“Fikir Fabrikası” Ürdünlü mucitlerin hayallerini gerçeğe dönüştürüyor

Zeyn Eburrumman, yaşlı hastaları takip etmeyi sağlayan bir cihazı tanıttığı esnada (AFP)
Zeyn Eburrumman, yaşlı hastaları takip etmeyi sağlayan bir cihazı tanıttığı esnada (AFP)
TT

“Fikir Fabrikası” Ürdünlü mucitlerin hayallerini gerçeğe dönüştürüyor

Zeyn Eburrumman, yaşlı hastaları takip etmeyi sağlayan bir cihazı tanıttığı esnada (AFP)
Zeyn Eburrumman, yaşlı hastaları takip etmeyi sağlayan bir cihazı tanıttığı esnada (AFP)

Ürdünlü mucitlerin fikirleri, “Fikir Fabrikası” ya da İngilizce’de “Tech Works” olarak adlandırılan yardım platformu sayesinde hayata geçiyor.
Şarku’l Avsat’ın AFP’den aktardığı habere göre  “Fikir Fabrikası”, Ürdün’de yenilikçi fikirleri olan girişimcileri ve yetenekli gençleri kendisine çekmek, onlara ilham vermek, bu insanları desteklemek için çalışan benzersiz bir inovasyon merkezi ve bir yardım platformu.
Uluslararası büyük teknoloji şirketlerinin şubelerinin yer aldığı Kral Hüseyin İş Merkezi’nde 2018 yılında kurulan ve Veliaht Prens Hüseyin bin II. Abdullah Vakfı’na bağlı bir proje olan Fikir Fabrikası, gelişmiş donanımları bünyesinde barındırması ile dikkatleri çekiyor. Söz konusu platform, buluş sahiplerinin hızlı ve düşük maliyetle buluşlarının prototipini üretmelerine yardımcı olmayı amaçlıyor. Bu bağlamda platform geçen yıl, toplamda yaklaşık yüz mucidi ve yeni kurulan şirketi ağırladı. Fikir Fabrikası aracılığıyla birçok mucit, fikirlerini hayata geçirdi. Bu mucitlerden bazıları ve yaptıkları icatlar şöyle:
39 yaşındaki Ürdünlü makine mühendisi Saliba Taime, yaklaşık iki yıl uğraştıktan ve takriben 23 defa deneme yaptıktan sonra, “kendisine tüm desteği, tavsiyeyi ve rehberliği sağlayan” Fikir Fabrikası’nın yardımıyla kendi buluşu olan sterilizatörü yapmayı başardığını söylüyor.
Cihazı yapmayı bitirdikten sonra Saliba, birkaç uluslararası şirkete ulaşarak buluşunu sundu. Saliba’ya olumlu cevap, halka açık yerlerde sağlık güvenliği konusunda uzmanlaşmış bir Alman şirketinden geldi. Saliba bu şirketle “Brigid Box” adını verdiği cihazın üretimini yapmak üzere anlaştı. Saliba’nın bulduğu cihazın ağırlığı 7,2 kg ve asansörlere harici olarak 15 dakikadan daha kısa sürede kurulabiliyor.
18 yaşındaki lise öğrencisi Zeyn Eburrumman ise yaşlı hastalar ve özel ihtiyaçları olan kişiler için takip cihazı yapmayı başardı. Bu cihaz, saat gibi bileğe ya da kolye gibi boyna takılabiliyor. Ebu’r-Rumman’ın bu buluşu “SBS Saat” şeklinde anılıyor. Üst üste sekiz gün çalışabilen cihaz, suya, ısıya ve kırılmaya karşı da dayanıklı. Ebu’r-Rumman buluşuyla ilgili yaptığı açıklamada “Cihaz, kişinin düşmesi, yaralanması veya olması gereken yerden uzaklaşması durumunda özel bir uygulama aracılığıyla bir aile üyesinin telefonuna uyarı gönderebiliyor” dedi.
Fikir Fabrikası’nda çalışan 26 yaşındaki endüstriyel tasarımcı Ömer Hadar, “Fikir Fabrikası, fikirlerimizi başarılı ürünlere dönüştürmemize yardımcı olan gelişmiş ekipmanlara, mühendislere ve teknisyenlere sahip” ifadelerini kullandı.
Ancak buluş sahiplerinin tamamı buluşlarını hayata geçirebilmiş değil. Örneğin 32 yaşındaki inşaat mühendisi Malik Nur gibi bazı tasarımcıların, ürünlerinin orijinal olduğunu ortaya koymaları için daha önlerinde uzun ve pahalı bir yol var.



Hizbullah savaşçılarını Lübnan ordusuna entegre etme fikri gerçeklerle çarpışıyor

21 Mayıs 2023 tarihinde Lübnan'ın Aramta kasabasında bir askeri tatbikata katılan Hizbullah savaşçıları (Reuters)
21 Mayıs 2023 tarihinde Lübnan'ın Aramta kasabasında bir askeri tatbikata katılan Hizbullah savaşçıları (Reuters)
TT

Hizbullah savaşçılarını Lübnan ordusuna entegre etme fikri gerçeklerle çarpışıyor

21 Mayıs 2023 tarihinde Lübnan'ın Aramta kasabasında bir askeri tatbikata katılan Hizbullah savaşçıları (Reuters)
21 Mayıs 2023 tarihinde Lübnan'ın Aramta kasabasında bir askeri tatbikata katılan Hizbullah savaşçıları (Reuters)

Lübnan Cumhurbaşkanı Joseph Avn'ın Hizbullah savaşçılarının, 1990 iç savaşından sonra olduğu gibi Lübnan ordusuna entegre edilmesi önerisi siyasi çevrelerde ve uzmanlar arasında tartışma konusu oldu.

Ordunun çeşitli sebeplerle bu savaşçıları bünyesine katamaması nedeniyle öneri henüz yaygın kabul görmezken, uzmanlar bu meselenin doğuracağı sonuçlar konusunda uyarıda bulundu. Bunun ‘silahlarını devlete teslim etmesi karşılığında Hizbullah için bir teselli ödülü’ olduğunu belirten uzmanlar, ‘dini emir alan ve ideolojik inanca sahip olan unsurların orduda yer alamayacağını’ vurguladı.

Cumhurbaşkanı Avn basına verdiği demeçte, “Ordu içinde Hizbullah savaşçılarından oluşan bağımsız bir birim oluşturmak mümkün değil. Ancak 1990'ların başında Lübnan'daki iç savaşın sonunda çeşitli taraflarla olduğu gibi üyeleri orduya katılabilir ve kurslara tabi tutulabilir” ifadelerini kullandı.

Bu öneriyi yorumlayan Güçlü Cumhuriyet Bloğu Milletvekili Giyas Yazbek, ordunun ‘Hizbullah'ın dış uzantılarla ordusunu oluşturduğunu iddia ettiği 100 bin savaşçıyı absorbe edemeyeceğini’ söyledi. Şarku’l Avsat'a konuşan Yazbek, “Hizbullah'ın 25 bin savaşçısı olsa bile, şu anda subaylarının ve üyelerinin maaşlarını dış yardımlarla güvence altına almaya çalışan askeri kuruma bunları dahil etmek imkânsız” dedi.

Yazbek, ‘ordunun cumhurbaşkanı ve hükümetle birlikte geliştirdiği ulusal güvenlik stratejisinin henüz Lübnan'ın ordu ve güvenlik güçlerinin sayısına olan ihtiyacını belirlemediğini’ vurguladı. Yazbek, “Sınırlarımızı çizdiğimizde, savaşın nedenlerini ortadan kaldırdığımızda ve Lübnan'da siyasi bir çözüme doğru ilerlediğimizde, ordunun mevcut subay ve personel sayısı yeterli olacak ve artacaktır” şeklinde konuştu.

Hizbullah savaşçılarının durumu

Askeri uzman Halid Hamade'ye göre, ‘Taif Anlaşması'ndan sonra silahlı milislerin dağıtılmasında olduğu gibi bugün de Hizbullah savaşçılarının orduya alınması önerisi, Cumhurbaşkanı'nın Hizbullah'ı silahlarını devlete teslim etmeye ikna etme çabaları bağlamında Hizbullah için bir teselli ödülüdür.’

Hamade, ‘Hizbullah savaşçılarının orduya entegre edilmesinin, özellikle ateşkes anlaşmasının imzalanmasının ardından yaşanan gelişmelerden sonra, birçok engelle karşı karşıya olduğunu’ savundu.

fvdgh
Hizbullah Genel Sekreteri Haşim Safiyuddin'in 24 Şubat 2025 tarihinde Lübnan'ın güneyindeki Deyr Kanun en-Nahr kasabasında düzenlenen cenaze töreni sırasında Hizbullah üyeleri (Reuters)

“İç savaşın sona ermesinin ardından Lübnan devletinin yüzlerce milisi orduya ve güvenlik güçlerine katmayı başardığı doğrudur, ancak Hizbullah'ın durumuyla karşılaştırma yapmak artık mümkün değildir” diyen Hamade, Şarku’l Avsat'a yaptığı açıklamada şunları söyledi: “Ulusal Mutabakat Belgesi imzalandığında milis liderleri belgeyi tanıdı, milislerin feshedildiğini duyurdu, silahlarını gönüllü olarak devlete teslim etti ve siyasi sürecin bir parçası oldu. Hizbullah ise ateşkes anlaşmasını tanımıyor ve silahlarını teslim etmeyi kabul etmiyor. Dolayısıyla siyasi sürecin bir parçası haline geldiğini ve artık askeri bir kanadı olmadığını kabul etmeden milislerini orduya dahil etmekten bahsetmek bağlamdan kopuktur.”

Hizbullah'ın ideolojisi

Yazbek'e göre Hizbullah'ın ideolojisi, savaşçılarının orduya entegrasyonunun önündeki en büyük engel. Yazbek, “Hizbullah, Lübnan'ı İran'ın uzantısı olan coğrafi bir nokta olarak görüyor. Hizbullah Genel Sekreteri Naim Kasım'ın silahları teslim etmeyeceğini ve silahların devletin elinde olmasıyla ilgili konuşmalarla ilgilenmediğini açıklamasının da gösterdiği gibi bu doktrin halen varlığını sürdürüyor” ifadelerini kullandı.

ukıo
24 Şubat 2025 tarihinde düzenlenen cenaze töreninde eski Hizbullah Genel Sekreteri Haşim Safiyuddin'in tabutunu taşıyan Hizbullah savaşçıları (AP)

‘Lübnan iç savaşı sırasında milisleri olan ve devlet şemsiyesi altına giren liderlerin Lübnanlı liderler olduğunu, kararlarının Lübnanlıların kararı olduğunu’ hatırlatan Hamade, “Hizbullah ise organik olarak bölgesel bir otoriteye bağlıdır ve hem Lübnan içinde hem de dışında tehlikeli askeri ve güvenlik rolleri oynamıştır” dedi. Hizbullah'ın ‘Tahran'dan ayrıldığını, yerel bir siyasi bileşen olmayı kabul ettiğini ve askeri kolunu feshettiğini açıklamadığına, böylece savaşçılarının ordu içinde absorbe edilmesi konusunun tartışılabileceğine’ dikkat çeken Hamade sözlerini şöyle sürdürdü: “Veliyyül Fakih tarafından verilen ve uygulanması gereken meşru yetki çerçevesinde faaliyet gösteren askeri bir grup ile anayasal makamlar tarafından demokratik mekanizmalar çerçevesinde alınan siyasi bir karar çerçevesinde faaliyet gösteren başka bir grubu uzlaştırmak nasıl mümkün olabilir? İster sivil idarelerde ister güvenlik kurumlarında milislerin devlete entegre edilmesi deneyimi tekrarlanabilecek kadar başarılı oldu mu?”

Ordu disiplini

Bazılarının iddia ettiği gibi iç savaş sürecindeki milislerin orduya alınmadığını belirten Yazbek, ‘güvenlik ve askeri kurumlara alınanların Lübnan'ı yöneten Suriye rejimine yakın olduğunu, ülkenin egemenliği için savaşan ve Suriye işgaline karşı çıkanların ise kovalandığını, hapsedildiğini ve birçoğunun Lübnan'ı terk etmek zorunda kaldığını’ vurguladı. Yazbek ayrıca, ‘ordu personeli tarafından uygulanan disiplinin Hizbullah savaşçıları için geçerli olmadığını, çünkü milislerin orduyla, ordunun da onlarla uyumlu olmadığını’ belirtti.

Hamade, “Hizbullah savaşçılarının Lübnan ordusuna ve diğer devlet kurumlarına dahil edilmesinin artıları ve eksileri ne olursa olsun, doğru yol Hizbullah'ın silahlarını devlete teslim etmesiyle başlamalı. Hizbullah üyeleri Lübnan toplumundan izole edilmiş bir grup değildir ve topluma entegre edilmelidir. Ancak Hizbullah’ın silahlarını teslim etmesi için bir tür ayartma olarak özümsenmeleri konusunu gündeme getirmekte acele etmek hedefe ulaşılmasını sağlamayacaktır. Gerekli olan, Hizbullah’ın öncelikle devleti, silahların yalnızca devletin elinde olmasını, savaş ve barış kararının devletin elinde olduğunu ve bu konuda meydana gelebilecek herhangi bir düzenlemenin başlangıcı olarak uluslararası kararları uygulama ihtiyacını tanımasıdır” dedi.