Libya Temsilciler Meclisi, seçimlerin anayasal zeminini sağlayacak komiteye katılımı niçin ağırdan alıyor?

Temsilciler Meclisi Başkanı Akile Salih’in, BM Libya Özel Temsilcisi Stephanie Williams’la eski bir fotoğrafı. (Temsilciler Meclisi)
Temsilciler Meclisi Başkanı Akile Salih’in, BM Libya Özel Temsilcisi Stephanie Williams’la eski bir fotoğrafı. (Temsilciler Meclisi)
TT

Libya Temsilciler Meclisi, seçimlerin anayasal zeminini sağlayacak komiteye katılımı niçin ağırdan alıyor?

Temsilciler Meclisi Başkanı Akile Salih’in, BM Libya Özel Temsilcisi Stephanie Williams’la eski bir fotoğrafı. (Temsilciler Meclisi)
Temsilciler Meclisi Başkanı Akile Salih’in, BM Libya Özel Temsilcisi Stephanie Williams’la eski bir fotoğrafı. (Temsilciler Meclisi)

Libya Temsilciler Meclisi, seçimlerin gerçekleşmesini sağlayacak ‘anayasal zemini’ belirlemek üzere bir komite kurulmasını öngören Birleşmiş Milletler girişimine belirlenen sürede net bir cevap vermedi. Libyalı politikacılar, Temsilciler Meclisi'nin, BM Libya Özel Temsilcisi Stephanie Williams’ın teklif ettiği komiteye katılım sağlamakta tereddüt etmesi hakkında farklı görüşlere sahipler. 
Bazı politikacılar, Temsilciler Meclisi’nin komiteye katılım sağlamasının, Fethi Başağa hükümetinin konumu zayıflatabileceğini, buna mukabil Abdulhamid Dibeybe’nin seçimler sağlanana kadar yönetimde kalmasına olanak tanıyabileceğine işaret ederek, meclisin ağırdan almasının sebebini bu duruma bağladılar. Bazıları ise bu ihtimali dışladı ve ‘katılım sağlanmamasını’ farklı gerekçelerle ilişkilendirdi.  
Meclis Yasama Komitesi Başkanı Ramazan Şembes, BM girişiminin ‘seçimlere anayasal bir zemin oluşturulmasıyla’ ilgili olduğunu hatırlatarak, oluşturulacak komitenin çalışmalarını ne zaman sonlandıracağının belirsiz olduğunu ve bazılarının iddia ettiği gibi iki ay sonra seçim yapılamayacağını söyledi. Şarku’l Avsat’a açıklamada bulunan Şembes, ‘’Seçimlere hazırlanılması için asgari süre bu yılın sonudur. Bu süre zarfında Başağa başkanlığındaki İstikrar Hükümeti ülke yönetiminden sorumlu olacaktır. Geçen kasım ayında seçim çalışmaları başlamıştı ancak bu mümkün olmadı. Aynı şeyin tekrar yaşanması kabul edilemez’’ dedi.  
Şembes: “Libya halkı cumhurbaşkanlığı seçimlerinin genel seçimlerle birlikte yapılmasını arzu ediyor. Mevcut hiçbir yetkili, seçimlerin yapılması için gereken sürenin kısaltılması için baskı yapamaz. Şahsen Temsilciler Meclisi’nin, BM’nin girişimine katılmasını destekliyorum, böylece cumhurbaşkanlığı seçimleri ile parlamento seçimlerinin farklı zamanlarda yapılması yönünde alınabilecek bir kararın önüne geçebiliriz” diye konuştu.  
Williams’ın ‘komite’ kurulması çağrısının, henüz resmi bir karar hüviyetine bürünmediğini savunan Şembes, Temsilciler Meclisi’nin katılım kararı alması durumunda, komiteye 6 değil 12 üye vermesi gerektiğini söyledi. Bu üyelerin 6’sının Libya’nın üç bölgesini temsil edeceğini, diğer 6’sının ise anayasa uzmanlarından oluşacağını belirtti. Temsilciler Meclisi’nin, BM girişiminin komitesinde yer almak için, Başağa hükümetinin yönetimi devralmasını şart koştuğu yönündeki iddiaları ise yalanladı. 
Öte yandan Temsilciler Meclisi üyesi Muhammed Lino, Temsilciler Meclisi Başkanı'nın aldığı tek taraflı kararlarla oluşturulacak bir heyetin, seçimler için anayasal zeminin sağlanması için gerekli mutabakata katkı sağlamayabileceği yönünde endişeleri olduğunu, bu durumda seçimlerin yakın bir gelecekte yapılmasının mümkün olmayacağını söyledi. Şarku’l Avsat’a konuşan Lino; “Meclis başkanının, istişare yapmaksızın oluşturacağı bir heyet, müzakerelere gerekli katkıyı sağlamayabilir. Bu son süreçte, Başağa hükümetinin iktidarı devralması şansı daha da karmaşık hale geldi” dedi.  
Temsilciler Meclisi’nin, BM’nin teklif ettiği komitede yer almasının, desteklediği hükümetin (Başağa hükümeti) gün yüzü görmemesi anlamına geleceğini savunan Lino, Fethi Başağa’nın Doğu Bölgesinde bir paralel hükümeti yürütmeyi kabul etmeyeceğini öngördü.  
Temsilciler Meclisi üyesi Rabia Ebu Ras, seçimler için anayasal zeminin sağlanmasının tartışılmasının, İstikrar Hükümeti’nin Trablus’a girme şansını azalttığını söyledi. Rabia Ebu Ras: “Muhtemelen iki hafta içinde seçimler için bir anayasal zemin oluşturulacak ve 9 ay içinde seçimlere gidilecektir. Nispeten kısa olan bu süre içinde yeni bir hükümetin oluşturulması zorunlu olmayabilir” değerlendirmesinde bulundu.  
Libya Devlet Yüksek Konseyi üyesi Saad bin Şerade, seçimler için anayasal zeminin oluşturulması için gereken süreden bağımsız olarak, bir yıldan önce seçimlerin olmayacağını ve bu süre içinde yeni bir hükümetin kurulmasının zorunlu olduğunu savundu. Şerade: “Ulusal Birlik Hükümeti Başbakanı Abdülhamid Dibeybe, cumhurbaşkanlığı için adaylığını koyduğunda, seçimin engellenmesinin nedenlerinden biri de rakiplerinin, sahip olduğu olanaklar karşısında kendilerinin fırsat eşitliğinden mahrum oldukları hissiydi. Devlet Yüksek Konseyi ve Temsilciler Meclisi, seçimlerin bir an önce yapılmasına olanak sağlayacak bir yol haritası üzerinde uzlaşmıştı. Bu uzlaşı desteklenmeliydi, ancak bugün benzer bir girişimin hariçten geldiğini görüyoruz’’ ifadelerini kullandı.  



Libya'daki ‘Rus nüfuzu’ ABD Özel Temsilcisi’nin güney ziyaretini gölgede bıraktı

ABD Libya Büyükelçiliği heyetinin Sebha'yı ziyaretinden (ABD Libya Büyükelçiliği’nin X hesabı)
ABD Libya Büyükelçiliği heyetinin Sebha'yı ziyaretinden (ABD Libya Büyükelçiliği’nin X hesabı)
TT

Libya'daki ‘Rus nüfuzu’ ABD Özel Temsilcisi’nin güney ziyaretini gölgede bıraktı

ABD Libya Büyükelçiliği heyetinin Sebha'yı ziyaretinden (ABD Libya Büyükelçiliği’nin X hesabı)
ABD Libya Büyükelçiliği heyetinin Sebha'yı ziyaretinden (ABD Libya Büyükelçiliği’nin X hesabı)

Libya'daki ‘Rus nüfuzu’, Libyalı analistlerin ABD Özel Temsilcisi Richard Norland'ın Libya'nın güneyine yaptığı benzeri görülmemiş ziyaretin sonuçlarına ilişkin değerlendirmelerini gölgede bıraktı.

Norland'ın bu hafta başında güneydeki Sebha kentinde Mareşal Halife Hafter'in oğlu Saddam Hafter ile yaptığı görüşmelerin ayrıntıları yeterince açıklanmadı. Ancak gözlemciler Norland'ın Sebha'ya yaptığı ziyaretin ‘sembolik’ olduğunu bildirdi. Derne Üniversitesi'nde siyaset bilimi profesörü olan Yusuf el-Farisi, söz konusu ziyaretin ‘önceki güvensizlik dalgalarının ardından istikrarlı güvenlik koşulları ışığında bir ABD yetkilisinin güney kentine yaptığı ilk ziyaret’ olduğunu belirtti.

cdvfg
ABD'nin Libya Özel Temsilcisi Richard Norland, Sebha ziyareti sırasında gerçekleşen görüşmede konuşurken (ABD Libya Büyükelçiliği’nin X hesabı)

Johns Hopkins Üniversitesi Dış Politika Enstitüsü üyesi Hafız el-Guveyl'e göre, Libya'ya yönelik on yıllık stratejik planın ve Rus nüfuzunu sınırlama girişimlerinin gölgeleri, ABD Özel Temsilcisi’nin Güney Libya ziyaretinde de kendisini gösterdi. El-Guveyl'e göre Rusya'nın Libya'nın güneyindeki nüfuzunu arttırması, ABD'nin kırılgan bölgelere yönelik stratejisinden ve Norland'ın ziyaretinden daha uzak değil. Bu noktada, geçtiğimiz mart ayından bu yana Rus askeri kargo uçaklarının ülkenin güneyinde yer alan Brak eş-Şati Üssü’ne yönelik birden fazla hava ikmalinden söz eden sızıntıların ortaya çıktığını da belirtmek gerekir.

Xujık8
Libya Ulusal Birlik Hükümeti (UBH) Başbakanı Abdulhamid ed-Dibeybe ile CIA Direktörü William Burns arasında Trablus'ta daha önce yapılan bir görüşmeden (UBH)

İki yıldan kısa bir süre önce Biden yönetimi, ‘Çatışmayı Önlemek ve İstikrarı Teşvik Etmek için ABD Stratejisi - Libya için On Yıllık Stratejik Plan’ olarak bilinen planı başlattı. Bu plan, diğer hususların yanı sıra, Libya'nın tarihsel olarak marjinalleştirilmiş güneyini ulusal yapılara entegre etmeyi, daha geniş bir birleşmeye yol açmayı ve güney sınırını güvence altına almayı amaçlıyor.

Norland, Hafter'le görüştükten sonra Libya'nın güneyinin istikrara kavuşturulması, Libya'nın egemenliğinin korunması ve bölünmelerin aşılmasında oynadığı hayati rol hakkında genel bir konuşma yapmakla yetindi. Trablus Üniversitesi’nde siyaset bilimi profesörü olan Dr. Ahmed el-Atraş'a göre söz konusu ziyaret Moskova'nın nüfuz mücadelesi ve Rusya'nın bölgedeki genişlemesini keşfetme bağlamının ötesine geçemeyebilir.

Diğer yandan Norland’ın Libya'nın güvenlik kurumlarını birleştirme çabalarını ülkenin dört bir yanından Libyalı askeri liderlerle ilişki kurarak desteklemekten bahsetmesi de dikkat çekiyor. El-Atraş Şarku’l Avsat'a yaptığı açıklamada, bu ziyaretin gerçekleri gizlemek için yapıldığını belirtti. El-Atraş’a göre bu ziyaret öncelikle Moskova'yı hedef alıyor ve ülkenin batısından sorumlu İçişleri Bakanı İmad et-Trablusi ile Saddam arasında daha önce yapılan ve tek taraflı bir eylem olan görüşmeye dayanan vizyonları önemsizleştiriyor.

 sc
Rusya Savunma Bakanı Yardımcısı ve Rus hükümetinden üst düzey bir heyetin daha önce Bingazi'ye yaptığı ziyaretten (Şarku’l Avsat)

Öte yandan bir grup analist, Çin'in Libya'daki faaliyetlerinin genişlemesine ilişkin ABD'nin güçlü endişelerinden bahsetti. Siyasi analist İzzeddin Akil'e göre güney Libya, Çin İpek Yolu'nun kesilmesinde önemli bir istasyon olabilir ve aynı zamanda Afrika'da Çinlileri rahatsız etmek ve onlara karşı koymak için bir üs olarak kullanılabilir.

Akil, Washington yönetiminin Trablus Büyükelçisi olarak atanması planlanan Amerikalı diplomat Jennifer Gavito'nun brifinginde Çin hakkında söylenenleri esas aldı.

Gavito geçtiğimiz haziran ayında Senato Dış İlişkiler Komitesi önünde yaptığı açıklamada, Çin'le bağlantılı şirketlerin Libya'da bilgi ve iletişim teknolojileri sektöründe gösterdikleri derin başarılar konusunda uyarıda bulundu.

Infra Global Partners Vakfı danışmanı Jonathan Bass, Pekin'in Mareşal Halife Hafter'e verdiği desteğe işaret ederek, Çin'in daha önce eski Libya Başbakanı Fethi Başağa döneminde çok cazip koşullarla ülkenin güneyinde Libya altını çıkarma hakkını elde ettiğini söyledi.

Sahel bölgesinin son iki yılda Fransa'ya sadık bazı yerleşik rejimlerin devrilmesine tanık olması ve Rusya'nın yeni rejimlerin müttefiki olarak bölgeye müdahil olması da dikkat çekiyor.

Norland'ın Sebha'yı ziyaretinden bir gün sonra Rusya'nın Libya Büyükelçisi Aydar Aganin'in Rus askeri kamyonu Ural'ın direksiyonuna geçmesi ve Ural’ın Libya pazarına girişini kutlaması da önemli bir noktaydı.