Dibeybe, tartışmalı ‘anayasa taslağının’ yürürlüğe girmesini önerdi

Anayasa Komisyonu üyeleriyle toplantı düzenleyen Dibeybe, taslağın basılması talimatını verdi

Libya Ulusal Birlik Hükümeti Başbakanı Abdulhamid Dibeybe, Libya Anayasa Komisyonu üyeleriyle bir toplantı düzenledi. (Ulusal Birlik Hükümeti)
Libya Ulusal Birlik Hükümeti Başbakanı Abdulhamid Dibeybe, Libya Anayasa Komisyonu üyeleriyle bir toplantı düzenledi. (Ulusal Birlik Hükümeti)
TT

Dibeybe, tartışmalı ‘anayasa taslağının’ yürürlüğe girmesini önerdi

Libya Ulusal Birlik Hükümeti Başbakanı Abdulhamid Dibeybe, Libya Anayasa Komisyonu üyeleriyle bir toplantı düzenledi. (Ulusal Birlik Hükümeti)
Libya Ulusal Birlik Hükümeti Başbakanı Abdulhamid Dibeybe, Libya Anayasa Komisyonu üyeleriyle bir toplantı düzenledi. (Ulusal Birlik Hükümeti)

Libya Ulusal Birlik Hükümeti Başbakanı Abdulhamid Dibeybe, Libya Anayasa Komisyonu tarafından beş yıl önce hazırlanan ‘anayasa taslağının’ genel ve cumhurbaşkanlığı seçimlerinin yapılmasında kullanılmasını önerdi. 
Libya’da geçen yıl aralık ayında yapılması planlanan cumhurbaşkanlığı ve genel seçimler, siyasi tarafların, ‘seçim yasasına’ dair bir ‘anayasal zeminde’ uzlaşamamaları nedeniyle yapılamamıştı. Dibeybe ve Fethi Başağa hükümetleri arasında iktidarı elde etmek için bir mücadele yürütülürken, seçimler için ‘anayasal zemin’ oluşturulmasıyla ilgili ülkedeki siyasi güçlerin karşıt görüşleri söz konusu.
Başbakan Dibeybe başkent Trablus’ta, Anayasa Komisyonu üyeleriyle bir toplantı düzenledi. Toplantının ardından açıklama yapan Dibeybe,  "Libya halkının amacı bir an önce seçimlerin yapılmasıdır, ancak hala seçimlerin hukuki altyapısını belirleyecek kanun üzerinde uzlaşılabilmiş değildir. Oysa hazır bir anayasa taslağı var ve Seçim Kurulu’na bildirilmiş durumda, bu taslağın kullanılmasında bir sorun olmamalı’’ dedi.
Libya’nın üç ana bölgesinden eşit sayıda temsilcilerin katılımıyla oluşturulan 60 kişilik Anayasa Komisyonu, 2017 yılında oy çokluğu ile bir anayasa taslağı oluşturmuştu, ancak söz konusu taslak ülkedeki siyasi çekişmeler nedeniyle referanduma götürülemedi. Geçtiğimiz günlerde, Birleşmiş Milletler misyonunun girişimiyle, Temsilciler Meclisi ve Devlet Yüksek Konseyi temsilcileri Kahire’de bir araya gelerek, ‘seçimler için anayasal zemin oluşturulmasını’ tartışmış ancak toplantılarda somut bir sonuç elde edilememişti.
Ulusal Birlik Hükümeti Başbakanı Dibeybe, Temsilciler Meclisi ve Devlet Yüksek Konseyi’nden ayrı hareket ediyor. Anayasa Komisyonu üyeleriyle görüşen Dibeybe, ‘’Hükümetimiz seçimlerin yapılabilmesi için gerekli çabaların tümünü desteklemektedir. Libya halkı bir anayasa oluşturulmasını talep ediyor, tüm Libyalılar olarak bu ulusal zorunluluğun gerçekleşmesi için çalışmalıyız.’’ diye konuştu.
Mevcut ‘anayasa taslağının’ basılarak halka dağıtılması, tanıtım amaçlı konferanslar düzenlenmesi talimatını verdiğini söyleyen Dibeybe, ‘’Halkımız anayasa taslağını okusun ve incelesin, çoğu kişi bu taslağı okumuş değil’’ dedi. Dibeybe ayrıca medya organlarından, anayasa taslağı hakkında bilgilendirici yayınlar yapmalarını istedi. 
Söz konusu anayasa taslağı, ülkedeki Berberiler, Tabu kabileleri ve Tuarekler başta olmak üzere ciddi bir kesim tarafından kabul görmüyor. Tuarekler ve Berberiler, anayasa taslağında kendilerinin siyasi temsilinin güvence altına alınmadığını ve süreçten dışlandıklarını savunuyor. Libya Temsilciler Meclisi Başkanı Akile Salih, "Uzlaşıya dayalı bir anayasa taslağını oluşturmak için, ülkedeki üç bölgeyi temsil eden; Anayasa hukuku alanında uzmanlaşmış akademisyen, yazar ve aydın 30 isimden oluşan bir komite’’ oluşturulması talimatı vermişti.
Libya Anayasa Komisyonu üyesi Ömer Naas, yazdıkları anayasa taslağının modern Libya devletinin kurulmasına katkı sağlayacağını belirterek, ‘’Halk referandumda son sözünü söyleyecek, 2,8 milyon seçmen sandıklara giderek bu anayasayı kabul edecek ya da reddedecektir. Komisyonumuz meşrudur ve meşruiyetini doğrudan halktan almaktadır’’ dedi. 



Tom Barrack ve Arabistanlı Lawrence

Fotoğraf: Reuters
Fotoğraf: Reuters
TT

Tom Barrack ve Arabistanlı Lawrence

Fotoğraf: Reuters
Fotoğraf: Reuters

İbrahim Hamidi

ABD Başkanı Donald Trump'ın Türkiye Büyükelçisi ve Suriye- Lübnan Özel Temsilcisi Tom Barrack, her açıklaması veya tweeti ile tartışma yaratıyor. Sözleri, Ortadoğu'ya yabancı bir Amerikan sözlüğünden geliyor. Osmanlı İmparatorluğu'nun çöküşünden sonra Sykes-Picot Anlaşması ile çizilen sınırları ve Batı'nın “(Ortadoğu'da) haritalar dayatmasını ve sınırları kurşun kalemle çizmesini” sert bir şekilde eleştirdi.

Tom Barrack, “Batı’nın müdahale dönemi sonsuza dek sona erdi. Gelecek, bölgenin kendi üreteceği çözümlerindir” dedi. Ayrıca, “giriştiğimiz beş savaşın” başarısızlıklarının ardından gelen “rejim değişikliği” ve “ulus inşası” politikalarını da tenkit etti.

Barrack, Suriye Emeviliğine ve Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şara'ya olan hayranlığını dile getirerek, onu bağımsızlık için 12 yıl mücadele eden ABD'nin kurucu başkanı George Washington'a benzetti. Ayrıca, ABD'nin terörle mücadeledeki müttefiki olan Suriye Demokratik Güçleri’ni (SDG) hedef aldı. Lübnanlıları, hemen harekete geçmezlerse “varoluşsal bir tehdit” ile karşı karşıya kalacakları, Bilad-ı Şam haritasına geri dönme kaderini yaşayacakları konusunda uyardı. Ayrıca, Lübnan’ın “Büyük Suriye” haritasına dahil olduğuna dolaylı olarak işaret etti.

Şarku’l Avsat’ın Al Majalla’dan aktardığı analize göre Barrack, her açıklamanın ardından ilk açıklamasını düzelten bir açıklama yayınlıyor. Ancak, Trump'ın Temsilcisi’nin Ortadoğu'daki kilit ülkeler hakkındaki bu açıklamalarının önemini küçümsemek hata olur. Bunu vurgulamak için de açıklamalarına eşlik eden gelişmelere ve açıklamalara dikkat çekmek gerekiyor.

Öncelikle, Başkan Trump, 13 Mayıs'ta Riyad'da yaptığı “Başkan Trump'ın Ortadoğu'da Müreffeh Bir Gelecek Vizyonu” başlıklı açılış konuşmasında Ortadoğu vizyonunu bizzat ortaya koydu. “Devlet inşacıları diye adlandırılanlar, inşa ettiklerinden çok daha fazla devleti yok ettiler” dedi. Ardından “Amerikalılar Irak ve Afganistan'da trilyonlarca dolar harcadılar, ancak hiçbir işe yaramadı. ABD, bu iki ülkeden geri çekildi ve başarısız oldu çünkü Amerikalı ‘müdahaleciler’ anlamadıkları toplumlara müdahale ettiler ve nasıl yaşanacağına dair dersler verdiler” diye ekledi.

Öte yandan, bölgenin ve liderlerinin ürettiği çözümleri övdü ve “modern Ortadoğu'nun doğuşunun bölge halklarının kendi elleriyle gerçekleştiğini” ve bunun “büyük bir dönüşüme” yol açtığını söyledi. Trump, “geçmişi” olan Suriye Cumhurbaşkanı Şara'ya da övgüler yağdırdı ve ardından “Suriye'ye bir şans” vermek için ona ve Heyet Tahrir eş-Şam'a yönelik yaptırımları kaldırdı.

Trump'ın Türkiye Büyükelçisi Barrack'ı Suriye ve Lübnan Özel Temsilcisi olarak ataması, Ankara'nın bir zamanlar Amerika'nın "Arabistanlı Lawrence'ı" olarak adlandırdığı Brett McGurk'ün politikalarına karşı büyük bir darbe

İkincisi, Trump'ın İran, Gazze ve Ukrayna Özel Temsilcisi Steve Witkoff gibi Barrack da Dışişleri Bakanlığı bürokrasisinden ve Amerikan kurumlarından çok uzak ve Başkan Trump ile doğrudan dostluğu olan bir iş adamı. Ortadoğu'daki önemli meselelerdeki rolü artarken, Dışişleri Bakanlığı'nda müzakere ve diplomasi deneyimine sahip üst düzey yetkililerin atamaları ya ertelendi (örneğin, Dışişleri Bakan Yardımcısının yardımcısı olarak göreve başlaması planlanan Joel Rayburn) ya da Dışişleri Bakanı Marco Rubio tarafından uygulanan “kapsamlı reform planı” kapsamında Dışişleri Bakanlığı'ndan uzaklaştırıldılar.

Üçüncüsü, Barrack'ın nerede ikamet ettiğinin büyük bir önemi var, çünkü kendisi Trump'ın Türkiye Büyükelçisi. Ankara, eski Beyaz Saray Ortadoğu yetkilisi Brett McGurk ile ciddi bir sorun yaşıyordu. McGurk'ü Amerika’nın “Arabistanlı Lawrence’ı” olarak adlandırıyordu. Bununla, McGurk'ün, geçen yüzyılın başında Osmanlı İmparatorluğu'na karşı Arap isyanını destekleyen İngiliz Arabistanlı Lawrence’a benzer şekilde, Doğu Suriye'de kendisine karşı bir Kürt oluşumu kurarak Ortadoğu haritasını yeniden çizmek istediğini kastediyordu.

Dolayısıyla, Trump'ın Türkiye'ye elçi olarak Barrack'ı ataması, McGurk'ün politikalarına karşı büyük bir darbe anlamına geliyor. Barrack'ın Suriye, Kürtler, Lübnan, haritalar ve Sykes-Picot Anlaşması hakkındaki açıklamalarında da bu açıkça görülüyor. Barrack'ın sözlerinin önemini pekiştiren, Trump'ın bizzat kendisinin Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın “dostu” olduğunu defalarca açıkça söylemiş olması. Hatta İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'yu, Erdoğan ile askeri çatışma yerine Suriye konusunda bir anlaşmaya varmaya da teşvik etmişti.

Dördüncüsü, ABD'nin son on yıllarda Ortadoğu'daki politikaları, işlevsel olarak muhatap olduğu her rejimin hassasiyetlerini ve değerlendirmelerini dikkate alan birçok örtük, dile getirilmemiş mutabakat içeriyordu. Örneğin, Suriye güçlerinin 1976'da Amerikan onayıyla Lübnan'a girdiği tartışmasızdır. Hafız Esed, Çöl Fırtınası Harekâtı'na katılımı ve İsrail ile müzakereler karşılığında ABD’den yeşil ışık aldıktan sonra, 1990'da Mişel Avn isyanını bastırdı. Aynı durum, Filistin Kurtuluş Örgütü ve lideri Yaser Arafat'ın 1982'de Lübnan'dan sınır dışı edilmesi için de geçerliydi.

Bu mutabakatların sırları çekmecelerde ve söylemsel değerlendirmelerde saklı kaldı. Daha sonra al-Majalla’da, Suriye'nin 2005'te ordusunun çekilmesiyle vesayet döneminin sona ermesinden önce Lübnan'daki birçok eyleminin Amerikan onayıyla desteklendiğine dair bir dizi gizli Suriye belgesi yayınlayacağız.

Barrack'ın sözleri, Lübnan, Suriye ve Sykes-Picot Anlaşması doğmadan önce Osmanlı, Bilad-ı Şam ve Büyük Suriye’nin eyaletlerinden biri olan Zahle’den göç etmeden önce atalarının anlattığı hikâyelere duyulan bir özlem değil. Trump'ın ikinci döneminde söylenmiş olmaları, onlara daha fazla ağırlık kazandırıyor. Bunlar en azından boş veya tesadüfü sözler değil, aksine Beyaz Saray koridorlarındaki ciddi düşünceleri yansıtıyor. Çoğu, üst düzey liderler arasında kapalı kapılar ardında da söylenmiş olabilir. Ancak, gerçekleşmesi dengelere bağlı ve başarılı olması başka bir konu, çünkü birçok Amerikan macerası amaçlanandan farklı bir şekilde sona erdi. Trump yönetiminin hızlı sonuç almak istemesi ve görüşlerini desteklemek için uzun süreli bir askeri müdahaleye yanaşmaması, Barrack'ın tweetlerini tehlikeli ve rahatsız edici kılıyor ve etkileri sosyal medya platformlarının ötesine uzanıyor.