Taliban ile Batılı yetkililer arasında Oslo'da insani krizin ele alınacağı görüşmeler başladı

Taliban Hareketi’nin temsilcileri, Taliban’ın Afganistan’da iktidara gelmesinden bu yana Avrupa'ya yaptığı ilk ziyaret çerçevesinde dün, Oslo'da Batılı diplomatlarla Afganistan'daki insani krizin ele alındığı tarihi görüşmelere başladılar. Ancak uluslararası toplum, Afganistan’a yeniden insani yardımlar gönderilmeye başlanması öncesinde Taliban’ın ülkede insan haklarına saygı duyması gerektiğinde ısrarcı.

Afganistan geçici hükümetinin Dışişleri Bakan Vekili Emirhan Muttaki liderliğindeki Taliban heyeti, dün, ABD, Fransa, İngiltere, Almanya, İtalya, Avrupa Birliği (AB) ve Norveç'ten temsilcilerle görüşmelere başladı. Görüşmeler, Oslo’nun dışında karla kaplı bir tepede bulunan Soria Moria Oteli’nde Norveç'in ev sahipliğinde kapalı kapılar ardında gerçekleşiyor.

Afganistan’daki insani durum, Taliban Hareketi’nin 20 yıllık bir aranın ardından yeniden iktidara geldiği Ağustos ayından bu yana büyük oranda kötüleşti. Afganistan’a yapılan uluslararası yardımlar durdu. Ülkede art arda yaşanan kuraklıklar da hâlihazırda açlık sınırında olan milyonlarca Afgan’ın yaşadıkları zorlu koşulları daha da şiddetlendirdi.

ABD'nin Afganistan Özel Temsilcisi Thomas West, Pazar günü Twitter hesabından paylaştığı bir tweette, “Bir yandan müttefiklerimiz, ortaklarımız ve insani yardım kuruluşlarıyla (Afganistan’daki) insani krizi çözmenin yollarını aramayı sürdürürken diğer yandan endişelerimiz ve istikrarlı, insan haklarına saygılı ve kapsayıcı bir Afganistan'a olan ilgimiz konusunda Taliban ile herhangi bir yanılgıya düşmeden dikkate dayalı bir diplomasi yürütmeye devam edeceğiz” yazdı. Henüz dünyadaki hiçbir ülke Taliban hükümetini tanımadı. Norveç Dışişleri Bakanı Anniken Huitfeldt, Cuma günü yaptığı açıklamada, görüşmelerin Taliban’ı meşrulaştırmayacağını veya Taliban hükümetinin tanındığı anlamına gelmeyeceğini, ancak ülkeyi yöneten fiili yetkililerle konuşulması gerektiğini vurguladı. Huitfeldt, “Ülkedeki mevcut siyasi durumun daha da kötü bir insani felakete yol açmasına izin veremeyiz” dedi.

Taliban Sözcüsü Zabihullah Mücahid, Cumartesi günü yaptığı açıklamada, görüşmelerin savaş atmosferini bir barış havasına dönüştürmeye katkıda bulunmasını umduklarını ifade etti.

Afganistan bütçesinin yaklaşık yüzde 80'ini karşılayan uluslararası yardımlar, Ağustos ayından bu yana askıya alınmış durumda. Bunun yanında ABD, Afganistan Merkez Bankası'ndaki 9,5 milyar dolarlık fonunu dondurdu. Ülkede işsizlik seviyesi fırlarken memur maaşları aylardır ödenmiyor. Bugün,  23 milyon Afgan açlıkla burun buruna yaşıyor. Bu sayı, Birleşmiş Milletler (BM) verilerine göre nüfusun yüzde 55'ini oluşturuyor. BM’ye göre Afganistan’daki insani krizle başa çıkmak için bu yıl bağışçı ülkelerden 4,4 milyar dolarlık bağış yapılmasına ihtiyaç duyuluyor.

Uluslararası toplum halen Taliban Hareketi’nin ilk kez iktidara geldiği 1996 ile 2001 yılları arasındaki dönemde insan hakları konusunu büyük ölçüde görmezden gelen Taliban üyelerinin bu ikinci dönemde Afganistan'ı nasıl yönetmeyi planladıklarını öğrenmeyi bekliyor. Taliban yetkilileri yaptıkları açıklamalarda daha ılımlı hale geldiklerinde ısrar etseler de kadınların kamusal alanda istihdamına hala büyük ölçüde karşı çıkılırken çoğu orta öğretim kurumunun kapıları kız öğrencilere kapalı kalmaya devam ediyor.

Taliban heyeti, Oslo’da üç gün sürecek görüşmelerin ilk günü olan Pazar günü, Taliban temsilcileri insan hakları konusunu görüşmek üzere başta aktivistler ve gazeteciler olmak üzere Afganistan’ın sivil toplum kesiminden isimlerle bir araya geldi. Toplantılara katılanlar arasında yer alan kadın hakları aktivisti Jamila Afghani, Fransız Haber Ajansı’na (AFP) yaptığı açıklamada, “Buzları eriten olumlu bir toplantıydı” dedi.

Taliban temsilcilerinin ‘iyi niyet gösterdiğini’ söyleyen Afghani, “Sözlerinin eylemleriyle uyuşup uyuşmadığını göreceğiz” ifadelerini kullandı. Öte yandan Taliban Sözcüsü Mücahid, Twitter hesabından yaptığı açıklamada, tüm Afganların siyasi, ekonomik ve güvenlik alanlarında daha iyi sonuçlara ulaşılması için iş birliği yapması gerektiğini vurguladı. Mücahid, görüşmelere katılanların karşılıklı anlayış ve iş birliğinden başka bir çözüm olmadığını anladıklarına dikkati çekti.

Taliban’ın tamamı erkeklerden oluşan 15 kişilik heyeti, Cumartesi günü Norveç hükümeti tarafından kiralanan bir uçakla Oslo’ya geldi. Heyette, Taliban'ın şiddete en yatkın kolu ve Afganistan'daki en kötü saldırılardan bazılarının sorumlusu olan Hakkani Grubu’nun lideri Enes Hakkani de yer aldı. Enes Hakkani’nin heyette yer alması, sosyal medyada eleştirildi.

Norveç basını, Afgan asıllı bir Norveçli Zahir Athari’nin Oslo polisine Enes Hakkani hakkında savaş suçlusu olarak suç duyurusunda bulunduğunu bildirdi. Japonya Kamu Yayın Kuruluşu NHK’ye konuşan Zahir Athari, “Bu acı verici bir durum. Sanki (2011 yılında 77 kişiyi öldüren aşırı sağcı Norveçli) Anders Behring Breivik bir heyetin parçası olarak ülkeye gelmiş gibi” ifadelerini kullandı.