عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
ARAP DÜNYASI

Libya’daki yabancı savaşçıların geleceği, seçimlere ve istikrara bağlı

Gribel: Siyasi bölünme ‘yabancı savaşçıların ihracı’ planlarını erteletti

Tuğgeneral Fituri Gribel. (Şarku’l Avsat)
Tuğgeneral Fituri Gribel. (Şarku’l Avsat)
    Kahire/ Jacqueline Zahir
TT
TT

Libya’daki yabancı savaşçıların geleceği, seçimlere ve istikrara bağlı

Tuğgeneral Fituri Gribel. (Şarku’l Avsat)
Tuğgeneral Fituri Gribel. (Şarku’l Avsat)

Libya'da iki farklı hükümet arasındaki gerginlik, ülkedeki yaşam koşullarının tümünü etkiledi.  
Libyalı vatandaşlar ve siyasiler, binlerce yabancı ülke askeri ile paralı askerlerin varlığı gölgesinde ülkenin geleceğinin nasıl şekilleneceğini sorgulamaya başladı. Ulusal Birlik Hükümeti Başbakanı Abdulhamid Dibeybe ve İstikrar Hükümeti Başbakanı Fethi Başağa arasındaki gerginlik, ‘yabancı asker’ dosyasının tartışılmasını erteletecek mi? Yabancı askerler Libya’da kalmaya devam mı edecek?
BM öncülüğünde Libyalı tarafları temsilen oluşturulan 5+5 Ortak Askeri Komitesi'nin Ulusal Birlik Hükümeti’ni temsil eden üyesi Tuğgeneral Fituri Gribel; ortak askeri komitenin yabancı paralı askerlerin ihracı için belirlediği ’yol haritasının’ belirsiz bir süreliğine ertelendiğini, bunun sebebinin ise ülkedeki siyasi bölünme olduğunu söyledi.
Şarku’l Avsat’a açıklamalarda bulunan Gribel, askeri komite olarak, Birleşmiş Milletler, bölgedeki etkin güçler ve Libya’da asker bulunduran ülkelerle koordine bir biçimde tüm teknik çalışmaları tamamladıklarını ancak seçimlerin yapılamaması nedeniyle çalışmalarının sonuçsuz kaldığını söyledi.
Tunus ve Kahire toplantılarında iletişim heyetleri oluşturduklarını ve Libya’daki çatışmalara müdahil olan taraflarla görüştüklerini belirten Gribel, “Rusya ve Türkiye’yi ziyaret ederek toplantı sonuçlarımız hakkında bilgi verdik. Seçimlerin düzenlenmesini ve birleşik bir siyasi yapı ile bir devlet başkanı seçilmesini bekliyorduk. Böylelikle, planlarımızı uygulamaya koyabilecektik. Ancak maalesef mevcut siyasi taraflar seçimin yapılmasını engelledi. Durum böyle devam ederse komitenin çalışmalarını uygulamaya koyması mümkün olmayacaktır” diye konuştu.
Tüm dünyanın Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik savaşıyla meşgul olduğunu ve Ortak Askeri Komite ile özellikle Rus tarafı arasındaki müzakerelerin devam etme şansının olmayabileceğini kabul eden Gribel; “Seçimler yapılır da yeni bir meclis ve hükümet seçilirse, yabancı paralı askerleri gerekirse zor kullanarak ülkeden ihraç edebiliriz. Rusya Ukrayna savaşıyla meşgul olduğu için buradaki Wagner savaşçılarına orada ihtiyaç duyabilir. Biz de bu durumdan faydalanmış oluruz” dedi.
“5+5” ortak askeri komitesinin üyeleri, 2021 Aralık ayı başında sırasıyla Ankara ve Moskova'yı ziyaret ederek, oradaki yetkililerle komitenin “paralı askerler ve yabancı kuvvetlerin’’ ülkeden çıkarılmasıyla ilgili hazırladığı planlar hakkında görüşmelerde bulunmuştu.
Güvenlik stratejileri uzmanı Libyalı araştırmacı Ferec Zeydan, ülkedeki mevcut kutuplaşmanın, Libya devletinin, paralı askerler ve yabancı güçlerin ülkeden çıkarılması yönündeki iradesini olumsuz etkilediğini söyledi. Şarku’l Avsat’a açıklamada bulunan Zeydan: "Asıl engel Rus tarafı değil Türk tarafıdır. Nitekim Türk askerinin Libya’daki varlığı uluslararası meşruiyeti olan hükümetin talebi doğrultusunda oluşmuştur. Ruslar ise ülkeden ayrılmak için Türk askerlerinin de ülkeden çıkmasını şart koşmaktadır” diye konuştu.
Mısır Stratejik Araştırmalar Merkezi araştırmacılarından Ahmed Uleybe, Ekim 2020'de ateşkesin imzalanmasından bu yana, ‘yabancı güçlerin sınır dışı edilmesi’ dahil olmak üzere Ortak Askeri Komite tarafından üstlenilen güvenlik çabalarının kırılgan bir hale geldiğini belirtti. Bunun sebebinin ise ülkedeki keskin kutuplaşma olduğunu kaydeden Uleybe; “Doğuda Libya Ulusal Ordusuna yakın pozisyonda olan siyasiler, ülkenin geçiş döneminde, Başağa liderliğindeki istikrar hükümeti tarafından üstlenmesini istiyor. Batı tarafındakiler ise doğrudan bir seçim yapılmasını talep ediyor. Bu keskin bölünmenin ortak askeri komiteye de yansıması beklenir, bu durum ise çalışmalarını aksatacaktır” ifadelerini kullandı.
Rusya’nın Ukrayna savaşı nedeniyle, özellikle doğudaki bazı paralı askerlerin çekilebileceğini öngören Uleybe, “Kimse savaşın nereye evrilebileceğini bilemiyor. Türkiye’nin Ukrayna savaşındaki tutumu ne olacak savaşa dolaylı olarak müdahil mi olacak onu da bilemiyoruz” dedi.
Türkiye, Libya’daki askeri varlığının, Libya Ulusal Mutabakat Hükümeti ile Türkiye arasında 27 Kasım 2019'da İstanbul'da imzalanan "güvenlik ve askeri işbirliği mutabakat muhtırası" dolayısıyla meşru olduğunu belirtiyor. Bu anlaşmaya istinaden ülkeden ayrılması yönündeki talepleri reddediyor. Rusya devleti ise paralı asker grubu Wagner ile resmi bir bağı olmadığını savunuyor.

Daha fazlasını oku

 
 
ARAP DÜNYASI

Hizbullah savaşçılarını Lübnan ordusuna entegre etme fikri gerçeklerle çarpışıyor

21 Mayıs 2023 tarihinde Lübnan'ın Aramta kasabasında bir askeri tatbikata katılan Hizbullah savaşçıları (Reuters)
21 Mayıs 2023 tarihinde Lübnan'ın Aramta kasabasında bir askeri tatbikata katılan Hizbullah savaşçıları (Reuters)
TT
TT

Hizbullah savaşçılarını Lübnan ordusuna entegre etme fikri gerçeklerle çarpışıyor

21 Mayıs 2023 tarihinde Lübnan'ın Aramta kasabasında bir askeri tatbikata katılan Hizbullah savaşçıları (Reuters)
21 Mayıs 2023 tarihinde Lübnan'ın Aramta kasabasında bir askeri tatbikata katılan Hizbullah savaşçıları (Reuters)

Lübnan Cumhurbaşkanı Joseph Avn'ın Hizbullah savaşçılarının, 1990 iç savaşından sonra olduğu gibi Lübnan ordusuna entegre edilmesi önerisi siyasi çevrelerde ve uzmanlar arasında tartışma konusu oldu.

Ordunun çeşitli sebeplerle bu savaşçıları bünyesine katamaması nedeniyle öneri henüz yaygın kabul görmezken, uzmanlar bu meselenin doğuracağı sonuçlar konusunda uyarıda bulundu. Bunun ‘silahlarını devlete teslim etmesi karşılığında Hizbullah için bir teselli ödülü’ olduğunu belirten uzmanlar, ‘dini emir alan ve ideolojik inanca sahip olan unsurların orduda yer alamayacağını’ vurguladı.

Cumhurbaşkanı Avn basına verdiği demeçte, “Ordu içinde Hizbullah savaşçılarından oluşan bağımsız bir birim oluşturmak mümkün değil. Ancak 1990'ların başında Lübnan'daki iç savaşın sonunda çeşitli taraflarla olduğu gibi üyeleri orduya katılabilir ve kurslara tabi tutulabilir” ifadelerini kullandı.

Bu öneriyi yorumlayan Güçlü Cumhuriyet Bloğu Milletvekili Giyas Yazbek, ordunun ‘Hizbullah'ın dış uzantılarla ordusunu oluşturduğunu iddia ettiği 100 bin savaşçıyı absorbe edemeyeceğini’ söyledi. Şarku’l Avsat'a konuşan Yazbek, “Hizbullah'ın 25 bin savaşçısı olsa bile, şu anda subaylarının ve üyelerinin maaşlarını dış yardımlarla güvence altına almaya çalışan askeri kuruma bunları dahil etmek imkânsız” dedi.

Yazbek, ‘ordunun cumhurbaşkanı ve hükümetle birlikte geliştirdiği ulusal güvenlik stratejisinin henüz Lübnan'ın ordu ve güvenlik güçlerinin sayısına olan ihtiyacını belirlemediğini’ vurguladı. Yazbek, “Sınırlarımızı çizdiğimizde, savaşın nedenlerini ortadan kaldırdığımızda ve Lübnan'da siyasi bir çözüme doğru ilerlediğimizde, ordunun mevcut subay ve personel sayısı yeterli olacak ve artacaktır” şeklinde konuştu.

Hizbullah savaşçılarının durumu

Askeri uzman Halid Hamade'ye göre, ‘Taif Anlaşması'ndan sonra silahlı milislerin dağıtılmasında olduğu gibi bugün de Hizbullah savaşçılarının orduya alınması önerisi, Cumhurbaşkanı'nın Hizbullah'ı silahlarını devlete teslim etmeye ikna etme çabaları bağlamında Hizbullah için bir teselli ödülüdür.’

Hamade, ‘Hizbullah savaşçılarının orduya entegre edilmesinin, özellikle ateşkes anlaşmasının imzalanmasının ardından yaşanan gelişmelerden sonra, birçok engelle karşı karşıya olduğunu’ savundu.

fvdgh
Hizbullah Genel Sekreteri Haşim Safiyuddin'in 24 Şubat 2025 tarihinde Lübnan'ın güneyindeki Deyr Kanun en-Nahr kasabasında düzenlenen cenaze töreni sırasında Hizbullah üyeleri (Reuters)

“İç savaşın sona ermesinin ardından Lübnan devletinin yüzlerce milisi orduya ve güvenlik güçlerine katmayı başardığı doğrudur, ancak Hizbullah'ın durumuyla karşılaştırma yapmak artık mümkün değildir” diyen Hamade, Şarku’l Avsat'a yaptığı açıklamada şunları söyledi: “Ulusal Mutabakat Belgesi imzalandığında milis liderleri belgeyi tanıdı, milislerin feshedildiğini duyurdu, silahlarını gönüllü olarak devlete teslim etti ve siyasi sürecin bir parçası oldu. Hizbullah ise ateşkes anlaşmasını tanımıyor ve silahlarını teslim etmeyi kabul etmiyor. Dolayısıyla siyasi sürecin bir parçası haline geldiğini ve artık askeri bir kanadı olmadığını kabul etmeden milislerini orduya dahil etmekten bahsetmek bağlamdan kopuktur.”

Hizbullah'ın ideolojisi

Yazbek'e göre Hizbullah'ın ideolojisi, savaşçılarının orduya entegrasyonunun önündeki en büyük engel. Yazbek, “Hizbullah, Lübnan'ı İran'ın uzantısı olan coğrafi bir nokta olarak görüyor. Hizbullah Genel Sekreteri Naim Kasım'ın silahları teslim etmeyeceğini ve silahların devletin elinde olmasıyla ilgili konuşmalarla ilgilenmediğini açıklamasının da gösterdiği gibi bu doktrin halen varlığını sürdürüyor” ifadelerini kullandı.

ukıo
24 Şubat 2025 tarihinde düzenlenen cenaze töreninde eski Hizbullah Genel Sekreteri Haşim Safiyuddin'in tabutunu taşıyan Hizbullah savaşçıları (AP)

‘Lübnan iç savaşı sırasında milisleri olan ve devlet şemsiyesi altına giren liderlerin Lübnanlı liderler olduğunu, kararlarının Lübnanlıların kararı olduğunu’ hatırlatan Hamade, “Hizbullah ise organik olarak bölgesel bir otoriteye bağlıdır ve hem Lübnan içinde hem de dışında tehlikeli askeri ve güvenlik rolleri oynamıştır” dedi. Hizbullah'ın ‘Tahran'dan ayrıldığını, yerel bir siyasi bileşen olmayı kabul ettiğini ve askeri kolunu feshettiğini açıklamadığına, böylece savaşçılarının ordu içinde absorbe edilmesi konusunun tartışılabileceğine’ dikkat çeken Hamade sözlerini şöyle sürdürdü: “Veliyyül Fakih tarafından verilen ve uygulanması gereken meşru yetki çerçevesinde faaliyet gösteren askeri bir grup ile anayasal makamlar tarafından demokratik mekanizmalar çerçevesinde alınan siyasi bir karar çerçevesinde faaliyet gösteren başka bir grubu uzlaştırmak nasıl mümkün olabilir? İster sivil idarelerde ister güvenlik kurumlarında milislerin devlete entegre edilmesi deneyimi tekrarlanabilecek kadar başarılı oldu mu?”

Ordu disiplini

Bazılarının iddia ettiği gibi iç savaş sürecindeki milislerin orduya alınmadığını belirten Yazbek, ‘güvenlik ve askeri kurumlara alınanların Lübnan'ı yöneten Suriye rejimine yakın olduğunu, ülkenin egemenliği için savaşan ve Suriye işgaline karşı çıkanların ise kovalandığını, hapsedildiğini ve birçoğunun Lübnan'ı terk etmek zorunda kaldığını’ vurguladı. Yazbek ayrıca, ‘ordu personeli tarafından uygulanan disiplinin Hizbullah savaşçıları için geçerli olmadığını, çünkü milislerin orduyla, ordunun da onlarla uyumlu olmadığını’ belirtti.

Hamade, “Hizbullah savaşçılarının Lübnan ordusuna ve diğer devlet kurumlarına dahil edilmesinin artıları ve eksileri ne olursa olsun, doğru yol Hizbullah'ın silahlarını devlete teslim etmesiyle başlamalı. Hizbullah üyeleri Lübnan toplumundan izole edilmiş bir grup değildir ve topluma entegre edilmelidir. Ancak Hizbullah’ın silahlarını teslim etmesi için bir tür ayartma olarak özümsenmeleri konusunu gündeme getirmekte acele etmek hedefe ulaşılmasını sağlamayacaktır. Gerekli olan, Hizbullah’ın öncelikle devleti, silahların yalnızca devletin elinde olmasını, savaş ve barış kararının devletin elinde olduğunu ve bu konuda meydana gelebilecek herhangi bir düzenlemenin başlangıcı olarak uluslararası kararları uygulama ihtiyacını tanımasıdır” dedi.