma stratejisi kapsamında bir tartışma yapılabilir, ancak bu konu derinlemesine bir diyalog gerektiriyor. Diyalog ise devletin başı olan Cumhurbaşkanı da dahil olmak üzere tüm Lübnanlı liderler için artık kaçınılmaz hale geldi.” Ancak Abdusettar, ABD Başkanı Özel Temsilcisi Tom Barrack'ın Lübnan'dan ayrılması ve ABD'nin Lübnan'ın yanıtına nasıl bir yanıt vereceğinin henüz bilinmemesi nedeniyle yakın gelecekte herhangi bir diyalog olasılığının uzak olduğunu “bu nedenle, bir sonraki adımların netleşmesi için daha fazla zamana ihtiyaç olduğunu” belirtiyor.