İsrail ve İran arasındaki siber savaş vatandaşlara kadar uzanıyor

İran’ın başkenti Tahran. (Reuters)
İran’ın başkenti Tahran. (Reuters)
TT

İsrail ve İran arasındaki siber savaş vatandaşlara kadar uzanıyor

İran’ın başkenti Tahran. (Reuters)
İran’ın başkenti Tahran. (Reuters)

İsrail ve İran uzun yıllardır kara, deniz, hava ve siber alanda savaş yürütüyor. New York Times gazetesi söz konusu saldırıların hedefinde genellikle askeri veya hükümet birimleri olduğunu aktardı. Ancak siber savaş, geniş çapta sivilleri hedef alacak şekilde genişledi. İsrail ve İran’daki milyonlarca kişi son dönemde kendilerini ülkeleri arasındaki bir siber savaşta, çapraz ateşte kaldı.
New York Times’da yer alan haberde, siber savaşın vatandaşlar üzerinde etkisine dikkat çekildi. Örneğin Tahran’daki bir diş hekimi, İran’ın yakıt dağıtım sistemine son aylarda düzenlenen siber saldırı sonucu benzin aramak için saatlerce dolaşmak ve zorunda kaldı. Dört benzin istasyonunda uzun kuyruklarda beklemense rağmen benzin alamadı. Bunun nedeni İran’da 4 bin 300 benzin istasyonunda işlemlerin durmasıydı. Sistemin düzelmesi ise 12 gün sürdü. İsmini vermeyen iki ABD Savunma Bakanlığı yetkilisi, siber saldırıdan İsrail’in sorumlu olduğunu bildirdi.
Tel Aviv’den bir yayıncı, mahrem detayları ve LGBTQ arkadaşlık sitesinden çalınan yüz binlerce kişinin bilgisi sosyal medyaya yüklenince paniğe kapıldı.
Habere göre bu durum, ABD makamlarının İran'ın ABD'deki hastanelerin bilgisayar ağlarına ve diğer hayati altyapılara sızma girişimleri konusunda uyardığı bir zamanda gerçekleşti. İran nükleer anlaşmasına yönelik diplomatik başarı umutları azaldıkça bu tür saldırıların artmasının olası olduğu kaydedildi.  
Bir İsrail radyosund editöre olarak görev yapan 52 yaşındaki Beni Kvodi, “Bizler, İsrail ile İran arasındaki savaşta tutsağız” değerlendirmesinde bulundu.
Kvodi, İsrail’deki arkadaşlık sitesinin siber saldırı sonucu ele geçirilmesiyle binlerce İsraillinin, mahrem bilgilerinin ve görüntülerinin ifşa edilmesi tehlikesiyle karşı karşıya kaldığını vurguladı.
Tahran’daki bir taksi şirketinde çalışan 39 yaşındaki Ali de tıpkı diğer İranlılar gibi güvenliğinden endişe etmesi nedeniyle soyadının kullanılmaması şartıyla yaptığı açıklamada her gün benzin istasyonu kuyruklarında zaman kaybettiğini aktardı. Ali açıklamasında, “Bu ülkede her gün uyandığınızda yeni bir sorunla karşılaşıyorsunuz. Hükümetlerimizin düşman olması bizim suçumuz değil. Hayatta kalmamız zaten yeterince zor” dedi.
Her iki ülke de hükümetlerine mesaj göndermeleri için sivillere saldırıyor gibi görünüyor. Örneğin son siber saldırı, hükümet karşıtı huzursuzluk dalgası yaratmayı amaçlıyordu. Hükümetin krizi akaryakıt fiyatlarını yükseltmek için düzenlediğine dair söylentiler yayıldı. İran haber medyasının bildirdiğine göre İran’ın sosyal medya uygulama tabanlı taksi şirketleri Snap ve Tapsi, sürücülerin pahalı sübvansiyonsuz yakıt satın almak zorunda kalmasına yanıt olarak normal ücretlerini iki, hatta üç katına çıkardı.
Her araca ayda 60 litre (yaklaşık 16 galon) yarı fiyatına tahsis eden sübvansiyon ağını eski haline getirmek yaklaşık iki hafta sürdü.
İran’ın benzin pompalarının çalışmayı durdurmasından dört gün sonra, bilgisayar korsanları İsrail arkadaşlık sitesi Atraf’ın veri bankasına ve İsrail’deki bir özel klinikler ağı olan Machon Mor Tıp Enstitüsü’ndeki tıbbi dosyalara erişim sağladı. Ülke nüfusunun yaklaşık yüzde 16’sını oluşturan yaklaşık 1,5 milyon İsraillinin kişisel bilgileri de dahil olmak üzere her iki saldırının da dosyaları Telegram mesajlaşma uygulamasındaki bir kanalda yayınlandı.
İsrail hükümeti Telegram’dan kanalı engellemesini istedi. Ancak Black Shadow ( Kara Gölge) adlı az bilinen bilgisayar korsanları, materyali hemen yeni bir kanala göndererek yayınlarına devam etti.
Grup ayrıca, geçtiğimiz aralık ayında hacklenen ve İsrail Savunma Bakanlığı çalışanlarını sigortalayan İsrailli sigorta şirketi Shirbit’ten çalınan dosyaları da yayınladı.
Üç üst düzey İsrailli yetkili, Black Shadow’un ya İran hükümetinin bir parçası ya da hükümet için çalışan bilgisayar korsanları olduğunu aktardı.
Habere göre ne İsrail ne de İran, son siber saldırıların sorumluluğunu açıkça üstlenmedi veya suçlamada bulunmadı. İsrailli yetkililer İran’ı alenen suçlamadı. İranlı yetkililer de benzin istasyonu saldırısından ‘yabancı bir ülkeyi’ suçlarken isim vermekten kaçındı.
Uzmanlar, sivil hedeflere yönelik siber saldırıların çatışmada yeni bir aşamanın başlangıcı olabileceği görüşündeler.
İran İstihbarat Bakanlığı eski baş analisti Maysam Behravesh geçtiğimiz pazartesi günü bir Club House sohbetinde yaptığı açıklamada “Tehlikeli bir aşamadayız. Bir sonraki siber saldırı altyapımızı hedef alacak. Askeri çatışmaya bir adım daha yaklaştık” değerlendirmesinde bulundu.



Mücteba Hamaney gerçekten babasının yerine mi hazırlanıyor?

Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
TT

Mücteba Hamaney gerçekten babasının yerine mi hazırlanıyor?

Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin ölümüyle birlikte ülkenin yönetimine dair sorular ortaya atılırken en çok zikredilen isimlerden biri de Yüce Lider'in oğlu Mücteba Hamaney oldu. 

Hiçbir resmi rolü bulunmasa da ülkenin en etkili figürlerinden biri gibi görülen Hamaney, pek çok İranlı için gizemini koruyor. Zira kendisi ne kamuoyunda sıklıkla görülüyor ne de konuşma yapıyor. 

ABD'nin Wall Street Journal (WSJ) gazetesi, 85 yaşındaki Ayetullah Ali Hamaney'in 54 yaşındaki oğlunu mercek altına aldı.

Mücteba Hamaney'in, kendi kişisel gücü olmadığı ve itaatkar bir tavır gösterdiği söylenen Reisi'nin döneminde istihbarat ve güvenlik yapılarındaki nüfuzunu artırdığını bildirdi. 

İran Yüce Liderliği için Reisi'nin hazırlandığının düşünüldüğü ancak helikopterin düşmesiyle birlikte bu konudaki soru işaretlerinin arttığı aktarıldı. 

WSJ'nin konuştuğu uzmanlara göre Mücteba Hamaney'in, babasının yerine geçme ihtimali düşük ve spot ışıklarının altından kaçınarak daha da güç kazanması bekleniyor.

Alman Uluslararası Politika ve Güvenlik Politikaları Enstitüsü'nde çalışan İran uzmanı Hamidreza Azizi şöyle düşünüyor:

Son 20 yıldır işler, Mücteba ve etrafındaki şebekenin kontrolünde. Şimdi Hamaney için asıl mesele, Reisi'yle aynı özelliklere sahip birini bulmak. Böylece Mücteba toplumun gözünün önünde olmadan gücünü koruyup artırabilir.

Mücteba Hamaney'in haziran sonunda düzenlenmesi planlanan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde de önemli bir rol oynaması bekleniyor. 

İran'ın geçici cumhurbaşkanı Muhammed Muhbir'in de Mücteba Hamaney'e sadık bir isim olduğuna işaret ediliyor. 68 yaşındaki Muhbir seçimlere kadar tüm meselelerde belirleyici olacak üç kişilik bir konseyin parçası.

Yüce Lider'e bağlı, milyar dolarlık yatırım fonu Setad'ın başkanlığını neredeyse 15 yıl boyunca yürüttü. 

Haberde 1969'da Meşhad'da doğan Mücteba Hamaney'in geçmişine de değinildi. Yüce Lider'in sitesine göre, Şah Rıza Pehlevi döneminde evlerine düzenlenen baskınlardan birinde babasının dövüldüğünü gördü. 

1979'de devrimden sonra Tahran'a taşınan ailenin babası hızla yükselirken oğlu da 1980-1988'de Irak'la yürütülen savaşta cepheye gitti. 

Daha sonra Devrim Muhafızları'nda önemli görevlere gelecek kişilerle burada tanışan Mücteba'nın nüfuzu özellikle 2000'lerin ortalarında geniş çaplı olarak konuşulmaya başladı. 

Değişimciler, 2005 ve 2009'da Mahmud Ahmedinecad'ın kendilerine karşı kazandığı zaferlerin Mücteba Hamaney tarafından ayarlandığını öne sürdü.

ABD, 2019'da Devrim Muhafızları ve Besic milisleriyle "babasının istikrarı bozan bölgesel hırslarını ve ülke içindeki baskıya dair hedeflerini ilerletmeye" çalıştığı gerekçesiyle onu yaptırım listesine aldı. 

2022'de Mehsa Emini'nin gözaltında ölmesinin ardından ülke çapında patlak veren gösterilerde nefret objesi oldu. Ev hapsinde tutulan eski cumhurbaşkanı adayı Mir Hüseyin Musevi, Yüce Lider'e seslenerek o pozisyona oğlunu hazırladığı haberlerini yalanlamasını istedi. Ancak yanıt gelmedi. 

Ali Hamaney hakkında kitap yazan ABD ve İran yurttaşı Mehdi Khalaji bütün bunlara rağmen söylentilere karşı çıkıyor:

Mücteba'nın yeni Yüce Lider olma arzusuna dair fikirler tamamıyla bir mit. Tarihsel deneyime dayanarak Hamaney'in ne kendi oğlunu ne de başkasını işaret edeceğini sanmıyorum.

İslam Cumhuriyeti'ni kuran Ruhullah Humeyni ve yerine geçen Ali Hamaney'in Yüce Liderlik pozisyonunun babadan oğula geçmesine karşı çıkmasını İslam'a aykırı görmesi de Khalaji'nin tahminlerini güçlendiriyor. 

Mücteba Hamaney'in yönetim deneyimi ve dini yeterliliği de bu göreve uygun görülmüyor.

Tennessee Üniversitesi'nden Saeid Golkar şöyle diyor:

Önemli kararların alındığı yerlerde onlarca yıldır tecrübe edinen Mücteba Hamaney'in rejimdeki bağlantıları eşsiz. Ancak onun atanması monarşiyi geri getirerek Hamaney'in mirasını lekeler.

Bazı uzmanlar da Ahmed Humeyni'nin Mücteba Hamaney'den de güçlü görüldüğünü ancak babasının 1989'da ölmesiyle birlikte işlerin değiştiğini bildiriyor. Hamaney ve dönemin cumhurbaşkanı Ekber Haşimi Rafsancani'yle sorunlar yaşayan Ahmed Humeyni, 1995'te henüz 45 yaşındayken hayatını yitirmişti. Kalp krizinin ölüme neden olduğu bildirilmişti.

Independent Türkçe, WSJ, BBC Türkçe