James Webb Uzay Teleskobu, evrenin başlangıcına bakma hedefine bir adım daha yaklaştı

(Reuters)
(Reuters)
TT

James Webb Uzay Teleskobu, evrenin başlangıcına bakma hedefine bir adım daha yaklaştı

(Reuters)
(Reuters)

NASA, James Webb Uzay Teleskobu'nun ikincil aynasını başarıyla yerleştirerek evrenin başlangıcına bakma görevinde yeni bir kilometre taşına ulaştı.
Ayna, teleskobun kendisinin önemli bir parçası ve evrenin derinliklerini inceleyebilmesi için ışığın teleskoba girmesini sağlıyor.
Değeri 10 milyar dolar olan teleskop, Noel Günü fırlatılmasından bu yana 1,6 milyon kilometre mesafedeki hedefine giden yolun yarısından fazlasını tamamladı. Teleskop şimdiye kadar fırlatılmış en büyük ve en güçlü gözlemevi (Hubble Uzay Teleskobu'ndan 100 kat daha güçlü) ve bu da ona neredeyse zamanın başlangıcına bakabilme imkanı veriyor.
Hubble'ın halefi kabul edilen Webb, evrende 3,7 milyar yıl önce oluşmuş ilk yıldızlar ve galaksilerden gelen ışığı yakalamaya çalışacak.
Aynanın başarılıyla yerine yerleştirilmesi, NASA'nın uzay aracını güneş ışınlarından koruyacak devasa kalkanı açarak görevin en zor kısmını tamamlamasından sadece bir gün sonra geldi.
Proje yöneticisi Bill Ochs, güneşlik açıldıktan sonra Baltimore'daki kontrol ekibine "Bu gerçekten büyük bir an" dedi.
"Hâlâ yapacak çok işimiz var ama güneşliği açıp devreye sokmak gerçekten çok önemli."
Mühendisler, bu gölgeliği yeniden düzenlerken ve ince ayarlarını yaparken yıllarını harcadı. Bir gün, titreşim testi esnasında düzinelerce bağlantı elemanı yerinden çıktı. Bu, salı günkü başarıyı daha da tatlı hale getirdi çünkü daha önce uzayda böyle bir şey denenmemişti.
Mühendis Alphonso Stewart gazetecilere, "İlk denememizdi ve başardık" dedi.
Independent Türkçe



"Asya tek boynuzlu atı"nın genom haritası ilk kez çıkarıldı: Yok olmalarını engelleyebilir mi?

Laos'ta 1999'da kameralara yakalanan saolanın en iyi tahminlere göre 100'den az üyesi kaldı (Ban Vangban Village/Wildlife Conservation Society)
Laos'ta 1999'da kameralara yakalanan saolanın en iyi tahminlere göre 100'den az üyesi kaldı (Ban Vangban Village/Wildlife Conservation Society)
TT

"Asya tek boynuzlu atı"nın genom haritası ilk kez çıkarıldı: Yok olmalarını engelleyebilir mi?

Laos'ta 1999'da kameralara yakalanan saolanın en iyi tahminlere göre 100'den az üyesi kaldı (Ban Vangban Village/Wildlife Conservation Society)
Laos'ta 1999'da kameralara yakalanan saolanın en iyi tahminlere göre 100'den az üyesi kaldı (Ban Vangban Village/Wildlife Conservation Society)

Son derece nadir rastlanan "Asya tek boynuzlu atı" saolanın ilk defa genom haritası çıkarıldı. Yeni çalışma nesli kritik tehlike altındaki türün yaşamasını sağlayabilir. 

İlk kez 1992'de tanımlanan saola (Pseudoryx nghetinhensis), en yakın zamanda keşfedilen büyük memeli türü. Vietnam ve Laos'un dağlık ormanlarında yaşayan bu sığır türü, boynuzlarının yanı sıra çok nadir görülmesi nedeniyle "Asya tek boynuzlu atı" diye biliniyor.

Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği'ne (IUCN) göre nesli kritik tehlike altındaki bu türün 100'den daha az üyesi kaldığı tahmin ediliyor. Üstelik en son 2013'te görülmesi, soyunun çoktan tükenmiş olabileceği ihtimalini de gündeme getiriyor. 

Uluslararası bir araştırma ekibi, avcıların evlerinden toplanan saola kalıntılarından alınan parçaları analiz ederek 26 saolanın tam genomunu çıkardı. Türünün ilk örneği olan bu çalışma, saolanın geçmişini anlama ve geleceğini güvence altına alma yolunda kritik bilgiler sundu. 

Bulguları hakemli dergi Cell'de 5 Mayıs Pazartesi günü yayımlanan çalışmaya göre saolalar 5 bin ila 20 bin yıl önce iki ayrı popülasyona ayrılmış. 

Makalenin başyazarı Genís Garcia Erill "Saolanın önemli genetik farklılıklara sahip iki popülasyona ayrıldığını görmek bizi epey şaşırttı" diyerek ekliyor: 

Bu daha önce hiç bilinmiyordu ve genetik veriler olmadan bilmemizin yolu yoktu. Bu önemli bir sonuç çünkü türün genetik varyasyonunun nasıl dağıldığını etkiliyor.

Bilim insanları ayrıca iki popülasyonun da Son Buzul Çağı'ndan itibaren azaldığını saptadı. Ekip, toplam saola nüfusunun 10 bin yıldır hiçbir zaman 5 binin üstüne çıkmadığını tahmin ediyor.

Bu durum, iki grubun da genetik çeşitliliğini kaybettiği anlamına geliyor. Ancak her biri genetik kodlarının farklı kısımlarını kaybetmiş. Araştırmacılara göre bu, nesillerinin tükenmesini önlemede kritik bir rol oynayabilir. 

Garcia Erill "Bir popülasyonda kaybolan genetik varyasyon diğerini tamamlıyor. Yani eğer bunları karıştırırsak, diğerindeki eksiklik giderilebilir" diye açıklıyor.

Bilim insanları saolaların hayatta kalması için esaret altında çiftleşmelerini sağlayacak bir program geliştirmeye çalışıyor. Yeni çalışmayı yürüten ekibin hesaplamalarına göre böyle bir program, tükenme riski karşısında en etkili çözümü sunuyor. 

Çalışmanın bir diğer yazarı Rasmus Heller şöyle diyor:

Gelecekteki bir popülasyonun temelini oluşturmak için en az bir düzine saolayı (ideal olarak her iki popülasyonun karışımı) bir araya getirebilirsek, modellerimiz türlerin uzun vadede hayatta kalma şansının yüksek olacağını gösteriyor.

En son 2013'te görülen bir türün 12 üyesini bulmak zorlu bir iş. Ancak araştırmacılar, yeni çalışmanın bu sorunu çözebileceğine inanıyor. Saolanın genetik haritasının çıkarılması, daha kapsamlı arama çalışmalarının önünü açabilir. 

Makalenin yazarlarından Minh Duc Le, "Birçok araştırmacı, suda ve hatta aynı habitatta yaşayan kan emiciler olan sülüklerde, saola DNA'sının izlerini bulmayı deneyip başaramadı" diyerek ekliyor:

Bu tekniklerin hepsi küçük DNA parçalarını tespit etmeye dayanıyor ama artık saola genomunun tamamını bildiğimize göre, bu parçaları bulmak için çok daha geniş bir el kitabımız var.

Independent Türkçe, Science Alert, Phys.org, Cell