İran’ın Dini Lideri Hamaney: Ekonomimizi ABD yaptırımlarına bağlamamalıyız

Hamaney, dün İran devlet televizyonunda yeni yıl vesilesiyle ikinci geleneksel konuşmasını yaptı (AFP)
Hamaney, dün İran devlet televizyonunda yeni yıl vesilesiyle ikinci geleneksel konuşmasını yaptı (AFP)
TT

İran’ın Dini Lideri Hamaney: Ekonomimizi ABD yaptırımlarına bağlamamalıyız

Hamaney, dün İran devlet televizyonunda yeni yıl vesilesiyle ikinci geleneksel konuşmasını yaptı (AFP)
Hamaney, dün İran devlet televizyonunda yeni yıl vesilesiyle ikinci geleneksel konuşmasını yaptı (AFP)

İran’ın Dini Lideri Ali Hamaney yeni yıl vesilesiyle yaptığı ikinci geleneksel konuşmada, ülke ekonomisinin ABD yaptırımlarını kaldırma çabalarına bağlı olmaması gerektiğini söyledi.
İran ile nükleer anlaşmanın tarafları Rusya, Çin, İngiltere, Fransa ve Almanya (4+1), 2015 yılında imzalanan ve İran’a uygulanan yaptırımların kaldırılması karşılığında Tahran’ın nükleer programını kısıtlayan nükleer anlaşmayı canlandırmak için son 11 aydır Avusturya'nın başkenti Viyana'da Avrupa Birliği (AB) koordinatörlüğünde müzakerelerde bulunuyorlar.
Reuters’ın haberine göre Hamaney dün ( pazartesi) yaptığı konuşmasında, “Ekonomimizi yaptırımlara bağlamamalıyız. ABD’nin yaptırımlarına rağmen ekonomik ilerleme mümkün. Yaptığımız gibi dış ticareti geliştirmek, bölgesel anlaşmalar yapmak, petrol ve diğer alanlarda başarılar elde etmek mümkün” ifadelerini kullandı.
Rusya'nın öne sürdüğü bazı talepler üzerine Viyana’da yeni bir nükleer anlaşmaya varma çabaları askıya alındı. Dünya güçleri şu an neredeyse eksiksiz bir anlaşma metnine ulaşmış olsalar da Rusya’nın Ukrayna'yı işgali konusunda Batı ile yaşadığı anlaşmazlık nedeniyle müzakereler durduruldu.
Hamaney, ülkesindeki yetkililere seslenerek, “Yaptırımların kaldırılması için çalışmayın demiyorum ama sizden ülkeyi yaptırımların bize zarar veremeyeceği şekilde yönetmenizi istiyorum” dedi.
Ekonominin İran’ın başlıca sorunu olduğunu söyleyen Dini Lider Hamaney, “Ekonomimizi güçlendirmenin en önemli yolu olan bilgiye dayalı ekonomiyi geliştirme yolunda adımlar atmalıyız” şeklinde konuştu.
Hamaney, Pazar günü İran devlet televizyonundan yeni yıl vesilesiyle yayınladığı tebrik mesajının ardından dün yaptığı konuşmada, 24 saatten kısa bir süre içinde ikinci kez ülkedeki ekonomik durumu ele aldı.
Hamaney, Pazar günü yayınlanan mesajında şu ifadelere yer verdi:
“Geçim sıkıntısı, yüksek emtia fiyatları ve yüksek enflasyon dahil olmak üzere tüm ekonomik sorunların hepsini bir anda ele almak mümkün değil, yavaş yavaş yapılıyor. Bu sorunların acilen çözülmesinde ısrarcı olmak gerçekçi bir tutumu yansıtmaz.”
Ekonomi, İran rejiminin karşı karşıya olduğu en büyük zorluk. Rejim, İran’da artan yoksulluk oranlarının öfkeli olan düşük ve orta gelirli kesimler arasında 2017 yılından bu yana ara ara patlak veren protestoları yeniden canlandırmasından korkuyor.
Öte yandan katı muhafazakâr çizgideki Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, ülke ekonomisini dünya güçleriyle yapılan nükleer anlaşma müzakerelerine bağlamama sözü verdi. Müzakereler sonucunda nükleer anlaşma canlandırılabilir ve ABD’nin İran’a uyguladığı ekonomik kısıtlamaların çoğu kaldırılabilir.



Mücteba Hamaney gerçekten babasının yerine mi hazırlanıyor?

Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
TT

Mücteba Hamaney gerçekten babasının yerine mi hazırlanıyor?

Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin ölümüyle birlikte ülkenin yönetimine dair sorular ortaya atılırken en çok zikredilen isimlerden biri de Yüce Lider'in oğlu Mücteba Hamaney oldu. 

Hiçbir resmi rolü bulunmasa da ülkenin en etkili figürlerinden biri gibi görülen Hamaney, pek çok İranlı için gizemini koruyor. Zira kendisi ne kamuoyunda sıklıkla görülüyor ne de konuşma yapıyor. 

ABD'nin Wall Street Journal (WSJ) gazetesi, 85 yaşındaki Ayetullah Ali Hamaney'in 54 yaşındaki oğlunu mercek altına aldı.

Mücteba Hamaney'in, kendi kişisel gücü olmadığı ve itaatkar bir tavır gösterdiği söylenen Reisi'nin döneminde istihbarat ve güvenlik yapılarındaki nüfuzunu artırdığını bildirdi. 

İran Yüce Liderliği için Reisi'nin hazırlandığının düşünüldüğü ancak helikopterin düşmesiyle birlikte bu konudaki soru işaretlerinin arttığı aktarıldı. 

WSJ'nin konuştuğu uzmanlara göre Mücteba Hamaney'in, babasının yerine geçme ihtimali düşük ve spot ışıklarının altından kaçınarak daha da güç kazanması bekleniyor.

Alman Uluslararası Politika ve Güvenlik Politikaları Enstitüsü'nde çalışan İran uzmanı Hamidreza Azizi şöyle düşünüyor:

Son 20 yıldır işler, Mücteba ve etrafındaki şebekenin kontrolünde. Şimdi Hamaney için asıl mesele, Reisi'yle aynı özelliklere sahip birini bulmak. Böylece Mücteba toplumun gözünün önünde olmadan gücünü koruyup artırabilir.

Mücteba Hamaney'in haziran sonunda düzenlenmesi planlanan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde de önemli bir rol oynaması bekleniyor. 

İran'ın geçici cumhurbaşkanı Muhammed Muhbir'in de Mücteba Hamaney'e sadık bir isim olduğuna işaret ediliyor. 68 yaşındaki Muhbir seçimlere kadar tüm meselelerde belirleyici olacak üç kişilik bir konseyin parçası.

Yüce Lider'e bağlı, milyar dolarlık yatırım fonu Setad'ın başkanlığını neredeyse 15 yıl boyunca yürüttü. 

Haberde 1969'da Meşhad'da doğan Mücteba Hamaney'in geçmişine de değinildi. Yüce Lider'in sitesine göre, Şah Rıza Pehlevi döneminde evlerine düzenlenen baskınlardan birinde babasının dövüldüğünü gördü. 

1979'de devrimden sonra Tahran'a taşınan ailenin babası hızla yükselirken oğlu da 1980-1988'de Irak'la yürütülen savaşta cepheye gitti. 

Daha sonra Devrim Muhafızları'nda önemli görevlere gelecek kişilerle burada tanışan Mücteba'nın nüfuzu özellikle 2000'lerin ortalarında geniş çaplı olarak konuşulmaya başladı. 

Değişimciler, 2005 ve 2009'da Mahmud Ahmedinecad'ın kendilerine karşı kazandığı zaferlerin Mücteba Hamaney tarafından ayarlandığını öne sürdü.

ABD, 2019'da Devrim Muhafızları ve Besic milisleriyle "babasının istikrarı bozan bölgesel hırslarını ve ülke içindeki baskıya dair hedeflerini ilerletmeye" çalıştığı gerekçesiyle onu yaptırım listesine aldı. 

2022'de Mehsa Emini'nin gözaltında ölmesinin ardından ülke çapında patlak veren gösterilerde nefret objesi oldu. Ev hapsinde tutulan eski cumhurbaşkanı adayı Mir Hüseyin Musevi, Yüce Lider'e seslenerek o pozisyona oğlunu hazırladığı haberlerini yalanlamasını istedi. Ancak yanıt gelmedi. 

Ali Hamaney hakkında kitap yazan ABD ve İran yurttaşı Mehdi Khalaji bütün bunlara rağmen söylentilere karşı çıkıyor:

Mücteba'nın yeni Yüce Lider olma arzusuna dair fikirler tamamıyla bir mit. Tarihsel deneyime dayanarak Hamaney'in ne kendi oğlunu ne de başkasını işaret edeceğini sanmıyorum.

İslam Cumhuriyeti'ni kuran Ruhullah Humeyni ve yerine geçen Ali Hamaney'in Yüce Liderlik pozisyonunun babadan oğula geçmesine karşı çıkmasını İslam'a aykırı görmesi de Khalaji'nin tahminlerini güçlendiriyor. 

Mücteba Hamaney'in yönetim deneyimi ve dini yeterliliği de bu göreve uygun görülmüyor.

Tennessee Üniversitesi'nden Saeid Golkar şöyle diyor:

Önemli kararların alındığı yerlerde onlarca yıldır tecrübe edinen Mücteba Hamaney'in rejimdeki bağlantıları eşsiz. Ancak onun atanması monarşiyi geri getirerek Hamaney'in mirasını lekeler.

Bazı uzmanlar da Ahmed Humeyni'nin Mücteba Hamaney'den de güçlü görüldüğünü ancak babasının 1989'da ölmesiyle birlikte işlerin değiştiğini bildiriyor. Hamaney ve dönemin cumhurbaşkanı Ekber Haşimi Rafsancani'yle sorunlar yaşayan Ahmed Humeyni, 1995'te henüz 45 yaşındayken hayatını yitirmişti. Kalp krizinin ölüme neden olduğu bildirilmişti.

Independent Türkçe, WSJ, BBC Türkçe