BM raportörü insan hakları durumu ile ilgili İran'ı ziyaret edecek

Raportör insan hakları konusunda bilgi toplayacak.

Tek Taraflı Zorlayıcı Tedbirlerin İnsan Hakları Üzerindeki Olumsuz Etkilerine İlişkin BM Özel Raportörü Alena Douhan (AFP)

İnsan hakları örgütleri geçtiğimiz cuma günü yaptığı açıklamada, Tahran yönetiminin insan hakları ihlallerinden sorumlu tutulmaktan kaçınmak için İran'a düzenlenmesi planlanan Birleşmiş Milletler (BM) ziyaretinden yararlanmaya çalışabileceği konusunda uyardı. Tek Taraflı Zorlayıcı Tedbirlerin İnsan Hakları Üzerindeki Olumsuz Etkilerine İlişkin BM Özel Raportörü Alena Douhan’ın insan hakları durumunu görüşmek üzere 7-18 Mayıs tarihleri arasında İran’a bir ziyaret gerçekleştirmesi bekleniyor. Bu, bir BM raportörünün 2005'ten bu yana İran'a ilk ziyareti olacak. Ayrıca 2014 yılında BM İnsan Hakları Konseyi tarafından kurulan tek taraflı zorlayıcı tedbirlerin olumsuz etkilerine ilişkin bir raportörün ilk ziyareti olması bekleniyor.
Douhan, BM adına yaptığı açıklamada şu açıklamada bulundu:
 “Hükümet ve hükümet dışı, yerel ve uluslararası meslektaşlarımla diyalog, iş birliği ve tarafsızlık ruhu içinde, ülkedeki tek taraflı zorlayıcı tedbirlerin insan haklarının tam olarak uygulanması üzerindeki etkisi hakkında ilk elden bilgi toplamak için çalışmayı dört gözle bekliyorum.”
BM raportörü, ziyaretinin ‘yaşamın tüm yönlerini ve bu önlemlerden etkilenen sektörleri kapsamayı’ hedeflediğini söyledi.
Douhan da şu açıklamada bulundu:
“Özellikle mevcut koronavirüs (Kovid-19) salgını bağlamında, yaptırımların toplumdaki en savunmasız gruplar üzerindeki olumsuz etkilerine dikkat edeceğim. Bunları hafifletmeye veya uyum sağlamaya yönelik girişimleri ve politikaların yanı sıra iyi uygulamaları araştıracağım.”
Raportörün ziyareti, büyük güçlerin nükleer programı konusunda Tahran ile 2015 yılında imzalanan uluslararası anlaşmayı canlandırmaya çalıştığı bir zamanda geldi. ABD, 2018 yılında anlaşmadan tek taraflı olarak çekilerek Tahran'a yeniden sert yaptırımlar uyguladı. Bu da Tahran'ı yaklaşık bir yıl sonra anlaşma kapsamındaki temel yükümlülüklerinin çoğunu kademeli olarak geri çekmeye başlamasına neden oldu. Hükümlerine bağlılığa dönüşü, diğer tarafların, özellikle de Washington'ın uygulalarııyla bağlantılı gösteriliyor.
11 İnsan Hakları Örgütü’nden oluşan bir grup dün yaptığı açıklamada, İran hükümetinin ‘ziyareti, dikkatleri iyi belgelenmiş insan hakları ihlallerinden başka yöne çekmek için kullanmaya çalışacağı’ konusunda uyardı.
Açıklamada ziyaretin ‘ülkeyi ziyaret etmek isteyen 14 BM insan hakları gözlemcisinden hiçbirinin ziyaret etmesine izin verilmeyen 17 yıllık bir süreden sonra’ gerçekleştirileceği belirtildi.
United for Iran, Article 19 ve Iran Human Rights Documentation Center gibi gruplar tarafından imzalanan açıklamada şu ifadelere yer verildi:
 “İranlı yetkililer, ülkedeki hak ihlallerine ilişkin üçüncü şahısların sorumluluğunu incelemekle görevli tek uzmanı davet ederek  bu ziyareti BM insan hakları sistemiyle iş birliği yapmama kayıtlarına ilişkin, yapmacık bir inceleme yapmak için kasıtlı bir girişimde kullanıyorlar.”
İnsan hakları örgütleri İran'ın uzun bir insan hakları ihlalleri geçmişine sahip olduğu görüşünde. Açıklamada ayrıca şu ifadelere yer verildi:
“Yaptırımların etkisiyle ilgili herhangi bir meşru endişe, İranlı yetkililerin sağlık hizmetlerine, işe, eğitime, internete ve İran'daki herkes için yeterli yaşam standartlarına erişimi sağlayamama sorumluluğunu gölgede bırakamaz ve gölgelememelidir. Uluslararası toplum aldatılmamalı ve hesap verebilirlikten kaçınmaya çalıştığı için İran ödüllendirilmemelidir.”