İştiyye: Filistinli gruplar önümüzdeki hafta Cezayir’e gidiyor

Filistin Merkez Konseyi toplantısı sonrası anlaşmazlıklar derinleşti

21 Şubat’ta Gazze’de bir grup Hamas savaşçısının mezuniyet töreni (Reuters)
21 Şubat’ta Gazze’de bir grup Hamas savaşçısının mezuniyet töreni (Reuters)
TT

İştiyye: Filistinli gruplar önümüzdeki hafta Cezayir’e gidiyor

21 Şubat’ta Gazze’de bir grup Hamas savaşçısının mezuniyet töreni (Reuters)
21 Şubat’ta Gazze’de bir grup Hamas savaşçısının mezuniyet töreni (Reuters)

Filistin Başbakanı Muhammed İştiyye, Filistinli grupların gelecek hafta itibariyle ‘iç uzlaşıyı sağlamayı amaçlayan önceki diyalogları tamamlamak için’ Cezayir’de toplanacağını açıkladı.
21 Şubat’ta Filistin hükümeti toplantısında konuşan İştiyye, “Bir dizi ulusal eylem grubu, Dışişleri Bakanlığı’nın cömert daveti üzerine ve Cezayir Cumhurbaşkanı Abdulmecid Tebbun’un garantörlüğünde Devlet Başkanı Mahmud Abbas ile yapılan anlaşmanın ardından Filistinli taraflar arasındaki diyaloğu tamamlamak üzere gelecek hafta kardeş Cezayir’e gidiyor. Çabaların ‘bölünme sayfasının kapanması, ulusal birliğin sağlanması ve işgali sona erdirme, başkenti Kudüs olan bağımsız bir Filistin Devleti kurma ve Filistinlilerin geri dönüş hakkını gerçekleştirme yolunda Filistin'in sağ ve soluna yönelik Filistin pozisyonunun sağlamlaşması’ ile sonuçlanmasını umarak, bu çabayı ve Cezayir girişimini selamlıyoruz” değerlendirmesinde bulundu. Filistin Başbakanı, Cezayir’in Filistin’i savunmada, siyasi, askeri ve finansal açıdan desteklemede aşılmaz bir baraj olduğunu da vurguladı.
Cezayir hükümeti, bölünmeyi sona erdirecek bir anlaşmaya varmak amacıyla geçen Ocak ayında Filistinli gruplarla ayrı diyaloglar gerçekleştirdi. Ayrıca yaklaşmakta olan Arap Birliği toplantısının ardından genel bir grup toplantısında bir bildiri sunmak için kabul edilebilir bir vizyona ulaşmaya çalışıyor.
Cezayir görüşmelerinde ‘bir uzlaşı anlaşmasının ileriye götürülebileceğine’ dair hiçbir belirti yoktu. Öyle ki Fetih Hareketi, her şeyden önce uluslararası meşruiyete bağlı bir ‘birlik hükümeti’ kurma fikrine bağlı. Hamas ise herhangi bir anlaşmaya varmadan önce Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) içerisinde de dahil, kapsamlı seçimlerde ısrarcı. Aynı şekilde Abbas’ın şu ana kadar önerdiği hükümet şeklini de kabul etmedi. Anlaşmazlıklar ayrıca, ‘hükümet ve seçimlerin yanı sıra’, Gazze’deki yönetimin rolünü ve yeniden yapılanma sürecini de içeriyor.
Fetih ile muhalefet arasındaki tartışma, bu ayın başında yapılan Merkez Konseyi toplantısının ardından derinleşti. Muhalif gruplar, hareketin kararlarının hegemonyayı ve bölünmeyi güçlendirdiğini söyledi. Hamas, Merkez Konseyi’nin toplantısının ardından Devlet Başkanı Mahmud Abbas’ın ‘benzersiz yaklaşımına’ karşı çıkmak için ‘İslami Cihat’ ve ‘Halk Cephesi’ ile uzlaşı sağladı. Cezayir’in mevcut açığı kapatmada başarılı olup olmayacağı bilinmiyor. Bir uzlaşı anlaşmasına varmak için geçen Haziran ayında Kahire’de yapılan son girişim, ‘FKÖ, hükümet, seçimler, programlar ve Gazze Şeridi’nin yeniden inşası’ olmak üzere her şey üzerinde anlaşmazlıklarla sonuçlandı.
Genel seçimlerle ilgili anlaşmazlık devam ederken yönetim, şu an Batı Şeria’da yerel seçimlerin ikinci aşamasını ‘Hamas’ın katılımı olmaksızın’ gerçekleştirmeye çalışıyor. Bu çerçevede İştiyye, “Gelecek ay, yerel seçimlere katılacak seçmen listelerinin tesliminin tamamlanması ve Seçim Kurulu’nun itirazların isimlerini yayınlamaya başlamasıyla birlikte, belediye meclislerinde vatandaşları temsil eden listeleri özgürce seçerek oy verme gününe doğru seçim süreci, önemli bir aşamaya girmiştir” dedi.
Başbakan, “demokratik düğünün demokratik yaşamı yenileyerek tamamlanabilmesi için’ bunun, Kudüs dahil ülkenin tüm vilayetlerinde yasama seçimlerinin yapılmasına yönelik olacağına dair umudunu dile getirdi.
Bir başka konuya ilişkin olarak ise İştiyye, Güney Afrika Anayasa Mahkemesi’nin anti-Siyonizm’in anti-Semitizm olarak kabul edilmediğine yönelik kararına övgüde bulundu. Muhammed İştiyye, kararı, ‘insan hakları ilkelerinin zaferi ve düşünce ve ifade özgürlüğünün korunması, Siyonist hareketin eleştirilmesi ve İsrail’in bir ‘apartheid’ devleti olarak eleştirilmesi’ çerçevesinde tarihi olarak nitelendirdi. Filistin Başbakanı, “Geriye kalan ülkeleri bu kararı bir referans ve yasal emsal olarak benimsemeye çağırıyoruz. İşgalcilerin rengi veya dini ne olursa olsun dünya işgale karşı durmaktadır” değerlendirmesinde bulundu.
İştiyye, “İsrail işgal hükümetinin, halkımıza karşı işlenen suçlar ve ihlaller konusunda Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Araştırma Komisyonu ile iş birliğini reddetmesi ve komisyon üyelerinin Filistin’e ulaşmasını engellemesi kınanmaktadır. Bu eylem, İsrail’in davranışının uluslararası hukuku, insan haklarını ve bağımsızlık ve ilerleme hakkını ihlal ettiğini kanıtlıyor. Dünyanın İsrail’i ırkçı ve yasa dışı bir devlet olarak görmesi gerekiyor” dedi.
Tutukluların işgal hapishane yönetimlerinin usul ve ihlallerine karşı verdikleri mücadelenin de yanında olduğunu söyleyen İştiyye, uluslararası kurumları da “Filistinli esirlerin sorunlarıyla ilgilenmeye, hastaları, çocukları ve kadınları hapishanelerden kurtarmak için çalışmaya” çağırdı.



22. Astana görüşmelerinde Trump'ın Suriye politikası öne çıkıyor

Astana garantörleri olan Türkiye, Rusya ve İran’ın dışişleri bakanları eylül ayında New York'ta bir araya geldi. (Türkiye Dışişleri Bakanlığı)
Astana garantörleri olan Türkiye, Rusya ve İran’ın dışişleri bakanları eylül ayında New York'ta bir araya geldi. (Türkiye Dışişleri Bakanlığı)
TT

22. Astana görüşmelerinde Trump'ın Suriye politikası öne çıkıyor

Astana garantörleri olan Türkiye, Rusya ve İran’ın dışişleri bakanları eylül ayında New York'ta bir araya geldi. (Türkiye Dışişleri Bakanlığı)
Astana garantörleri olan Türkiye, Rusya ve İran’ın dışişleri bakanları eylül ayında New York'ta bir araya geldi. (Türkiye Dışişleri Bakanlığı)

Suriye'deki ateşkesin garantörleri (Rusya, İran ve Türkiye) arasında gerçekleşen 22. Astana görüşmeleri, Suriye hükümeti ve muhalefet heyetlerinin yanı sıra Ürdün, Irak, Lübnan ve Birleşmiş Milletler'den (BM) gözlemcilerin katılımıyla dün (Pazartesi) Kazakistan'ın başkentinde başladı.

İki gün sürecek olan toplantı Rusya'nın girişimiyle düzenlenirken, Türkiye ve İran tarafından da desteklendi. Rusya Devlet Başkanı’nın Suriye Özel Temsilcisi Alexander Lavrentiev'e göre, tartışılacak önemli unsurlar arasında ABD'nin seçilmiş Başkan Donald Trump döneminde Suriye'ye yönelik politikasındaki olası değişiklikler yer alıyor.

22. Astana görüşmelerinin gündeminde ayrıca, özellikle Gazze Şeridi'ndeki savaşın Lübnan'a sıçraması, İsrail'in Suriye'ye yönelik devam eden saldırıları ve bunun daha geniş bir çatışmaya dönüşeceğine dair artan korkular açısından hızlanan bölgesel gelişmeler de öne çıkıyor.

Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Mikhail Bogdanov geçen ay yaptığı açıklamada, ‘tarafların yılsonundan önce bir araya gelerek Suriye ve bölgedeki duruma öncelik vermelerinin önemli olduğunu’ söyledi. Aynı zamanda Suriye İnsan Hakları Gözlemevi (SOHR), ‘Hizbullah'ın, İranlıların ve İran Devrim Muhafızları Ordusu’na (DMO) bağlı milislerin Suriye topraklarındaki hareketlerinin kısıtlanmasını’ içeren ve daha önce duyurulmamış bir Rusya-Suriye anlaşmasını duyurdu.

Alev uzantısı

Ortadoğu'daki çatışmanın çözümü ve Suriye'deki durum konularına ek olarak, Astana müzakerelerinin mevcut turunun gündeminde, katılımcıların daha önceki tüm turlarda tartıştıkları konular da yer alıyor: ‘Mahkumların serbest bırakılması, kayıp kişilerin aranması, insani durum, barış sürecini kolaylaştırmak için uluslararası toplumun çabalarının seferber edilmesi, Suriye'nin yeniden inşası ve Suriyeli mültecilerin anavatanlarına dönmeleri için koşulların yaratılması.’

zcsdv
Suriyeli inşaat işçileri Eylül 2023'te Suriye'nin kuzeyindeki Halep kentinde bulunan Sûku’l Atik’in restorasyonu üzerinde çalışıyor. (AFP)

Ancak müzakerelerin ilk gününde yapılan ikili görüşmelerde de görüldüğü üzere asıl öncelik, özellikle Gazze Şeridi'ndeki savaşın şiddetlenerek Lübnan'a sıçraması ve Suriye'nin bu savaşa müdahil olma tehdidinin sürmesi nedeniyle Suriye'nin çevresindeki siyasi ve askeri durumdaki gelişmelere odaklandı.

Rus heyetine başkanlık eden Lavrentiev, ülkesinin Ortadoğu'daki krizin Suriye'ye sıçramasını önlemek için elinden gelen her şeyi yapacağını vurguladı. Lavrentiev, “Taraflar bu turda bölgesel durumu ve Suriye'deki etki düzeylerini görüşmeye odaklanmaya gayret ediyor” dedi.

Trump'ın değişiklikleri

Lavrentiev, “22. Astana görüşmeleri, Gazze Şeridi'ndeki durum nedeniyle bölgesel gerginliğin yaşandığı zor koşullar altında gerçekleşiyor… Seçilmiş Başkan Donald Trump yönetiminde ABD'nin Suriye politikasındaki olası değişiklikler, Suriye'deki ateşkesin garantörleri arasındaki tartışmanın önemli bir unsurudur” ifadelerini kullandı.

Lavrentiev'in mevcut tur için ortaya koyduğu öncelikler, Trump'ın Suriye'deki ABD güçlerini geri çekme yönündeki önceki vaatlerini yerine getireceği beklentileri ışığında önemlidir; bu da güç dengesinde ve çeşitli tarafların hareketlerinde önemli değişikliklere kapı açmaktadır. ABD güçlerinin çekilmesi, Astana sürecinin üç garantörü tarafından kabul edilen taleplerden biriydi ve Moskova, Tahran ve Ankara'nın isteklerini karşılayan bir talepti.

Lavrentiev, Rusya'nın ‘Donald Trump'ın dış politikasının seyrinde olası bir değişiklik beklentisi içinde olduğunu, ancak açıklamalara değil, pratik eylemlere ve sunacağı önerilere bakacağını’ söyledi.

zxcdv
Suriye'nin kuzeydoğusundaki ABD güçleri (arşiv)

21. Astana görüşmeleri, Haziran 2023'te yapılan bir toplantının ardından 24 Ocak'ta Kazakistan'ın başkentinde gerçekleştirildi. Toplantı sırasında Kazakistan Dışişleri Bakanlığı, 2017 yılında Rusya, İran ve Türkiye tarafından onaylanan Astana sürecinin (üçlü garanti formülü) durdurulduğunu açıkladı. Ancak Moskova daha sonra üç tarafın Astana formülü çerçevesinde görüşmelere devam etme taahhüdünü yineledi.

Müzakerelerin ilk gününde katılımcı heyetler, toplantının nihai belgesinin açıklanmasından önce bugün (Salı) resmi olarak sonuçlandırılması beklenen ilk genel oturum öncesinde ikili ve üçlü istişare toplantıları yapmakla meşguldü.

Türkiye, Dışişleri Bakanlığı Suriye İkili İlişkiler Genel Müdürü Büyükelçi İhsan Mustafa Yurdakul başkanlığındaki bir heyet tarafından temsil edildi.

Rus heyetine Devlet Başkanı Vladimir Putin'in Suriye Özel Temsilcisi Alexander Lavrentiev başkanlık etti. İran heyetine ise Dışişleri Bakanı'nın siyasi işlerden sorumlu danışmanı Ali Asgar Hacı başkanlık etti.

Şam heyetine Dışişleri Bakan Yardımcısı Eymen Raad, muhalefet heyetine ise Ahmed Tuma başkanlık etti. Toplantıya ayrıca, BM Suriye Özel Temsilcisi Geir Pedersen başkanlığındaki heyet de katıldı.

Toplantılara Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) ve Uluslararası Kızılhaç Komitesi (ICRC) temsilcileri de katılıyor. Ürdün, Lübnan ve Irak'tan da gözlemciler bulunuyor.

Astana formatı, Suriye'deki siyasi krize bir çözüm bulmak amacıyla garantör ülkelerin (Türkiye, Rusya ve İran) himayesinde 2017 yılında başladı.