Savaşla kuşatılan Azak Denizi’nin sembolik değeri

Azak Denizi kıyısındaki Mariupol kentindeki liman (AFP)

Rusya’nın güneybatısında genelde yoğun deniz trafiğinin olduğu sis ve yağmurun altındaki Taganrog Limanı çalışmayı durdurdu. Genellikle sakin olan Azak Denizi Rusya’nın Ukrayna’daki savaşının sembolik hedefi haline geldi.
Bir vinç, muhtemelen komşu Donbas'tan gelen bir kömür yığını üzerinde yavaş yavaş çalışıyor. Rusya’nın güneybatısında ve aynı zamanda Ukrayna sınırı yakınındaki havalimanlarında olduğu gibi Taganrog Limanı da resmi makamların emriyle kapalı konumda. AFP’nin haberin göre, bununla birlikte bölgenin semalarında askeri helikopter ve uçaklar sınıra doğru uzanan yol ve şehirlerin üzerinde oldukça alçak uçuş gerçekleştiriyor.
AFP, Ukrayna’nın güneydoğusunda ana limanın bulunduğu ve yaklaşık yarım milyon sakininin Rus güçleri tarafından kuşatıldığı Mariupol kenti sınırında patlama seslerinin duyulduğunu bildirdi.
24 Şubat’ta Rus saldırısının başlamasından bu yana meydana gelen güçlü birkaç patlama kenti salladı. Çünkü bu sahille ilgili kritik bir mesele var. Mariupol, batıda Moskova'nın 2014 yılında ilhak ettiği Kırım'dan gelen Rus kuvvetleri ile doğuda Rusya yanlısı ayrılıkçı Donetsk bölgesindeki kuvvetlere giden yol üzerinde bulunuyor.
AFP'nin haberine göre Rusya, Mariupol ve çevresindeki toprakları ele geçirmeyi başarırsa Karadeniz'e açık olan ve bir iç deniz haline gelecek olan Azak Denizi'ni de kontrol altına alacak.
Rus deniz işlerinde uzmanlaşmış Fransız-Rus Gözlemevi müdür yardımcısı Igor Delanoe, “Aslında Rusya bu denizi zaten kontrol ediyor çünkü tek girişi olan Kerç Boğazı'nı kontrol ediyor” dedi.
Delanoe, Rusların kısa süre önce bağımsızlığı Devlet Başkanı Vladimir Putin tarafından tanınan doğu Ukrayna'daki ayrılıkçı topraklar ile Kırım arasında oluşturmaya çalışacağı "bölgesel süreklilik" teorisinin, Moskova'nın Kırım'ı ilhak ettiği 2014'ten beri var olduğunu düşünüyor. Rusya daha sonra Mayıs 2018'de Kırım'ı Azak Denizi'ni çevreleyen Rus topraklarına bağlamak için Kerç Boğazı boyunca hızlı bir şekilde bir köprü inşa etti.
Bunun üzerine gerginlik tırmandı. Rus Donanması 2018'in sonunda Kerç Boğazı'ndan Mariupol'a ulaşmaya çalışan 3 Ukrayna askeri gemisine ateş açarak gemilere el koydu. NATO, Rusya'nın Azak Denizi'ndeki Ukrayna limanlarına “serbest erişimi” garanti etmesini isteme noktasında başarısız oldu. Ancak Rusya'nın kendine ait gördüğü bu denizle ilgili NATO’nun talepleri ve Karadeniz'de NATO gemilerinin bulunması Moskova'yı oldukça kızdırıyor.
Ancak Rusya bu denizi fiilen kontrol ediyorsa, neden Ukrayna'nın bitişiğindeki toprak şeridini kontrol etmek istiyor? Medeniyetler Diyaloğu Enstitüsü'nün araştırma direktörü Alexei Malashenko, “Hepsi birer sembol. Şu anda olan her şeyin sembolik bir anlamı var. Çok az gerçeklik var. Amaç Rusya'nın büyük bir güç olduğunu göstermek. Ukrayna bunun gösterilebileceği en son yer. Rusya Azak Denizi'ni kontrol etmeyi başarırsa kimseye karşı sorumlu olmayacak ve nükleer denizaltılar gibi herhangi bir şeyi oraya koyabilecek” ifadelerini kullandı.
Yerli ve küresel ekonomi, Azak Denizi'ndeki durumdan doğrudan zarar görüyor. Taganrog Limanı, verilerin kaydedildiği son yıl olan 2017 yılına kadar -yani Rusya'nın Kırım'ı ilhakından sonraki 3 yıl- ihracatının dörtte birinden fazlasının Ukrayna'ya gittiğini, ithalatının ise yarısından fazlasının Ukrayna'dan geldiğini açıkladı. Rus deniz yetkililerinin Pazartesi günü yayınladığı mesaja göre, Azak Denizi'ne giriş için 40'tan fazla gemi bekliyor ve Azak Denizi'ndeki tüm Rus limanlarında yaklaşık 170 gemi sıkışmış durumda. Bu gemilerden bazılarının tahıl sevkiyatı yaptığı belirtiliyor. Rusya'nın güneybatısı ve Ukrayna’nın başlıca buğday üreticileri olduğu göz önüne alındığında bu durum küresel buğday fiyatlarını etkiliyor. Rus deniz yetkilileri, “Azak Denizi sularında terörle mücadele önlemlerinin uygulanmasına” işaret ederek, “seyrüseferin bir sonraki duyuruya kadar geçici olarak askıya alındığını” söylemekle yetindi.