Hamaney: Nükleer görüşmeler iyi gidiyor

İran Dini Lideri Ali Hamaney, nükleer anlaşmayı canlandırmayı amaçlayan Viyana müzakerelerinde İbrahim Reisi hükümetine desteğini dile getirdi. Her şeyin yolunda olduğunu ve müzakere heyetinin ‘karşı tarafın abartılı taleplerine direndiğini’ vurguladı.
Hamaney, 12 Nisan’da yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullandı:
“Viyana müzakereleriyle oyalanmayın. Müzakerelerin sonucu olumlu veya olumsuz olsa da siz kendi işinizi yapın. Müzakerelerin sonucu sizin politikalarınızı etkilememeli.”
Hamaney’e bağlı internet sitesinin aktardığı habere göre İran Dini Lideri, hükümetteki üst düzey yetkililere ve kuvvetler komutanlarına hitaben yaptığı konuşmada müzakerelerin iyi yönde ilerlediğini söyledi. Hamaney, “Müzakere heyetimiz, Ulusal Güvenlik Konseyi ve Cumhurbaşkanı’nı görüşmeler konusunda bilgilendiriyor, kararlar alıyor ve işleri ilerletmeye devam ediyor” dedi. Hamaney ayrıca heyetin şu ana kadar ABD’nin abartılı talepleri karşısında iyi şekilde direndiğini vurguladı.
Nükleer müzakerelerde son söz, Hamaney’in yetkisi altındaki Yüksek Ulusal Güvenlik Konseyi’ne ait.
Hamaney’in açıklamasından iki gün önce parlamentodaki 290 milletvekilinden 250’si, hükümete nükleer anlaşmanın yeniden canlandırılması için beş koşulun belirtildiği bir mektup gönderdi. ABD’nin anlaşmadan bir daha geri çekilmemesinin garanti edilmesi, İran petrolünün satışına yönelik yaptırımların kaldırıldığının, anlaşmanın Kongre tarafından onaylandığının, ABD’nin ‘Snapback’ mekanizmasına başvurmayacağının ve güncellenen anlaşma kapsamında kaldırılan yaptırımların adının değiştirilmeyeceğinin doğrulanması çağrısı yaptı.
Büyük güçler ve İran arasındaki görüşmeler, Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısından sonra Moskova’ya uygulanan Batı yaptırımlarının İran ile ticaretine zarar vermeyeceğine dair garanti talebinin ardından geçen ay askıya alınmıştı. Washington ve Tahran söz konusu engelin aşılmasıyla birlikte müzakerelerde askıda kalmış konular hususunda dolaylı diplomatik çatışmaya geri döndüler. Bu askıda kalmış konular çerçevesinde Tahran, öncelikli olarak Devrim Muhafızları’nın ABD terör örgütleri listesinden çıkarılmasını talep ediyor.
İran İslami Şura Meclisi Ulusal Güvenlik ve Dış Politika Komisyonu Sözcüsü Mahmud Abbaszade Mişkini, İran Başmüzakerecisi Ali Bakıri Kani’nin müzakerelerin son durumu hakkında bir rapor sunduğunu söyledi. Mişkini, komisyon üyelerinin Dışişleri Bakanlığı yetkilileriyle ‘ciddi bir görüşme’ yaptığına dikkat çekti.
İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan, İran Parlamentosu’nun Ulusal Güvenlik ve Dış Politika Komisyonu üyelerine ‘ABD’nin ciddi kararlar alması halinde anlaşmanın mümkün olduğunu’ belirtti. Bakan, “Yapılan tartışmalara göre anlaşma mümkün” dedi.
Milletvekillerine 27 sayfalık müzakere taslağı hakkında bilgi verilmesi sonrasındaki parlamento eleştirilerine değinen Mişkini, “Henüz resmi bir taslak yok. Bu yüzden görüş bildiremiyoruz” ifadesini kullandı. Mahmud Abbaszade Mişkini szlerini şöyle sürdürdü:
“Hazır konularda bile Batılılarla görüş anlaşmazlıklarımız ve görüş ayrılıklarımız var. Bu nedenle resmi olarak bir taslak hazırlandı diyemeyiz.”
Resmi IRNA haber ajansına göre parlamenterler arasında ‘kırmızı çizgi’ konusunda endişe yaşandı. Parlamenterlerin ‘kırmızı çizgilerin aşılmaması’ konusundaki ısrarına dikkat çekildi.
Diğer yandan Abdullahiyan, ABD’yi Viyana görüşmeleri sırasında ‘yeni koşullar dayatmaya’ çalışmakla suçlamıştı. Geçen pazar günü konuşan Bakan “ABD tarafı son haftalarda nükleer müzakerelerin bağlamı dışında taleplerde bulundu” dedi. Aynı şekilde geçen pazartesi günü Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Said Hatibzade de ABD’nin nükleer anlaşmayı yeniden canlandırmak için bir anlaşmaya varma ‘iradesini’ sorguladı. Hatibzade, “Gerçek bir irade göstermeyen ABD ile bir anlaşmaya varıp varamayacağımızı gerçekten bilmiyoruz” ifadesini kullandı.
Sözcü ayrıca, İran’ın dondurulan varlıklarının bir kısmının yakın zamanda serbest bırakılacağına dair raporların yanı sıra üst düzey bir bölgesel yetkilinin dün İran’a ziyarette bulunduğu iddialarını yalanladı. Hatibzade, 7 milyar doların iade edileceği bir çerçeve üzerinde anlaşma olduğunu belirtirken, İran internet siteleri ise fonların serbest bırakılmasını İran asıllı ABD’li esirlerin takasına bağladı.
Ancak ABD kaynakları söz konusu raporları ‘söylenti’ olarak nitelendirdi.
Washington birkaç gün önce bahsi geçen engel hususunda çelişkili açıklamalarda bulundu. ABD’nin İran Özel Temsilcisi Robert Malley ve ABD Genelkurmay Başkanı Orgeneral Mark Milley’in açıklamaları, Devrim Muhafızları’nın dış kolu olan Kudüs Gücü’nün listede kalması karşılığında Devrim Muhafızları’nın terör örgütleri listesinden çıkarılması ihtimalinin var olduğu yönünde yorumlandı. ABD kaynakları, Başkan Joe Biden’in Devrim Muhafızları’nı listeden çıkarma niyetinde olmadığını vurguladı.
İranlı bir diplomat, Reuters’a yaptığı açıklamada İran’ın, ABD’nin ‘Devrim Muhafızları’nı listeden çıkarıp Kudüs Gücü’nü yabancı terör örgütlerine uygulanan yaptırımlar kapsamında tutarak bu tıkanıklığın üstesinden gelmeye’ yönelik önerisini kabul etmediğini söyledi.
Washington’da bir grup Cumhuriyetçi geçen pazartesi günü Başkan Joe Biden’a ‘Devrim Muhafızları’nın terör örgütleri listesinden çıkarılmasına’ karşı uyarılarını yineledi. 14 Cumhuriyetçi senatör Biden’a yazdıkları bir mektupta böyle bir kararın ‘büyük ölçüde yanıltıcı’ olacağı konusunda uyarıda bulunurken bölgedeki ortaklara ve müttefiklerine ihanet etmiş olacaklarını vurguladı. Mektup, Senatörler Ted Cruz, Lindsey Graham, Bill Hagerty ve Tim Scott’un imzalarını taşıyor. Cumhuriyetçiler, Devrim Muhafızları’nın terör örgütleri listesinden çıkarılmasının dünyaya ‘ABD’nin terörizm sınıflandırmalarının, bu yönetimin siyasi kazanımlarına uygun olduğunda takas ve ticaret yapmak istediği siyasi araçlar olduğunu’ göstereceğini savundular.
Demokratlardan bazıları Cumhuriyetçilerin uyarısından birkaç gün önce Kongre’nin nükleer anlaşmanın yeniden canlanmasını engelleme şansı çok az olmasına rağmen Devrim Muhafızları’nın listeden çıkarılmasıyla ilgili endişelerini dile getirdi. New Jersey’den Demokrat Josh Gottheimer, geçen hafta “ABD’lilerin hayatlarıyla kumar oynayamayız ve yabancı bir terör örgütünün listeden çıkarılmasına izin veremeyiz” açıklamasında bulundu.

Sudanlı üst düzey istihbarat yetkilisi Ahmed Hasan Muhammed, ülkesinin İran’ın Kızıldeniz kıyısında bir deniz üssü kurma talebini reddettiğini söyledi.

İran’ın bu talebi kabul edilseydi, söz konusu üs, Tahran’ın dünyanın en yoğun nakliye hatlarından birinde deniz trafiğini izlemesine olanak tanıyacaktı.

Şarku’l Avsat’ın Wall Street Journal gazetesinden aktardığına göre Muhammed konuya ilişkin açıklamasında şunları söyledi;

“İran, Sudan ordusuna isyancılara karşı mücadelede kullanılmak üzere silahlı insansız hava araçları (SİHA) sağladı. Tahran, üssü inşa etme izni karşılığında, Sudan’a helikopter taşıyan bir savaş gemisi de dahil olmak üzere gelişmiş silahlar teklif etti. İranlılar üssü istihbarat toplamak için kullanmak istediklerini söyledi. Oraya savaş gemileri de yerleştirmek istediler. Ancak Hartum, İran’ın bu teklifini reddetti.”

Muhammed gazeteye yaptığı açıklamada, “Sudan İran’dan SİHA satın aldı. Çünkü insan kaybını azaltmak ve uluslararası insancıl hukuka saygı göstermek için daha isabetli silahlara ihtiyacımız vardı” diye ekledi.

Kızıldeniz’deki bir deniz üssü, Yemen’deki Husilerin ticari gemilere saldırı başlatmasına yardımcı olurken, Tahran’ın dünyanın en yoğun nakliye hatlarından biri üzerindeki hakimiyetini artırmasına olanak tanıyabilir.

İran destekli Husiler, Kızıldeniz’deki saldırıları Gazze’de savaşan İsrail ve müttefiklerini cezalandırma amacıyla gerçekleştirdiklerini ifade ediyor.

sddeb — *Yemen televizyonu tarafından yayınlanan bir görüntüde, Husi saldırısından sonra batan bir İngiliz kargo gemisi görülüyor (EPA)*

Sudan’ın, devrilen eski Devlet Başkanı Ömer El Beşir döneminde, İran ve Filistin’deki müttefiki Hamas ile yakın ilişkileri vardı.

Beşir'in 2019 darbesiyle devrilmesinin ardından, ülkenin askeri cuntasının başı olan Orgeneral Abdulfettah el Burhan, uluslararası yaptırımları sona erdirmek amacıyla ABD ile yakınlaşma başlattı.

Ayrıca İsrail ile ilişkileri normalleştirmek için harekete geçti.

İran’ın deniz üssünü inşa etme talebi, bölge ülkelerinin Sudan’da 10 aydır devam eden iç savaştan faydalanarak, Ortadoğu ile Sahra Altı Afrika ülkeleri arasında stratejik bir kavşak noktası olan ülkede yer edinmeye çalıştıklarını gösteriyor.

Burhan liderliğindeki Sudan ordusu, Nisan ortasından bu yana Orgeneral Muhamed Hamdan Daklu (Hamideti) liderliğindeki paramiliter Hızlı Destek Kuvvetleri ile savaşıyor.

Çatışma on binlerce insanın ölümüne, milyonlarca Sudanlının yerinden edilmesine ve dünyanın en kötü insani krizlerinden birine neden oldu.

Çatışmaları takip eden bölge yetkilileri ve analistlere göre, Sudan’ın İran’dan aldığı SİHA’lar, Hızlı Destek Kuvvetleri nedeniyle ordunun uğradığı kayıpların ardından, Burhan’ın bir miktar başarı elde etmesine yardımcı oldu.

Son haftalarda hükümet, Hartum ve Omdurman’daki önemli bölgelerin kontrolünü yeniden ele geçirdi.

ABD Başkanı Joe Biden yönetimi, hem Sudan ordusunu, hem de Hızlı Destek Kuvvetleri’ni savaş suçu işlemekle suçladı.

Washington ayrıca Hızlı Destek Kuvvetleri’ni, Sudan’ın batısındaki Darfur bölgesinde cinayet, tecavüz ve etnik temizlik de dahil olmak üzere insanlığa karşı suçlar işlemekle itham etti.

Birleşmiş Milletler (BM) yetkilileri, Sudan ordusunu, sivillerin yerleşimleri havadan hedef almak ve Sudanlı sivilleri çaresizce ihtiyaç duydukları insani yardımdan mahrum bırakmakla eleştirdi.

BM kuruluşları ayrıca Hızlı Destek Kuvvetleri’ni, Darfur’da etnik amaçlı saldırılar da dahil olmak üzere zulüm yapmakla suçladı.

Çatışmanın tarafları olan Sudan ordusu ve Hızlı Destek Kuvvetleri, ABD ve BM’nin suçlamalarını reddetti.

ABD Şubat ayında yaptığı açıklamada, İran’ın Sudan ordusuna silah sevkiyatıyla ilgili endişelerini dile getirdi.

ABD’nin Hartum Büyükelçisi John Godfrey, İran’ın Hartum’a yardım ettiğine ilişkin haberlerin ‘son derece rahatsız edici’ olduğunu söyledi.

Hamaney: Nükleer görüşmeler iyi gidiyor