عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
DÜNYA

Kongre’den Biden’ı İran nükleer anlaşmasına karşı uyardı

Cumhuriyetçi Senatör Ted Cruz, dün Washington'daki Capitol'de düzenlenen basın toplantısında (AFP)
Cumhuriyetçi Senatör Ted Cruz, dün Washington'daki Capitol'de düzenlenen basın toplantısında (AFP)
    Washington / Rana Ebter
TT
TT

Kongre’den Biden’ı İran nükleer anlaşmasına karşı uyardı

Cumhuriyetçi Senatör Ted Cruz, dün Washington'daki Capitol'de düzenlenen basın toplantısında (AFP)
Cumhuriyetçi Senatör Ted Cruz, dün Washington'daki Capitol'de düzenlenen basın toplantısında (AFP)

Kongre, ABD yönetiminin İran ile imzalanan nükleer anlaşmaya dönme çabalarına karşı uyarıda bulundu. 16 Demokrat senatör, İran'ın terörizme verdiği desteği veya balistik füze programını ele almayan bir nükleer anlaşmayı veto etmede Cumhuriyetçilere katılırken 62 senatör ise Devrim Muhafızları'nın terör listelerinden çıkarılmaması ve herhangi bir yaptırımın kaldırılmaması çağrısında bulundu.
Fikrin ortaya atan Cumhuriyetçi Senatör James Lankford, tasarının 4 Mayıs akşamı kabul edilmesinin ardından yaptığı açıklamada, “Bu gece senato, ABD'nin İran ile geçmişteki faaliyetlerini ve mevcut niyetlerini göz ardı eden bir nükleer anlaşma imzalamasını istemediğimize dair net bir mesaj gönderdi” ifadelerine başvurdu.
Lankford’un önerisi ABD Başkanı Joe Biden yönetimi için bağlayıcı olmasa da, Başkan’ın kendi partisinden doğrudan bir uyarı gönderilmiş oluyor. Aynı zamanda 2015 tarihli nükleer anlaşmayı yeniden hayata geçirme çabalarına karşı artan muhalefeti yansıtıyor.
Tasarıya oy veren önde gelen isimlerden ABD Senatosu çoğunluk lideri Chuck Schumer, müzakerelerin gidişatından rahatsız olduklarını açıkça gösteren diğer meslektaşlarına katıldı.
Temsilcilerin açıklamaları, ABD yönetiminin İran'ın bölgedeki istikrarı bozucu faaliyetlerine değinmeden anlaşmaya devam etme ısrarından ve Beyaz Saray’ın Devrim Muhafızları’nın terör listelerinden çıkarılması üzerine durmasından memnun olmadıklarını gösteriyor. Daha önce Biden'ı alenen eleştirmekten kaçınan bazı Demokratlar, Başkan’ı böyle bir adım atmaması konusunda uyarıyor. Lankford, önerisini onaylama çağrısında bulunduğu sıradaki açıklamasında, “Bu öneri, İran'ın terörist faaliyetleri, Biden yönetimi ile müzakereler sırasında Devrim Muhafızlarını terör düzenlemelerinden çıkarma talebi üzerine duruyor. Irak'ta bizim güçlerimize saldıran Devrim Muhafızları, güçlerimizin öldürülmesini kolaylaştırdı. İran'ın istediğini alamaması için bu projeye destek vermelisiniz” vurgusunda bulundu.
Biden’a yakınlığı ile bilinen, tasarı lehinde oy kullandığını belirten Senatör Chris Coons ise “Biden yönetimini Tahran'ın nükleer silah programını ve diğer kötü niyetli faaliyetlerini ele alan güçlü bir anlaşmaya teşvik etmek amacıyla kararı destekledim” ifadelerine başvurdu.
Lankford’un bağlayıcı olmayan önerisi, İran’ın nükleer silah geliştirme programını, istikrarsızlaştırıcı faaliyetlerini, balistik füze programını, terörizme yönelik desteğini, bireylerin ve grupların yaptırımlardan kaçınmasını içerecek bir nükleer anlaşmaya ihtiyaç olduğunu vurguluyor. Aynı zamanda ABD yönetimini Devrim Muhafızları'na yönelik yaptırımları kaldırmamaya, terör örgütleri listesine dahil etmeye çağırıyor.
Temsilciler aynı zamanda Cumhuriyetçi Senatör Ted Cruz'un İran Merkez Bankası ve Devrim Muhafızları’na yönelik yaptırımların sürdürülmesine vurguda bulunan bir başka öneriyi de onayladı. 86 temsilci tarafından desteklenen tasarıda, söz konusu yaptırımların sürdürülmesinin İran ile Çin arasındaki işbirliğini sınırlamak için gerekli olduğu üzerine duruluyor. Aynı zamanda Biden yönetimini enerji, altyapı, ekonomi, finans, diplomasi, askeri ve bankacılık alanlarında bu iş birliğinin niteliğini ayrıntılı hale getiren bir raporu Kongre'ye sunmaya çağırıyor.
Cruz, öneriyi oylamaya sunduğu sırada yaptığı açıklamada şu ifadelere başvurdu:
“Biden yönetimi, Devrim Muhafızları ve Merkez Bankası'na yönelik terörle ilgili yaptırımların kaldırılması için görüşmelerde bulunuyor. Ancak 600'den fazla ABD personelinin ölümünden sorumlu olan Devrim Muhafızları, şimdi ise eski Dışişleri Bakanı Mike Pompeo ve eski Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton'a karşı suikast düzenlemeye çalışıyor. Devrim Muhafızları'na yaptırım uygulanmasını destekliyorsanız tasarıyı desteklemek için oy verin, bu yaptırımların kaldırılmasını destekliyorsanız karşı oy verin”.
Kongre'de yönetimin nükleer anlaşmaya dönme çabalarına karşı bir muhalefet mevcut. Ancak temsilciler, anlaşma gerçekleştiği taktirde Beyaz Saray'ın eski Başkan Barack Obama yönetiminin yaptığı gibi Kongre'den onay istemeyeceğini biliyor. Önde gelen Demokratlar bu tür yasa tasarıları için Cumhuriyetçiler ile birlikte oy vererek, bunların bağlayıcı olmayan yasa tasarıları olmaları dolayısıyla yönetimi kısıtlamamış, yalnızca uyarmış oluyor.
Bu konuda yönetimin pozisyonu ise değişiklik gösteriyor. ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price, Çarşamba günü yaptığı açıklamada, “ABD, İran ile nükleer anlaşmaya dönme yönünde karşılıklı taahhüdün kaydedildiği senaryoya ya da anlaşmanın sağlanamadığı senaryoya hazırlanıyor. Zirâ anlaşmaya geri dönüş belirsiz” ifadelerine başvurdu.
Diğer yandan Axios internet sitesinin haberine göre de İsrailli bir yetkili, nükleer anlaşmaya geri dönme çabaları başarısız olduğu taktirde ABD ve İsrail'in Tahran'a baskı yapmanın yolları üzerine durduğunu aktardı. Yetkilinin bildirdiğine göre, iki ülkenin ulusal güvenlik danışmanları geçtiğimiz hafta Beyaz Saray'da bir araya geldikleri sırada, Tahran'ı nükleer programında ilerlemeye, nükleer bomba üretimi için uranyumun yüzde 90'a kadar saflıkta zenginleştirmeye ittirmeden bu baskı senaryosunun nasıl uygulanacağı üzerine durdu.

Daha fazlasını oku

 
 
DÜNYA

Uluslararası sistem: Zenginlik, güç ve akıllı liderliğin yokluğu

Amerikan ve Çin bayrakları (AP)
Amerikan ve Çin bayrakları (AP)
TT
TT

Uluslararası sistem: Zenginlik, güç ve akıllı liderliğin yokluğu

Amerikan ve Çin bayrakları (AP)
Amerikan ve Çin bayrakları (AP)

Nebil Fehmi

Çağdaş uluslararası sistemin biçimi ve kutuplar hakkında çeşitli soru işaretleri bulunuyor; Amerikan ve Rus iki kutupluluğu geri mi dönecek, Rusya'nın yerini Çin mi alacak, ya da dünyada üç kutup var olmaya devam mı edecek? Yahut sadece ABD veya Çin’in tek kutup olduğu bir sistem tarafından mı yönetileceğiz? Hiçbir tarafın tek taraflı karar alma yetkisine sahip olmadığı dengeli, çok taraflı bir sistemin kurulma olasılığı nedir? Yoksa güçlü, çatışan tarafların çoğaldığı çok kutuplu bir sistemin eşiğinde miyiz? Bunlar çalkantılı, hassas ve tehlikeli bir geçiş döneminde sorulan çeşitli ve farklı sorular.

Dikkatler her zaman en zengin ve en güçlü tarafların üzerindedir ve onlar, savaş ve barış, inşa etme ve yıkma, ekonomi ve finans, sanayi ve ticaret gibi alanların birbirinden farklı olmasına ve hatta bazen birbiriyle çelişmesine rağmen, belli alanlarda en başarılı ve seçkin olanlar olarak kabul edilirler.

Zenginlik ve güce dair değerlendirme, buna dahil edilen çeşitli yaklaşımlar ve kriterlerle birlikte şartlara ve durumlara göre değişir. Bir ülkede zenginliği belirlemede kişi başına düşen milli gelir doğru ölçüt olursa, dünyanın en zengin ülkesinin Lüksemburg olduğunu, onu Singapur ve Çin'in Makao bölgesinin izlediğini görürüz. Bu sıralamada dünyanın en büyük ekonomisi ABD 10. sırada yer alırken, dünyanın beşinci büyük ekonomisi Hindistan ise 124. sırada yer alacaktır. Zenginlik için doğru ölçüt, kişi başına düşen milli gelire paralel olarak satın alma gücü olursa, ülkelerin şu şekilde sıralandığını göreceğiz: Çin, ABD, Hindistan, Rusya, Japonya, Almanya, Endonezya, Brezilya, Fransa ve İngiltere.

Askeri harcamaların 2,46 trilyon dolara ulaştığı ve en fazla harcama yapan ülke olan ABD'nin bunun 824 milyar dolardan fazlasını üstlendiği bir dünyada gücün değerlendirilmesi için ölçütler belirlemeye çalışırsak, bunlara askeri ve siyasi kabiliyetleri eklemeli, dahası buna öncelik vermeliyiz. Buna ilave olarak, bildiğimiz gibi güç mutlak değildir. Her durum ve her arenanın coğrafi yapısına bağlı olarak karada, denizde ve havada uzun ve kısa vadeli askeri yaklaşımlar, genel bir bakış açısıyla, bölgesel veya uluslararası düzeydeki siyasi hedefler ve iddialar vardır.

Batı-ABD-Avrupa'nın hırs ve emellerinin rekabet ettiği, ancak Rusya ve hatta Çin'in Avrasya perspektifinden farklılaştığı herkesçe biliniyor. Bunların hepsi ise Latin Amerika, Afrika ve Asya'nın büyük bölümündeki ülkelerin siyasi perspektifleri ve hedefleri ile ayrışıyorlar. Birinin uluslararası iddia ve emelleri, diğerinin ise sadece ulusal veya bölgesel iddia ve emelleri olduğu için doğrudan askeri çatışmaya girmeleri imkânsız olan ülkelerin askeri kabiliyetlerini karşılaştırmanın anlamı nedir? Okyanuslara ve denizlere hâkim geniş ülkeler ile denize kıyısı olmayan küçük ülkeler arasında, denizde ve karada kimin daha üstün kabiliyetlere sahip olduğunun önemi nedir?

Halkların ihtiyaçlarını karşılamak ve ülkelerin çıkarlarını korumak için maddi ve askeri imkânlara ihtiyaç duyulur, ancak zenginlik ve güce aşırı vurgu yapılıyor. Zenginliğin veya gücün kalıcı olduğunu, baskın zenginliğin zararlı, kaba kuvvetin ise adaletsiz olduğunu varsaymanın yanlış olduğunu düşünüyorum.

Zaman içinde yaşanan siyasal ve küresel gelişmeler devletler düzeyinde geniş çaplı değişimlere yol açtı. Bunlar arasında şunlar sayılabilir; eski Avrupa sömürgeciliğinin aşınmasına ve çöküşüne eşlik eden gelişmeler, Sovyetler Birliği ile ABD arasındaki Soğuk Savaş’ın dönemsel olarak sona ermesi. Enerji şirketlerinin, dünyanın en büyük ve en zengin şirketleri listesindeki kontrolünün telekomünikasyon, programlama, dijitalleşme, teknoloji şirketleri lehine kaybolması, bunların daha önce hayal bile edilemeyen seviyelerdeki zenginlik merdivenlerini hızla tırmanması. Bu gelişmeler uluslararası sistemin biçimini ve niteliğini, güç tanımını, savaşların niteliğini değiştirdi, savaşlar daha ölümcül hale geldi ve artık daha uzak mesafelerden yönetilmeye başlandı.

Güç ve servet açısından baskın oyuncular genellikle orta veya uzun vadede pozisyonlarını korurlar ve liderlik kademeli olarak aktarılır. Bunlar, denklemleri ve rekabeti değiştiren önemli anların ortaya çıkmasıyla hızlanabilir. Bu anlar şunlarla bağlantılıdır; dünya savaşları gibi siyasi olaylar, kurtuluş hareketleri gibi yeni politik eğilimler veya geçen yüzyılın sanayi devrimi veya son 50 yıldaki teknolojik ve iletişim devrimi gibi teknolojik atılımlardan kaynaklanan ekonomik ve sosyal gelişmeler. Bunun nedeni dünyanın zenginlik oranlarının ve güç dengelerinin değiştiği sürekli bir değişim halinde olmasıdır.

Ancak liderlik tamamen farklı bir konudur. Zenginlik ve gücü aşar ve başkalarını etkileme, başkalarının uzun süreler boyunca örnek almak istediği pozisyonları, politikaları ve deneyimleri benimseme yeteneği gibi birkaç başka hususu da kapsar. Bunların sahiplerinden haklara saygı duymaları, yanlış ve hataları reddetmeleri, genel yararı göz önünde bulundurmaları, başkalarının umduğu ve arzuladığı bir örnek ve deneyim olmaları beklenir. Sovyetlerin geçen yüzyılda öncülük ettiği sosyalist felsefe ve yakın on yıllara kadar ABD'nin öncülük ettiği Batılı liberal sistem bunlara örnektir. Bunlardan biri başarısız olup dağıldı, diğerinin içeride ve dışarıda çifte standart uyguladığı ifşa oldu ve bu da ona parlaklığını ve güvenilirliğini kaybettirdi. Bağlantısızlar Hareketi, dünyanın vicdanı ve dengesi için başka bir alternatif sunmak amacıyla hızla yükseldi. Ancak, üyeleri istikrarlı bir uluslararası düzene en çok ihtiyaç duyan orta gelirli ülkeler olmasına rağmen, üyeleri günlük sorunlara ve kısa vadeli hırslara daldıkça parlaklığını ve itibarını kaybetti.

Bugün dünya zenginlik ve güçle dolup taşıyor, ancak sağlam, bilge ve dengeli bir liderlikten yoksun. Sistemlerimiz ve kurumlarımız şu anda çalkantılı bir aşamadan geçiyor ve hangi ülkelerin veya kuruluşların uluslararası düzeyde gelecekte liderlik rolünü hak ettiği ve üstleneceği henüz belli değil. Bu, meseleleri kontrol altına almak ve büyümelerini önlemek için acilen bazı proaktif, geçici adımlar atmamızı gerektiriyor. Kriz yönetimi kavramına benzer şekilde, uluslararası sistemin tamamen çökmesini ve dağılmasını önleyecek, aynı zamanda mevcut uluslararası sistemi küresel siyasal gerçeklikle daha uyumlu, işler tekrar kontrolden çıkmadan önce gelecekteki zorluklarla başa çıkabilecek hale getirecek reform yollarını bulmaya yönelik araştırmaları ve ciddi çabaları yoğunlaştırmayı amaçlamalıyız.