Hamaney, İran'ın gelecek planlarının nükleer müzakerelere bağlanmamasını istedi

İran lideri Ayetullah Ali Hamaney, Viyana'daki nükleer müzakerelerin iyi gittiğini ancak ülkenin gelecek planlarının görüşmelerin sonucuna bağlanmaması gerektiğini söyledi.

Video konferans yöntemi ile bir konuşma yaparken Hamaney'in internet sitesinde yayınlanan bir fotoğraf (arşiv)
Video konferans yöntemi ile bir konuşma yaparken Hamaney'in internet sitesinde yayınlanan bir fotoğraf (arşiv)
TT

Hamaney, İran'ın gelecek planlarının nükleer müzakerelere bağlanmamasını istedi

Video konferans yöntemi ile bir konuşma yaparken Hamaney'in internet sitesinde yayınlanan bir fotoğraf (arşiv)
Video konferans yöntemi ile bir konuşma yaparken Hamaney'in internet sitesinde yayınlanan bir fotoğraf (arşiv)

İran devlet televizyonuna göre, Hamaney, başkent Tahran'daki konutunda üst düzey hükümet ve askeri yetkilileri kabul etti.
Hamaney, burada yaptığı konuşmada, Viyana'da yapılan nükleer müzakereleri değerlendirdi.
Müzakerelerin yolunda gittiğini işaret eden Hamaney, "Müzakere heyetimiz, Cumhurbaşkanı, Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi ve diğer yetkilileri sonuçlar hakkında bilgilendiriyor, kararlar alınıyor ve ilerleme sağlanıyor. Müzakere heyetimiz şu ana kadar karşı tarafın aşırı taleplerine direnmiş ve inşallah buna devam edecektir." dedi.
ABD'nin 2018'de nükleer anlaşmadan tek taraflı çekildiğini hatırlatan Hamaney, "Yükümlülüklerini ihlal eden karşı taraftır. Şu anda onlar bu ihlalleri nedeniyle sıkışıp kalmış ve çıkmaza girmiş bir vaziyetteler. Çıkmaza giren biz değiliz." ifadelerini kullandı.
Hükümet yetkililerinin, ülkenin gelecek planlarını müzakerelerin sonucuna bağlamaması gerektiğini vurgulayan Hamaney, sözlerini şöyle sürdürdü:
"Planlarınızı nükleer müzakereler nedeniyle askıya almayın. Müzakereler olumlu, yarı olumlu veya olumsuz sonuçlansa da planlarınızın aksamasına izin vermeyin. İşinizi yapın."
Filistinlilerin son günlerde Tel Aviv başta olmak üzere çeşitli kentlerde İsraillilere yönelik eylemlerine övgüyle değinen Hamaney, "Bu hareketler, ABD ve takipçilerinin çabalarına rağmen Filistin'in hala ayakta olduğunu ve asla unutulmayacağını göstermiştir." diye konuştu.
Hamaney ayrıca Yemen'de varılan ateşkesi "çok iyi" olarak nitelendirdi. 

İran ile nükleer müzakereler
Nükleer anlaşmanın yeniden tam anlamıyla uygulanmasını sağlama ve ABD'nin anlaşmaya dönüşünün ele alındığı nükleer görüşmeler, Rusya, Çin, Almanya, Fransa, İngiltere ve İran'dan üst düzey temsilcilerin katılımıyla Avusturya'nın başkenti Viyana'da yapılıyor.
Eski ABD Başkanı Donald Trump döneminde 2018'de anlaşmadan tek taraflı çekilen Washington ise Avrupa Birliği (AB) aracılığıyla görüşmelere dolaylı katılım sağlıyor.
Washington, Tahran'ın anlaşmadaki taahhütlerine geri dönmesini isterken, İran nükleer anlaşmadan ayrılan taraf olarak öncelikle ABD'nin anlaşmaya dönerek tüm yaptırımları kaldırmasını ve anlaşmadan tekrar ayrılmayacağına dair güvence vermesini talep ediyor.
AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, 11 Mart'ta "dış etkenler" nedeniyle Viyana'da İran nükleer anlaşmasının yeniden uygulanması için yürütülen müzakerelerin durdurulduğunu açıklamıştı.
İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan, 27 Mart'ta yaptığı açıklamada, Viyana'daki nükleer görüşmelerde anlaşmaya varılması için ABD'nin "yabancı terör örgütleri" listesinde yer alan Devrim Muhafızları Ordusu ile İranlı kişi ve kuruluşlara yönelik tüm yaptırımların kaldırılması gerektiğini belirtmişti.



Mücteba Hamaney gerçekten babasının yerine mi hazırlanıyor?

Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
TT

Mücteba Hamaney gerçekten babasının yerine mi hazırlanıyor?

Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin ölümüyle birlikte ülkenin yönetimine dair sorular ortaya atılırken en çok zikredilen isimlerden biri de Yüce Lider'in oğlu Mücteba Hamaney oldu. 

Hiçbir resmi rolü bulunmasa da ülkenin en etkili figürlerinden biri gibi görülen Hamaney, pek çok İranlı için gizemini koruyor. Zira kendisi ne kamuoyunda sıklıkla görülüyor ne de konuşma yapıyor. 

ABD'nin Wall Street Journal (WSJ) gazetesi, 85 yaşındaki Ayetullah Ali Hamaney'in 54 yaşındaki oğlunu mercek altına aldı.

Mücteba Hamaney'in, kendi kişisel gücü olmadığı ve itaatkar bir tavır gösterdiği söylenen Reisi'nin döneminde istihbarat ve güvenlik yapılarındaki nüfuzunu artırdığını bildirdi. 

İran Yüce Liderliği için Reisi'nin hazırlandığının düşünüldüğü ancak helikopterin düşmesiyle birlikte bu konudaki soru işaretlerinin arttığı aktarıldı. 

WSJ'nin konuştuğu uzmanlara göre Mücteba Hamaney'in, babasının yerine geçme ihtimali düşük ve spot ışıklarının altından kaçınarak daha da güç kazanması bekleniyor.

Alman Uluslararası Politika ve Güvenlik Politikaları Enstitüsü'nde çalışan İran uzmanı Hamidreza Azizi şöyle düşünüyor:

Son 20 yıldır işler, Mücteba ve etrafındaki şebekenin kontrolünde. Şimdi Hamaney için asıl mesele, Reisi'yle aynı özelliklere sahip birini bulmak. Böylece Mücteba toplumun gözünün önünde olmadan gücünü koruyup artırabilir.

Mücteba Hamaney'in haziran sonunda düzenlenmesi planlanan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde de önemli bir rol oynaması bekleniyor. 

İran'ın geçici cumhurbaşkanı Muhammed Muhbir'in de Mücteba Hamaney'e sadık bir isim olduğuna işaret ediliyor. 68 yaşındaki Muhbir seçimlere kadar tüm meselelerde belirleyici olacak üç kişilik bir konseyin parçası.

Yüce Lider'e bağlı, milyar dolarlık yatırım fonu Setad'ın başkanlığını neredeyse 15 yıl boyunca yürüttü. 

Haberde 1969'da Meşhad'da doğan Mücteba Hamaney'in geçmişine de değinildi. Yüce Lider'in sitesine göre, Şah Rıza Pehlevi döneminde evlerine düzenlenen baskınlardan birinde babasının dövüldüğünü gördü. 

1979'de devrimden sonra Tahran'a taşınan ailenin babası hızla yükselirken oğlu da 1980-1988'de Irak'la yürütülen savaşta cepheye gitti. 

Daha sonra Devrim Muhafızları'nda önemli görevlere gelecek kişilerle burada tanışan Mücteba'nın nüfuzu özellikle 2000'lerin ortalarında geniş çaplı olarak konuşulmaya başladı. 

Değişimciler, 2005 ve 2009'da Mahmud Ahmedinecad'ın kendilerine karşı kazandığı zaferlerin Mücteba Hamaney tarafından ayarlandığını öne sürdü.

ABD, 2019'da Devrim Muhafızları ve Besic milisleriyle "babasının istikrarı bozan bölgesel hırslarını ve ülke içindeki baskıya dair hedeflerini ilerletmeye" çalıştığı gerekçesiyle onu yaptırım listesine aldı. 

2022'de Mehsa Emini'nin gözaltında ölmesinin ardından ülke çapında patlak veren gösterilerde nefret objesi oldu. Ev hapsinde tutulan eski cumhurbaşkanı adayı Mir Hüseyin Musevi, Yüce Lider'e seslenerek o pozisyona oğlunu hazırladığı haberlerini yalanlamasını istedi. Ancak yanıt gelmedi. 

Ali Hamaney hakkında kitap yazan ABD ve İran yurttaşı Mehdi Khalaji bütün bunlara rağmen söylentilere karşı çıkıyor:

Mücteba'nın yeni Yüce Lider olma arzusuna dair fikirler tamamıyla bir mit. Tarihsel deneyime dayanarak Hamaney'in ne kendi oğlunu ne de başkasını işaret edeceğini sanmıyorum.

İslam Cumhuriyeti'ni kuran Ruhullah Humeyni ve yerine geçen Ali Hamaney'in Yüce Liderlik pozisyonunun babadan oğula geçmesine karşı çıkmasını İslam'a aykırı görmesi de Khalaji'nin tahminlerini güçlendiriyor. 

Mücteba Hamaney'in yönetim deneyimi ve dini yeterliliği de bu göreve uygun görülmüyor.

Tennessee Üniversitesi'nden Saeid Golkar şöyle diyor:

Önemli kararların alındığı yerlerde onlarca yıldır tecrübe edinen Mücteba Hamaney'in rejimdeki bağlantıları eşsiz. Ancak onun atanması monarşiyi geri getirerek Hamaney'in mirasını lekeler.

Bazı uzmanlar da Ahmed Humeyni'nin Mücteba Hamaney'den de güçlü görüldüğünü ancak babasının 1989'da ölmesiyle birlikte işlerin değiştiğini bildiriyor. Hamaney ve dönemin cumhurbaşkanı Ekber Haşimi Rafsancani'yle sorunlar yaşayan Ahmed Humeyni, 1995'te henüz 45 yaşındayken hayatını yitirmişti. Kalp krizinin ölüme neden olduğu bildirilmişti.

Independent Türkçe, WSJ, BBC Türkçe