Yemen’deki ‘Uzlaşı Komisyonu’ Başkanı: Barış ve istikrarı korumaya önem veriyoruz

İstişare ve Uzlaşı Komisyonu Başkanı Muhammed Abdullah Nasır el-Gaysi
İstişare ve Uzlaşı Komisyonu Başkanı Muhammed Abdullah Nasır el-Gaysi
TT

Yemen’deki ‘Uzlaşı Komisyonu’ Başkanı: Barış ve istikrarı korumaya önem veriyoruz

İstişare ve Uzlaşı Komisyonu Başkanı Muhammed Abdullah Nasır el-Gaysi
İstişare ve Uzlaşı Komisyonu Başkanı Muhammed Abdullah Nasır el-Gaysi

Yemen İstişare ve Uzlaşı Komisyonu Başkanı Muhammed Abdullah Nasır el-Gaysi, Komisyon’un, Yemen Başkanlık Konseyi’nin görevlerinde ve çalışmalarında güveneceği organ olduğunu; safların birliğini ve tüm Yemen siyasi güçlerinin ve bileşenlerinin konumunu koruyacağını açıkladı.
Gaysi, Komisyon Başkanı olarak atanmasının ardından verdiği ilk röportajda Şarku'l Avsat’a Başkanlık Konseyi’nin, tavsiye, görüş ve karar alma sürecini herkesle paylaşmaya önem verdiğini ifade etti. Halkın, ülkenin kuzeyinin kurtuluşu ve güney illerinin istikrarı için temsil edilen gerçek bir değişimi gerçekleştirmeye, İran'ın dikenlerini kırmaya, bölgenin güvenliğini ve geleceğini korumaya güvendiğine dikkat çekti.
Her ne kadar Tahran'daki Husi grubunun kararı - Muhammed el-Gaysi'ye göre - Başkanlık Konseyi'nin seçiminin gerçek barış olduğu yönünde olsa da, Husi milisleri savaşa dönmeyi seçerse, bu savaşın öncekiler gibi olmayacağı konusunda uyarıda bulunuyor.
Muhammed el-Gaysi, komisyonun nihai görevleri hakkında konuşmak için henüz çok erken olduğunu belirterek bunun nedeninin, cumhurbaşkanlığı duyurusunun Hukuk Komitesine ‘Komisyon’un çalışmalarını düzenleyen bir taslak’ ve diğer organları hazırlamakla görevlendirmesi olduğunu işaret etti. Bununla birlikte, Komisyon’un, Başkanlık Konseyi'nin görev ve çalışmalarında güveneceği organ olduğunun altınız çizdi.
Bu boyutta yüksek bir pozisyona sahip olan en genç adam olduğunu da ifade eden Gaysi, “Aşama, tüm Husi karşıtı güçlerin aynı safta yer almasını gerektiriyordu, bu da komisyonun içindeki güçler ve siyasi bileşenler için ortak pozisyonları sürdürmesi gerektiği anlamına geliyor. Bu oldukça önemli bir mesele. Özellikle de barışa ulaşmak ve Husi milislerinin uzlaşmazlığı ve kibriyle yüzleşmek gibi ortak hedefler olduğu için buna ek olarak istikrarlı bir ekonomik durum, iç güvenlik, birleşik bir medya, siyasi söylem ve devlet kurumlarının gerçek anlamda etkinleştirilmesine ihtiyaç duyduğumuz hiç kimse buna itiraz etmiyor” dedi.
Muhammed el-Gaysi, yeni komisyonun başkanını ve üyelerini seçme mekanizmasına ilişkin olarak, ‘seçim süreci seçim yoluyla yapılmadı; aksine, Bakanlık Konseyi'nin katılımıyla oybirliği ile gerçekleştiğini’ söyledi. "Komisyonun ilk kararındaki uzlaşmanın kendisi, bu çok önemli aşamada uzlaşıya dayalı bir gelecekte bize bir umut ışığı veriyor" dedi.
Yemen İstişare ve Uzlaşı Komisyonu Başkanı Muhammed Abdullah Nasır el-Gaysi, “Güney Geçiş Konseyi'nden geliyor olmam ve bunun benim için büyük bir gurur meselesi olmasıyla birlikte, bugün herkesin özlemlerini ve vizyonlarını temsil ediyorum. Her zaman uzlaşma ve yakınlaşmanın üstün gelmesini sağlayacağım” ifadelerini kullandı.
Gaysi, Herkesi sağlam bir uzlaşmaya iten şeyin, yaklaşımın siyasi güçler ve bileşenler tarafından temsil edilen veya taşınan siyasi hakları iptal etmemesi olduğuna dikkat çekti. Burada güvenlik, siyasi, ekonomik ve sosyal önceliklerden bahsettiğini ifade etti.
İstişare ve Uzlaşı Komisyonu Başkanı "Siyasi hakların tartışılmaması gerektiği konusunda tam bir fikir birliği var. Örneğin güneydeki insanlar meselesi, Husiler karşısında birleşik bir pozisyona duyulan ihtiyaç veya ekonomik durumun reformu ile çelişkili değil. Öte yandan, Komisyon, siyasi süreç masasında bulunması ve güneylilerin siyasi geleceklerini kendi özgür iradeleriyle belirleyeceği gerçeğini iptal etmeyecek. Bu, diğer taraflara veya bileşenlere verilen diğer haklar için geçerlidir” ifadelerini kullandı.
Muhammed el-Gaysi, otoritenin yetkileri hakkında konuşmanın erken olduğunu ve bunun 45 gün içinde hazır olacak belgelerle belirleneceğini açıkladı. Ancak aynı zamanda, "Başkanlık Konseyi, herkesin tavsiye, görüş ve karar alma süreçlerine katılımı konusunda istekli ve bu istisnai bir aşama dolayısıyla içindeki her şey istisnai olacak" dedi ve çok iyimser olduğunu vurguladı.
Yemen halkının, sahnenin tanık olduğu son gelişmelere ve değişikliklere çok güvendiğini vurgulayan Gaysi,“İnsanlar hepimizden çok şey bekliyor. Yapmamız gereken değişiklikler konusunda Allah'a, tarihe ve topluma karşı sorumluyuz” şeklinde konuştu.
İstişare ve Uzlaşı Komisyonu Başkanı, “İnsanların işine yarayabilecek gerçek bir değişim getirmekten, kuzey vilayetlerini özgürleştirmekten, güney vilayetlerini istikrara kavuşturmaktan, İran'ın dikenlerini kırmaktan, bölgenin güvenliğini ve geleceğini korumaktan, güney ve kuzey deki istisnasız tüm insanların özlemlerine saygı duymaktan bahsediyorum. Bunlar önemli konular ve detaylarında birçok öncelik var” dedi.
Muhammed el-Gaysi, Suudi başkenti Riyad'ı ‘barış yapıcısı’ olarak nitelendirdi. Yemenli tarafların konuya farklı yaklaştıklarını ve tekrar anlaştıklarını kaydederek, Güney Geçiş Konseyi'nin Dışişleri Bakanlığı Başkanı sıfatıyla istişarelere katılımından söz etti. Ayrıca “Güney Geçiş Konseyi'nde bizler, Suudi Arabistan Krallığı'ndaki kardeşlerimizin çabalarını başarılı olmaya ve desteklemeye her zaman önem veriyoruz. Bu, politikalarımızda ve tutumlarımızda temel bir ilkedir. Riyad'ın istişareleri zaten önceki taleplerimizi yerine getirmiştir. Cumhurbaşkanlığı kurumunda reform yaptı, ekonomik durumu prensipte ele aldı ve karar almada bize gerçek bir ortaklık sağladı” dedi. Güneyin kendi kaderini tayin hakkının ve kapsamlı siyasi süreç içinde güney halkının davası için özel bir çerçevenin oluşturulması gereğinin altını çizdi.
Gaysi, Önümüzdeki dönemde Husilerle kapsamlı bir siyasi sürecin başlamasına ilişkin iyimserliğiyle ilgili bir soruya yanıt olarak, “Husiler kararını, Tahran'da verdi, ancak biz gerçek, kalıcı ve adil bir barışı dört gözle bekliyoruz” ifadelerini kullandı.
İstişare ve Uzlaşı Komisyonu Başkanı, “Barış bizim ve bölgedeki kardeşlerimizin seçimidir. Husi milisleri inatçılığına, kibrine devam etme ve barışı reddetmeye karar verirse savaşı seçer. Bu, öncekilere benzemeyecek bir savaş ve bu milisler bu tür mantıksız eylemlerin bedelini ağır ödeyecektir” dedi.
Gaysi, Riyad Anlaşması'nın tamamlanmasının önemine değinerek, uygulamanın önündeki engelin krizdeki halk ve yerel güçlerin çıkarlarına dayandığına dikkati çekti. Ayrıca şu ifadeleri kullandı: “Bugün, güçlerin cepheye gitmesi gerektiğinden, anlaşmanın uygulanmasının tamamlanması bir önceliktir. Siyasi ve ekonomik ekte öngörülen egemen kurumlar, kalan valiler ve güvenlik müdürlerinin değiştirilmesine ek olarak, diğer kurumların etkinleştirilmesine ve kapsamlı siyasi süreç için ortak bir müzakere heyetinin oluşturulmasına yol açacak şekilde yeniden oluşturulmalıdır.”



İsrail saldırganlığı karşısında Suriye'nin seçenekleri

 İsrail'in Suriye'ye saldırıları (Arşiv-Suriye İnsan Hakları Gözlemevi)
 İsrail'in Suriye'ye saldırıları (Arşiv-Suriye İnsan Hakları Gözlemevi)
TT

İsrail saldırganlığı karşısında Suriye'nin seçenekleri

 İsrail'in Suriye'ye saldırıları (Arşiv-Suriye İnsan Hakları Gözlemevi)
 İsrail'in Suriye'ye saldırıları (Arşiv-Suriye İnsan Hakları Gözlemevi)

Mecid Kayalı

Mevcut koşullar altında İsrail, Hamas ve Hizbullah'ın gücünü ve konumunu zayıflattıktan, Suriye rejimi çöktükten ve İran'ın Arap Maşrık (Levant) ülkelerindeki nüfuzunu sonlandırdıktan veya sınırlandırdıktan sonra, bölgede politik ve güvenlik açısından yeni bir stratejik gerçeklik dayatmaya çabalıyor. Hatta Aksa Tufanı’nın, ABD'nin sınırsız desteği de dahil ortaya çıkardığı sonuçlardan yararlanarak, bu bölgede bir tür kırılgan rejimler kurmak için müdahalelerde bile bulunuyor.

Siyasi düzeyde İsrail, yalnızca zayıf ve dağılmış Arap sistemine karşı değil, aynı zamanda diğer iki bölge ülkesine, yani Türkiye ve İran'a karşı da bölgede daha güçlü bir bölgesel devlet veya baskın bir devlet olarak kendini dayatmaya çalışıyor. İsrail'in Türkiye ile sorunu, Türkiye'nin yeni Suriye'deki siyasi, ekonomik ve askeri ağırlığının azaltılmasıyla ilgili ise İran ile sorunu, İran'ın nükleer ve füze programlarını çökertme ve kendisini sınırları içine hapsetmekte ısrar etmesinden kaynaklanıyor. Filistinlilere gelince, İsrail onları siyasi denklemden silmeye, bağımsız bir Filistin varlığını engellemeye ve nehirden denize kadar üzerlerindeki hakimiyetini sağlamlaştırmaya çalışıyor.

Güvenlik açısından İsrail, yalnızca ordusunun prestijini yeniden kazanmasını sağlamayı veya yakın çevresinde herhangi bir askeri gücün belirmesini engellemek için önleyici savaşlara girişmeyi amaçlamıyor. Aynı zamanda Suriye ve Lübnan'da, kendine hayati bir alan yaratmaya çalışıyor. Gazze ve Batı Şeria'da oluşturulacak tampon bölgelerle birlikte, bu alan Suriye’de Dera, Kuneytra ve Suveyda illeri, Lübnan'da, Litani Nehri'nin kuzeyindeki Evveli Nehri sınırlarına kadar olan bölge dahil olmak üzere 60 kilometre derinlikte. Adı geçen iki ülkeye zaman zaman düzenlediği askeri saldırıların açıklaması da budur. Bu saldırılarla sanki hem devlet hem de milis güçler düzeyinde kendisi ile çatışmada askeri seçeneğin sonunu hazırlıyor.

Ancak İsrail, radikal hükümetinin savaşı sürdürme, Suriye, Lübnan, Gazze ve Batı Şeria’yı silahsızlandırma veya silahları sınırlandırma talebi konusundaki ısrarından da anlaşılacağı üzere, ayrıca Suriye ve Lübnan'daki mezhepsel ayrışmalara yatırım yaparak, komşu rejimlerin yapılarını değiştirmek için mevcut Arap, bölgesel ve uluslararası koşulları kullanmayı amaçlıyor. Böylece mezhepçi/Yahudi devleti karakterini genelleştirmeye çalışıyor. Zira Arap Maşrık ülkelerinin de kendisine benzemesi, onu Arap coğrafyasında bir Yahudi devleti olarak istisnai durumundan kurtaracaktır. Azınlıkları korumak ile övünmesinin anlamı da belki budur.

İsrail, tarih boyunca jeopolitik önemi nedeniyle, şu aşamada Suriye'ye diğer ülkelerden daha fazla odaklanıyor. Çünkü zorlu bir geçiş sürecinden yaşıyor ve Esed rejiminin bıraktığı ağır mirasın yükünü her düzeyde taşıyor.

Bu bakış açısının İsrail'de aşırı milliyetçi ve dinci sağın ideolojik cephaneliğinin her zaman bir parçası olduğu biliniyor. Bu, bazılarının inandığı gibi Suriye'yi sadece coğrafi olarak değil, aynı zamanda ve en önemlisi toplumsal düzeyde de bölmeyi amaçlıyor.

Tarih boyunca sahip olduğu jeopolitik önem nedeniyle, İsrail'in şu aşamada Suriye'ye diğer ülkelerden daha fazla odaklandığı aşikâr. Çünkü zorlu bir geçiş sürecinden geçiyor ve Esed rejiminin geride bıraktığı ağır mirasın yükünü her düzeyde taşıyor. Yani bu dönem, İsrail'in Suriye'yi devlet ve halk olarak zayıflatması, gelecekte de siyasi, ekonomik ve sosyal güç elde etme kabiliyetini sınırlaması için en uygun dönemdir.

İsrail'in Suriye'ye yönelik müdahale ve saldırılarını, öncelikle terörist ve cihatçı etkinin artması korkusuyla örtbas ettiğini belirtmekte fayda var. İkinci gerekçesi, İsrail'e karşı düşmanlık beslediğini varsaydığı, sanki bu konuda İran'ın yerini alabilecekmiş gibi algıladığı Türkiye'nin nüfuzunun artmasını engellemek. Üçüncüsü, yeni Suriye rejiminin, İsrail'e karşı savaşmayacağına dair İsrail'i rahatlatacak ölçüde kesin işaretler vermemesi. Dördüncüsü, bölgedeki yeni denklemler ve gelişmeler doğrultusunda Suriye'yi İsrail ile normalleşme dalgasına çekmek.

Suriye'nin İsrail'in bu pusuları ve müdahaleleri karşısındaki sorunu, bitkin ve güçsüz olması ve onu parçalanmaya sürükleyen etkenlerin varlığıdır. İsrail ile hegemonya mücadelesi veren bölgesel güçlerin ortadan kalkması veya zayıflamasıdır. İran, tüm milis güçlerinin başına gelenlerden sonra artık kendi bekasıyla ilgileniyor. Siyasi ve ekonomik baskı altında olduğu gibi, nükleer ve füze programlarının belini kıracak olası bir saldırı tehdidiyle de karşı karşıya.

Suriye için mümkün olan ve en güvenli seçenek, onu iki yönden güçlendirmektir: Birincisi, devleti bir kurumlar ve hukuk devleti olarak inşa etmek, Suriyeliler her anlamda bir halk olsun diye vatandaşlığa dayalı bir toplum tesis etmektir

Türkiye’ye gelince, Suriye liderliğini kucaklamasına veya desteklemesine rağmen, ABD'nin desteklediği İsrail politikalarına karşı fazla bir şey yapması mümkün değil. Türkiye, NATO'nun önemli bir üyesi ve Suriye'ye olan ilgisi büyük ölçüde, hemen yanı başında bağımsız bir Kürt oluşumunun kurulmasını engellemekle sınırlı. Söylemi ne olursa olsun Suriye'deki rolünü sadece yumuşak güç, ekonomik imkânlar, altyapı ve hatta güvenlik güçlerinin eğitimi ile sınırlıyor.

Bu durum karşısında Suriye'nin seçenekleri sınırlı ve kısıtlı görünüyor; yorgun, bitkin ve parçalanmış, siyasi, ekonomik ve sosyal olarak acilen toparlanmaya ihtiyaç duyan bir Suriye gerçeğinde askeri seçeneği önermek pervasızlıktır. Şarku'l Avsat'ın al Majalla'dan aktardığı analize göre buna ilave olarak, Suriye ordusunun kapasitesinin ve altyapısının tahrip edilmesinden ve İsrail’in uzun elinin İran'a kadar bütün Ortadoğu'ya uzanabildiği ortaya çıktıktan sonra, savaşacak gücü ve kapasitesi de yok.

Dolayısıyla Suriye için mümkün olan ve en güvenli seçenek, onu iki yönden güçlendirmektir: Birincisi, devleti kurumlar ve hukuk devleti olarak inşa etmek, ikincisi de Suriyeliler her anlamda bir halk olsun diye vatandaşlığa dayalı bir toplum tesis etmektir. Kastettiğimiz, Suriye'de coğrafi bölünmüşlüğü reddedip, merkezi bir devlete yönelmekten bahsetmekle yetinmenin mümkün veya yeterli olmadığıdır. Çünkü böyle bir devlet ne bir güç göstergesidir ne de birlik göstergesidir, önemli olan halkın birliğidir. Bu da ancak etnik, mezhepsel ve siyasal ayrımlardan uzak, özgür ve eşit yurttaşlardan oluşan bir devletin kurulmasıyla gerçekleşebilir. İsrail devletinin kuruluşundan bu yana ihmal edilen veya bastırılan, İsrail'e karşı en etkili silah da budur.

İkinci boyut, Suriye'nin uluslararası, bölgesel ve Arap dünyasıyla ilişkilerinin güçlendirilmesini, dünyaya ve gerçekliğe karşılık vermesini ve uyum sağlamasını gerektiriyor. Çünkü böyle bir uyum, İsrail'in öne sürdüğü argümanları elinden alacaktır.

Burada Suriye'nin şu anda bir geçiş sürecinde olduğunu, Suriye'nin ve halkının geleceğinin, bu süreci sağlam ve doğru temeller üzerinde geçirmesinin belirleyeceğini kastediyoruz.

*Bu analiz Şarku'l Avsat tarafınadan Londra merkezli al Majalla dergisinden çevrilmiştir.