AB’den nükleer müzakerelerde siyasi düzeyde karar alınması çağrısı

Görüşmelere bir hafta ara verildi.

Nükleer müzakereler Viyana’da gerçekleştiriliyor. (Reuters)
Nükleer müzakereler Viyana’da gerçekleştiriliyor. (Reuters)
TT

AB’den nükleer müzakerelerde siyasi düzeyde karar alınması çağrısı

Nükleer müzakereler Viyana’da gerçekleştiriliyor. (Reuters)
Nükleer müzakereler Viyana’da gerçekleştiriliyor. (Reuters)

İran'ın nükleer programıyla ilgili anlaşmayı canlandırmak amacıyla Avusturya başkenti Viyana'da yürütülen müzakerelere bir hafta süreliğine ara verildiği duyuruldu.  
Avrupa Birliği (AB) Dış İlişkiler Servisi Genel Sekreter Yardımcısı ve Siyasi Direktörü Enrique Mora, İran’a ve nükleer müzakerelerde yer alan taraflara bir an önce ‘siyasi düzeyde karar alma’ çağrısında bulundu.  
AB’nin ‘nükleer müzakerelerdeki’ temsilcisi Mora, Twitter hesabından yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullandı:
“Katılımcılar istişarede bulunmak ve geri bildirim almak için ülkelerine dönecekler. En kısa sürede ‘siyasi düzeyde kararlar’ alınmalıdır.”
İran le yürütülen nükleer müzakerelerde yer alan Fransa, İngiltere ve Almanya’nın temsilcileri, yaptıkları ortak açıklamada görüşmelerde son aşamaya gelindiğini duyurdular:
“Ocak ayı şimdiye kadarki görüşmelerin en yoğun dönemine tanık oldu. Siyasi kararların alınmasını gerektiren son aşamaya geldiğimizi herkes biliyor. Bu nedenle müzakereciler istişare amacıyla başkentlerine dönüyor.” 
Fransa Cumhurbaşkanlığı’ndan bir yetkili, İran ile yürütülen müzakerelerin halen kritik bir evrede olduğunu ancak bir anlaşmaya varılabileceğine dair göstergeler bulunduğunu aktardı. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ile Rus mevkidaşı Vladimir Putin arasındaki telefon görüşmesinin ardından gazetecilere konuşan yetkili, “İran'ın istediği güvencelerin karşılanması ve nükleer programının nasıl kontrol altına alınacağı konusunun açıklığa kavuşturulması gerekiyor” dedi.  
Diğer yandan İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan, Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres ile müzakerelerle ilgili son gelişmelere dair bir telefon görüşmesi gerçekleştirdi. İran Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan yazılı açıklamaya göre Abdullahiyan, Viyana görüşmelerinde bir an önce iyi bir anlaşmaya varılması konusunda Tahran'ın ciddi iradesi olduğunu vurguladı. İranlı Bakan ayrıca kalıcı ve güvenilir bir anlaşma için ABD ve diğer Batı ülkelerinin somut, pratik ve uygulanabilir adımlar atması gerektiğini kaydetti.
Guterres de nükleer müzakerelerdeki olumlu gelişmeleri memnuniyetle karşıladıklarını ve BM'nin tüm imkanlarıyla nükleer anlaşmayı ve uluslararası barışı desteklediğini vurguladı.
İran'ın resmi haber ajansı IRNA, Başmüzakereci Ali Bakıri’nin dün, Viyana’da AB Siyasi Direktörü Enrique Mora’nın yanı sıra Fransa, Almanya ve İngiltere’nin temsilcileriyle yoğun görüşmeler yaptığını bildirdi.
İran ve Batılı güçler arasında 2015 yılında Kapsamlı Ortak Eylem Planı olarak adlandırılan ‘nükleer anlaşma’ imzalanmıştı. ABD 2018 yılında, Donald Trump döneminde anlaşmadan çekildi.
Taralar, İran’la yapılan ‘nükleer anlaşmanın’ yeniden canlandırılması için Nisan 2021’de yeniden masaya oturdular. Görüşmeler haziran ayında yaklaşık beş ay süreyle askıya alındıktan sonra kasım ayı sonlarında yeniden başladı. İran Dışişleri Bakanlığı, ‘iyi bir anlaşma taslağı’ oluşması durumunda ABD ile doğrudan müzakere edilebileceğini duyurdu.  
Tahran, Washington'ın anlaşmadan çekilmesinin ardından uygulamaya koyduğu yaptırımları kaldırmasını talep ediyor. Diğer yandan ABD ve Avrupalı taraflar, İran'ın anlaşma kapsamındaki taahhütlerine tam olarak uymasını talep ediyor.



İran Cumhurbaşkanı'nın yokluğunda süreç nasıl işleyecek?

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve yardımcısı Muhammed Muhbir (Tesnim)
İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve yardımcısı Muhammed Muhbir (Tesnim)
TT

İran Cumhurbaşkanı'nın yokluğunda süreç nasıl işleyecek?

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve yardımcısı Muhammed Muhbir (Tesnim)
İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve yardımcısı Muhammed Muhbir (Tesnim)

İran anayasası, İran cumhurbaşkanının herhangi bir nedenle iki ay süreyle yetkilerini kullanamaması durumunda, İran cumhurbaşkanlığının görevlerini geçici bir komitenin üstlenmesini öngörüyor.

131. maddeye göre başkanın ölümü, yokluğu, iki ayı aşan hastalık veya görev süresinin dolması ve yeni cumhurbaşkanının seçilmemesi halinde, cumhurbaşkanının görevlerini bir komisyon üstlenecek.

İran Cumhurbaşkanı Yardımcısı, Rehber'in onayıyla, Meclis Başkanı ve Yargı Başkanının da yer aldığı bir komiteye başkanlık ediyor. Cumhurbaşkanı Yardımcısı, 50 gün içinde başkanlık seçimlerini düzenlemekle yükümlü olacak.

131. maddeye göre Rehber, cumhurbaşkanı yardımcısının yetkilerini gerektiği gibi kullanamaması halinde cumhurbaşkanının tüm yetkilerini doğrudan şahsen üstlenebilir veya yeni bir yetkili atayabilir.

İran Anayasası'nın 113. Maddesine göre İran Cumhurbaşkanı'nın, Rehber'den sonra ülkede en yüksek yetkili olduğunu ve Rehber ile ilgili konular hariç, Anayasa'nın uygulanmasından ve yürütme organını (hükümeti) yönetmekten sorumludur.

Bu, İran'ın başbakanlık görevini devralmak üzere geçici bir komite kurma durumu ile üçüncü kez karşı karşıya kalmasıdır.

İlki, İran devriminin ilkelerine ihanet ettiği gerekçesiyle Rehber Humeyni tarafından görevden alınan eski Cumhurbaşkanı Ebu'l Hasan Beni Sadr’ın görevden alınmasının ardından gerçekleşti. Beni Sadr 1979 devriminden sonra İran'ın ilk seçilmiş cumhurbaşkanıydı. Paris'te sürgünde iken Ekim 2021'de öldüğünde 88 yaşındaydı. Komitenin çalışmaları 22 Haziran 1980'den aynı yılın 2 Ağustos'una kadar yaklaşık iki ay sürdü.

İkincisi, 30 Ağustos 1981 tarihinde İran Başbakanı Muhammed Ali Recai'nin suikasta uğramasının ardından kurulmuştur. Komisyon, Başbakanlık binasının bombalanmasından birkaç saat sonra çalışmalarına başladı ve 9 Ekim 1981 tarihine kadar devam etmiştir.