عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
DÜNYA İran

İran, 6 yıl aradan sonra ilk kez İslam İşbirliği Teşkilatı toplantısına katıldı

İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) üst düzey yetkililerinin dün Cidde’de düzenlenen 48. Dışişleri Bakanları Konseyi’nin Hazırlık Toplantısı’nda çekilen bir fotoğrafı
İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) üst düzey yetkililerinin dün Cidde’de düzenlenen 48. Dışişleri Bakanları Konseyi’nin Hazırlık Toplantısı’nda çekilen bir fotoğrafı
    Cidde/Şarku’l Avsat
TT
TT

İran, 6 yıl aradan sonra ilk kez İslam İşbirliği Teşkilatı toplantısına katıldı

İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) üst düzey yetkililerinin dün Cidde’de düzenlenen 48. Dışişleri Bakanları Konseyi’nin Hazırlık Toplantısı’nda çekilen bir fotoğrafı
İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) üst düzey yetkililerinin dün Cidde’de düzenlenen 48. Dışişleri Bakanları Konseyi’nin Hazırlık Toplantısı’nda çekilen bir fotoğrafı

İranlı diplomatlar İslam İşbirliği Teşkilatı’nın (İİT) toplantısına katıldı. Bu, 2016 yılı Ocak ayında Suudi Arabistan’ın Tahran’daki Büyükelçilik binasına ve Meşhed’deki konsolosluğuna yönelik İran saldırıları nedeniyle 6 yıl süren diplomatik kesintinin ardından geldi.  İranlı diplomatlar dün (Pazar) gerçekleşen ve İİT ülkelerinin 48. Dışişleri Bakanları Konseyi’nin hazırlığı kapsamındaki üst düzey personellerin toplantısında yer aldı.
Konu ile ilgili bilgi sahibi olan bir kaynağın Şarku’l Avsat’a aktardığına göre, İranlı diplomatlar, İİT Genel Sekreteri Hüseyin İbrahim Taha başkanlığındaki toplantıya İslam dünyası ülkelerinin diğer temsilcileriyle birlikte katıldılar.
Şarku’l Avsat salı günü İranlı 3 diplomatın Cidde’deki Kral Abdülaziz Havalimanı’na geldiklerini ve çalışmalarının İİT toplantılarında ülkelerini temsil etmekle sınırlı olduğunu yazmıştı. Haberde, İİT’nin Pakistan’da gerçekleştirilmesi planlanan 48. Dışişleri Bakanları Konseyi’ne yönelik çeşitli hazırlık toplantılarına katılmak üzere ülkeye gelen temsilcilerin İslam İşbirliği Teşkilatı’nın tüm temsilcileri için geçerli ziyaret prosedürlerine uygun olarak karşılandıkları belirtilmişti. 
Suudi Arabistan, 2016 yılı Ocak ayında Tahran’daki büyükelçiliğine ve Meşhed’deki konsolosluğuna yapılan saldırı sebebiyle İran ile diplomatik ilişkilerini kesmiş ve İran’ın tüm temsilcilerinin 48 içerisinde ülkeden ayrılmasını istemişti. Ancak Riyad, diplomatik ilişkileri kestikten sonra her yıl İranlı hacıların ülkeye girişine izin verdi ve uyruğu ne olursa olsun, varışlarından ayrılışlarına kadar herhangi bir hacı gibi muamele gösterdi.
Dün sabah İİT merkezinde, Mart ayında Pakistan’ın ev sahipliğinde başkent İslamabad’da gerçekleştirilecek olan 48. Dışişleri Bakanları Konseyi için Üst Düzey Görevliler Hazırlık Toplantısı çalışmaları başladı. Açılış toplantısının başında, Dışişleri Bakanları Konseyi’nin başkanlığı Nijer’den Pakistan’a devredildi.
İİT Genel Sekreteri Hüseyin İbrahim Taha toplantının ana gündem maddelerini gözden geçirirken, Filistin, Afganistan, Cemmu Keşmir’deki durumu ele aldı. Aynı zamanda, Yemen, Libya, Sudan, Somali, Suriye, Irak, Mali, Sahel bölgesi, Çad Gölü Havzası ve diğer Afrika ülkelerinin yanı sıra Bosna Hersek’te ve İİT üyesi olmayan diğer ülkelerdeki Müslüman toplulukların ve azınlıkların durumlarından ve bu konularla ilgili gösterilen çabalardan bahsetti.
Genel Sekreter, barış, istikrar ve kalkınmayı sağlamak ve halkların isteklerine cevap vermek için üye ülkelerin karşılaştığı zorlukların üstesinden gelinmesi gerektiğini vurguladı. Genel Sekreterliğin, İİT’nin bu hedeflere ulaşmaya yönelik çabalarına yeni bir ivme kazandırma konusunda kararlı olduğunu yineledi.
Hüseyin İbrahim Taha aynı zamanda, İslam İşbirliği Teşkilatı’nın barış, diplomasi, önleyici arabuluculuk, terörle ve İslamofobi ile mücadele yeteneklerini ve yeni tip koronavirüs (Kovid-19) pandemisinin zorluklarını ele alma çabalarının güçlendirilmesi gerektiğini vurguladı.

Daha fazlasını oku

 
 
DÜNYA

Reisi'nin yokluğunun ardından İran

Reisi'nin ardından İran, iktidarın muhalefete "Allah ile savaştığı" temelinde bir darbe indirmesini sağlamak için Humeyni ideolojisini yoğunlaştırmaya yönelecek (AFP)
Reisi'nin ardından İran, iktidarın muhalefete "Allah ile savaştığı" temelinde bir darbe indirmesini sağlamak için Humeyni ideolojisini yoğunlaştırmaya yönelecek (AFP)
TT
TT

Reisi'nin yokluğunun ardından İran

Reisi'nin ardından İran, iktidarın muhalefete "Allah ile savaştığı" temelinde bir darbe indirmesini sağlamak için Humeyni ideolojisini yoğunlaştırmaya yönelecek (AFP)
Reisi'nin ardından İran, iktidarın muhalefete "Allah ile savaştığı" temelinde bir darbe indirmesini sağlamak için Humeyni ideolojisini yoğunlaştırmaya yönelecek (AFP)

Velid Fares

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin, Dışişleri Bakanı ile birlikte helikopter kazasında hayatını kaybettiğini duyuran açıklamanın mürekkebi kurumadan, ölümünden kimin sorumlu olduğuna dair anlatılar başladı. Helikopterin zorunlu inişi gerçekten teknik nedenlerden mi kaynaklanıyordu, yoksa birisi motora sabotaj mı yapmıştı?

Haberlerin çoğu, teknik bir arızanın bir felakete dönüşen bu zorunlu inişe yol açtığı sonucuna varıyor. Ancak pek çok soru hâlâ soruluyor ve bunlar arasında şunlar da var; bu helikopter nasıl düştü, Cumhurbaşkanına eşlik eden iki helikopterden ikisi de neden zorunlu iniş alanına bakmadan yolculuklarına devam ettiler? Bazıları, kötü hava koşullarına rağmen kışın bile bu koridorun sürekli uçak ve helikopterler tarafından kullanıldığını söylüyorlar. Dolayısıyla ya bu olay benzersiz ya da olayların seyrini bu yöne iten yıkıcı bir el var.

Nihai raporların sonuçları ne olursa olsun, bu durum, İran rejimi içindeki kanatlar arasındaki güç tartışması çerçevesine giriyor. Bu kanatların ilki ölen Cumhurbaşkanı’nın devlet başkanı konumundayken başını çektiği kanattır. Kaynaklara göre Reisi, başkanlığını yaptığı devlet kurumlarının daha yetkili olması için çalışıyordu. Diğer kanat ise Dini Lider'in kanadı ve yüksek Humeyni otoritesi onun elinde. Yeni cumhurbaşkanlığı seçiminin tarihi yaklaşırken kanatlar arasındaki mücadele yoğunlaşmıştı ve Hamaney'in ölümüyle yerine geçecek yeni ismin bulunması için çalışmalar yapılıyordu. Bilgiler, Humeyni Otoritesinin başındaki ismin, yerine oğlu Mücteba Hamaney'i önerdiğini söylüyor. Ancak diğer kaynaklar, Reisi'nin Veliyyi Fakih’in halefi olmaya hazırlandığını, bunun da iki kanat arasında çatışmaya yol açtığını söylüyorlar.

Anlaşmazlık konularından biri de 2014'ten bu yana Batı'dan, özellikle de ABD'den aktarılan ve on milyarlarca dolar olduğu tahmin edilen paranın kontrolü. Bu büyük meblağlar doğal olarak hükümet, bürokrasi, güvenlik kurumları, bankalar ve sahayı kontrol eden milisler arasında büyük çatışmalara yol açıyor. Cumhurbaşkanlığı ve Genel Rehberlik makamları arasındaki çatışma, bir yandan rejimin gücünü güvence altına alan bu fonlar üzerindeki kontrolün niteliği, diğer yandan da rejimin dört Arap ülkesinde ve Filistin topraklarındaki Humeynici ve müttefik milislerle olan organik bağıyla ilgili derin farklılıkların bir sonucu olabilir.

Peki, Reisi’nin sahneden ayrılmasından sonra şimdi ne olacak?

En yakın ihtimal, kurumlardaki ve devletteki destekçilerinin zayıflatılması ve yerine Rehber’i çevreleyen dar çevrenin parçası olacak, yeni bir cumhurbaşkanının getirilmesidir. Böylece cumhurbaşkanlığı makamı yakın gelecekte Dini Lider’in halefi için hazırlanmış olacak. Bu durumda, İran'daki bu dramatik değişimlerin iç, bölgesel ve uluslararası arenadaki sonuçları nelerdir?

İran içinde, yoğun halk tepkisinden ve Tahran ile diğer şehirlerde gerçekleşen kutlamalardan, Reisi'nin ölümünün, muhalefetin bir bütün olarak rejimin varlığını reddetmesi, bir otorite boşluğu veya en azından otoritenin kanatları arasında bir çekişme olduğu temelinde otoriteye karşı yeniden protesto çağrısı yapması için yeni bir kapı açabilir. Bu elbette rejimi, uluslararası kamuoyunu sahayı kesin olarak kontrol ettiğine ikna etmek için büyük bir baskıda bulunmaya itecektir.

Bölgesel düzeyde bazı hükümetler, Tahran’daki yeni hükümet ve yönetim ile ilişkilere hazırlık olarak Hamaney'in otoritesini yeniden tanıdı. Bunların arasında devletlerin içişlerine karışmama anlaşması imzalayan ülkelerin yanı sıra, durumu izleyen ve yeni rejimin istikrarlı bir yönde gelişimini görene kadar harekete geçmeyecek Arap Körfez ülkeleri de var.

Uluslararası düzeyde, bazı Avrupa hükümetlerinin, İran liderliğine Avrupa, AB ve Tahran arasındaki mevcut anlaşmalara saygı duyulacağı konusunda güvence vermek amacıyla, Dini Lider’e sempatilerini ifade etmekte hızlı davrandıklarını gördük. Bu, İran'da en yüksek ve derin Avrupa çıkarlarına sahip olanlar için normaldir ve şu ana kadar rejimi değiştirmeye çalışan tüm İran muhalefetlerinden daha güçlüdür.

ABD'ye gelince, Dışişleri Bakanlığı, İran hükümetinin koşullarındaki değişikliğe rağmen kendisi ile diplomatik ilişkiler kurmadan, İran yönetimine sakin bir dille başsağlığı diledi. Çünkü yönetim Kongre'de her iki partiden de cumhurbaşkanı kim olursa olsun bu rejimle ilişki kurmak istemeyen bir çoğunluğun bulunduğunu çok iyi biliyor. Başkanlık seçimi kampanyası sırasında muhalefetin yönetime yönelik eleştirilerini yoğunlaştırdığı ve muhalefetin ABD yönetimini, terörist olarak gördüğü bir rejimi tanımaktan sorumlu tuttuğu biliniyor.

Dolayısıyla Biden yönetimi İran rejimini diplomatik olarak tanırken, popülist Cumhuriyetçi tabandan duyduğu korku nedeni ile kendisi ile ilişki kurmama ilkesini sürdürecek. Çünkü Cumhuriyetçiler önemli eyaletlerde çoğunluğu elde etmiş gibi görünüyor, bu da seçim sonuçlarını etkileyebilir.

Bunun gelecekteki en önemli sonuçları ne olacak?

İran rejiminin, önümüzdeki Kasım ayındaki ABD seçimleri öncesi Ortadoğu'da bir tür güç gösterisine hazırlık amacıyla kendi kurumlarını etrafında toplaması, onları koruması ve geliştirmeye çalışması mantıklı. Bu da demek oluyor ki, yaz başından kasım ortasına kadar Biden yönetiminin ya da diğerlerinin seçimler nedeniyle Ortadoğu'daki herhangi büyük hareketlenmeye karşılık veremeyeceği hassas bir dönem yaşanacak. Tahran bunu anladı ve eğer isterse aynı aşamayı bölgedeki bazı hedeflerini hayata geçirmek için de kullanmaya hazırlanıyor.

Reisi'den sonra İran, iktidarın Humeyni’nin deyimi ile "Allah ile savaşan" muhalefete bir darbe indirmesini sağlamak için Humeyni ideolojisini yoğunlaştırma yoluna gidecek. Ancak İsrail-İran çatışması çerçevesindeki yeni durum, bir yanda İsrail ve bölgesel müttefikleri, diğer yanda İran rejimi arasında tansiyonu yükseltmeyi, aynı zamanda rejim içinde yeni halk ayaklanmalarının başlamasını kolaylaştıracak bir iç bölünmenin yaşanmasını ümit eden İran muhalefetinin işine yarayabilir.

Fakat ABD'nin tutumu değişmediği sürece, mevcut aşamada bu rejimi değiştirmek zor olsa da seçim tarihi yaklaştıkça değişim fırsatları doğabilir. Her halükârda, Humeyni rejiminin temel direklerinden biri ve 1980'lerdeki binlerce idamın sorumlusu olan birinin yokluğu, İran'daki kurban aileleri için umut verici bir haber, rejime reform veya değişim yönünde baskı yapmak için motive edici bir faktördür.

*Bu makale Şarku’l Avsat tarafından Independent Arabia’dan çevrilmiştir.