Fransa’nın Atlantik Okyanusu kıyısındaki Brest kenti, Avrupa Birliği (AB) ülkelerinin savunma bakanlarının katılımıyla düzenlenen iki gün süren toplantılara ev sahipliği yaptı. Toplantıların başlıca gündem maddesi savunma oldu. Avrupa’nın dış politika ve savunma alanlarındaki yetkilisi Josep Borrell, NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg ve Avrupa Komisyonu ve Afrika Birliği’nden (AfB) diğer yetkililerin de katıldığı ortak toplantılar düzenlendi. Paris, Avrupa egemenliği ve stratejik bağımsızlık kavramını ilerletmek için AB dönem başkanlığından yararlanmak isterken ortak mesele Borrell’in hazırladığı ‘stratejik pusula’ taslağını gözden geçirmek ve bu taslağın, gelecek mart ayında yapılacak zirvede Avrupa devlet ve hükümet başkanlarının onayına sunulmasıydı. Fransa Savunma Bakanı Florence Parly, toplantının başlangıcında yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullandı:
“Avrupa’nın sorumluluklarını üstlenmesinin zamanı geldi. Zira kendinden habersiz bir güç konumunda bulunuyor. Durum şu ki tek sesle konuşabilen, değerlerine arka çıkabilen, dünyanın her yerinde çıkarlarını ve vatandaşlarını savunabilen bir Avrupa istiyoruz.”
Fransa Savunma Bakanı Florence Parly, ‘stratejik pusulayı’ 2030’a kadar Avrupa’nın savunma politikasının ana hatlarını çizen bir ‘beyaz kâğıt’ olarak nitelendirdi. Söz konusu altı eksen, ortak Avrupa savunmasının nasıl kuvvetlendirileceğini ve güçlü savunma sanayilerinin nasıl oluşturulacağını kapsıyor. Böylece her iki grup içerisinde ayrı ayrı ve iki bakanlık grubu tarafından birlikte ele alınan ana madde oluşuyor. Parly’e göre altı eksen, söz konusu pusulanın yanı sıra ortak savunma operasyonları yürütmeye çalışmak, NATO ile ortaklığı güçlendirmek, saha üstünlüğünün anahtarı olan teknolojik gelişmeyi zorlamak ve stratejik hava taşımacılığı gibi ortak savunma yetenekleri sağlamak ile ilgili.
Diğer yandan Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Yves Le Drian, ülkesinin AB başkanlığından sonraki siyasi önceliğinin, ‘Avrupa’nın özgürce karar vermesi ve ciddi tehditleri bilinen bir dünyada egemenliğini güçlendirmesi için gerekli yetenekleri ve araçları sağlama zorluğunun üstesinden gelinmesi’ olduğunu belirtti.
Dışişleri Bakanları başta ‘AB’nin Rusya, Ukrayna ve Belarus’u kapsayan Doğu Avrupa’ya yönelik politikası, AfB ile ortaklığı güçlendirme ve Çin’e karşı dengeli bir politika çizmeye çalışma’ konuları olmak üzere birçok bağlantılı meseleyi ele alacak. Ayrıca İran nükleer programı, terörizm, Libya, Sudan ve Mali gibi uluslararası diplomasiye kendini empoze eden konular da masaya yatırılacak.
Fransa Savunma Bakanı ve Avrupalı yetkilinin düzenlediği ortak basın toplantısının başlıca gündem maddesi Ukrayna meselesiydi. Öyle ki Brest görüşmeleri, geçen çarşamba günü Brüksel’de yapılan NATO- Rusya toplantısının hemen ardından ve Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı çerçevesinde 13 Ocak’ta Viyana’da gerçekleştirilen toplantıyla bağlantılı olarak gerçekleştirildi.
Parly ve Borrell’in Ukrayna meselesi ve Rusya’nın NATO’dan talepleri çerçevesinde vurgulamak istedikleri noktanın iki ana ekseni bulunuyor. İlk olarak, Rusya’nın mutlak reddi olarak adlandırılan önerilerinde Avrupa-Atlantik pozisyonunun birliğini vurgulamak, ikinci olarak da Moskova ile nasıl başa çıkılacağı konusunda Avrupalılar arasındaki uyumu ortaya çıkarmak. Borrell, birinci noktayla ilgili olarak Avrupa’nın Cenevre’de gerçekleştirilen ve eski Kıta’nın güvenliğini ele alan ABD- Rusya görüşmelerindeki ‘yokluğuna’ ilişkin bazı başkentlerin dile getirdiği endişelerin arka planında ABD ve AB arasındaki herhangi bir yanlış anlaşılmayı kategorik olarak ortadan kaldırdı. Borrell, ABD’nin tavrı hakkında önceden bilgilendirildiğini ve Dışişleri Bakanı Antony Blinken ile temas halinde olduğunu belirtti. Aynı şekilde ABD Dışişleri Bakanı Yardımcısı Wendy Sherman’ın da Avrupalılara Rus mevkidaşı ile yaptığı görüşmenin ayrıntıları hakkında doğrudan brifing vermek üzere Brüksel’e gittiğini kaydetti.
Borrell, yaptığı açıklamada şunları söyledi:
“ABD ile sürekli bir temas ve koordinasyon mevcut. Avrupalıların koordinasyonu ve aktif katılımı olmadan Avrupa güvenliği konusunda herhangi bir konu üzerinde anlaşmaya varılmayacağına dair bir görüş hakim.”
Borrell, Ukrayna meselesiyle ilgili olarak da geçen hafta Kiev’i ziyaret eden Avrupalıların, askeri tehdit ortasında Rus tarafıyla müzakere etmeyi kabul etmediğini söyledi. Söz konusu tehdit, on binlerce Rus askerinin ve teçhizatının Ukrayna sınırına yakın şekilde konuşlandırılmasıyla başladı. Rusya’nın ‘Ukrayna, Finlandiya, İsveç ve Gürcistan’ın NATO’ya katılmasını engelleme’ ve ‘NATO güçlerini Varşova Paktı’na bağlı ülkelerden geri çekme’ taleplerine dikkat çeken Josep Borrell sözlerini şöyle sürdürdü:
“Egemen bir ülkenin, ‘NATO’ya katılmak gibi’ bir karar almaya yetkin olmadığını söylemek istemiyorum. Bu tür talepleri, Avrupalılar olarak kabul edemeyiz.”
Paris ise “Rusya ile diyalog, gerginliği azaltmanın tek yoludur” açıklamasında bulundu. Rus yetkililer, iki taraf arasında Rusya’nın talepleri karşısında derin görüş ayrılıkları olduğu için Batılılarla yeni görüşmeler yapmanın bir anlamı olmadığı görüşünde. Avrupalıların, ABD ve NATO’nun tavırlarına uygun olarak ‘sert’ yaptırımlarla karşı karşıya kalacak olan Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik herhangi bir saldırganlığı konusunda uyarı yaptığını belirtmek gerekiyor. Tüm tarafların, Rusya’yı Ukrayna’da askeri bir maceraya girişmekten caydırmak için yaptırımlar üzerine bahis oynaması ise dikkat çekiç bir durum. Eğer askeri teçhizat ve eğitim sağlayarak Kiev’e yardım etmekten bahsediliyorsa o halde bu, ilk günden beri doğrudan askeri müdahale reddediliyor demektir. Diğer yandan Almanya Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock, Brest’te ‘Moskova ile nasıl başa çıkılacağına ilişkin önceki anlaşmazlıklarına rağmen’ Avrupalıların son haftalarda tavırlarını birleştirdiklerini ve aynı yönde ilerlediklerini vurguladı. Süresi dolan ancak henüz faaliyete geçmemiş olan ‘Nord Stream 2 (Kuzey Akım 2) projesini’ durdurması için AB içerisinden baskı altında bulunan Berlin, Moskova ile nasıl başa çıkılacağı konusunda zorluk yaşıyor.
Batı Afrika Ülkeleri Ekonomik İşbirliği Örgütü (ECOWAS) tarafından onaylanan ve Malili yetkililere tam bir izolasyon uygulayan ek yaptırımlardan kaynaklı son gelişmelerin arka planında Mali meselesi de Avrupalıların tartışmalarında önemli bir gündem maddesiydi. Avrupa ve özellikle de Fransa’nın endişesinin kaynağının iki yönü var. Öyle ki Bamako, ‘genel seçimler yapma, yetkileri sivil bir hükümete devretme ve Avrupalıların Afrika’daki çıkarlarına tehdit olarak gördüğü Rusya’ya bağlı Wagner Grubu milislerine başvurma’ sözünü ihlal etti. Paris, Mali’nin başkentinin militanlar ve ayrılıkçılar tarafından ele geçirilmesini önlemek için 2013’te Mali’ye askeri müdahalede bulunduğu için kendini ‘utangaç’ hissediyor. Wagner milislerinin getirilmesi halinde kuvvetlerini tekrar geri çekmekle tehdit eden Paris son haftalarda ise tavrını değiştirdi.
Borrell, Avrupalıların ‘Mali’de kalmak istediklerini, ancak bunu ne pahasına olursa olsun yapmayacaklarını’ belirtti. Brüksel’in Bamako’ya sağladığı mali yardımı dondurduğunu söyleyen Borrell ancak Mali silahlı ve güvenlik güçlerine ‘eğitim ve rehberlik’ olarak askeri destek sağlamaya devam ettiğini kaydetti.
Avustralya’nın denizaltı anlaşmasından vazgeçip AUKUS (ABD, İngiltere ve Avustralya) ittifakını kurması ve ittifaktan AB’yi dışlanmasıyla Paris’in çıkarlarını vuran gerilemenin ardından Parly, Avrupa çıkarlarını savunma konusunda ‘Avrupa deniz güçleri arasında koordinasyon ihtiyacını’ vurguladı. Yetkili, bu yıldan başlayarak Hint Okyanusu’nun kuzeybatısında ortak bir Avrupa deniz varlığı çağrısında bulundu.
Kremlin: Putin’e yaptırım uygulamak sınırı aşmaktır
Kremlin, perşembe günü Rusya’nın Ukrayna’ya saldırması halinde Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’e ABD yaptırımlarının uygulanması meselesini ele aldı. Kremlin, ABD Senatosu’nun Demokrat üyelerinin konuyla ilgili bir yasa tasarısı sunmasının ertesi günü yasayı ‘sınırları aşmak’ olarak nitelendirdi. Rusya Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü Dmitry Peskov, ‘bir devlet başkanına yaptırım uygulanmasının, iki ülke arasındaki bağları koparmakla eşdeğer, sınır ötesi bir eylem olacağını’ dile getirdi. Peskov, ABD Senatosu’ndaki Demokrat üyelerin sunduğu yasanın, Rusya ve Batılı güçler arasındaki müzakereler için ‘yapıcı bir atmosferin kurulmasını kolaylaştırmadığını’ vurguladı.
