Hamaney: Savaşın yıkıntıları Esed’in kararlı duruşuyla yeniden inşa edilecek

Suriye Devlet Başkanı Esed, İran’a ikinci kez sürpriz bir ziyaret gerçekleştirdi

Esed, 2011 yılında Suriye’deki savaşın patlak vermesinden bu yana ikinci kez Tahran'ı ziyaret etti (Fotoğraf: İran’ın Dini Lideri Ali Hamaney'in resmi internet sitesi)
Esed, 2011 yılında Suriye’deki savaşın patlak vermesinden bu yana ikinci kez Tahran'ı ziyaret etti (Fotoğraf: İran’ın Dini Lideri Ali Hamaney'in resmi internet sitesi)
TT

Hamaney: Savaşın yıkıntıları Esed’in kararlı duruşuyla yeniden inşa edilecek

Esed, 2011 yılında Suriye’deki savaşın patlak vermesinden bu yana ikinci kez Tahran'ı ziyaret etti (Fotoğraf: İran’ın Dini Lideri Ali Hamaney'in resmi internet sitesi)
Esed, 2011 yılında Suriye’deki savaşın patlak vermesinden bu yana ikinci kez Tahran'ı ziyaret etti (Fotoğraf: İran’ın Dini Lideri Ali Hamaney'in resmi internet sitesi)

İran resmi haber ajansları, Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esed'in en yakın bölgesel müttefiki olan İran'ı ziyaret ettiğini bildirdi. Esed, dün Tahran'da İran’ın Dini Lideri Ali Hamaney ile bir araya geldi. Görüşmede, iki ülke arasındaki ilişkilerin eskisinden daha yakın hale getirilmesine değinildi.
Hamaney, Esed’in rejimine karşı başlayan devrim karşısında yürüttüğü savaşa işaret ederek, “Suriye’nin savaşı kazanmasının nedenlerinden biri de Esed’in) kararlığıydı. Savaşın yıkıntılarını aynı kararlılıkla yeniden inşa edecek” diyerek Esed’e övgüde bulundu.
İranlı resmi haber ajansları, 2011 yılında Suriye’de savaşın patlak vermesinden bu yana ikinci kez Tahran'ı ziyaret eden Esed'in, İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ile de görüştüğünü aktardı.
İran Devlet Televizyonu’nun haberine göre Hamaney, Esed’e hitaben, “Bugünün Suriye'si, o zamanlar yıkım olmamasına rağmen, savaştan önceki Suriye olmasa da şimdi Suriye'nin saygınlığı ve güvenilirliği çok daha fazla ve herkes onu büyük bir güç olarak görüyor” ifadelerini kullandı.
Esed, 2011 yılında demokrasi talebiyle düzenlenen protestolarla başlayan Suriye iç savaşının seyrini, İran destekli silahlı milislerin yardımı ve 2015 yılında Rusya'nın büyük askeri müdahalesi ile kendi lehine çevirmeyi başardı.
Ancak savaşa müdahale ettiğini reddeden İran, desteğinin, müttefikine askeri tavsiyelerde bulunmakla sınırlı olduğunu söylüyor. Bununla birlikte geçtiğimiz yıllarda yerel basın, Suriye rejiminin yanında savaşan İran destekli güçlerin görüldüğü çok sayıda video yayınladı. İran destekli milis grupların onlarca üyesi Suriye’de öldürüldü. Tahran, ölen milisler için hükümet tarafından düzenlenen halka açık cenaze törenlerine ilgi gösterdi.
Beşşar Esed ise Hamaney ile görüşmesi sırasında şunları söyledi:
“Bazıları İran'ın direnişe verdiği desteğin silahlardan ibaret olduğunu düşünürken, en önemli desteği direniş ruhunu tazelemesi ve devam etmesini sağlamasıdır. Savaşın yıkımı yeniden inşa edilebilir, ama ülkenin ilkeleri yıkılırsa yeniden inşa edilmesi zordur.”
İran Yüksek Ulusal Güvenlik Konseyi'ne (SNSC) bağlı bir yayın organı olan Nournews Haber Ajansı’na göre Esed, aynı gün Suriye'ye dönmek üzere Tahran'dan ayrıldı.



Mücteba Hamaney gerçekten babasının yerine mi hazırlanıyor?

Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
TT

Mücteba Hamaney gerçekten babasının yerine mi hazırlanıyor?

Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)
Helikopterin düşüşünün kaza olmadığını düşünenlerin aklındaki olası faillerden biri de Mücteba Hamaney (AP/Arşiv)

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin ölümüyle birlikte ülkenin yönetimine dair sorular ortaya atılırken en çok zikredilen isimlerden biri de Yüce Lider'in oğlu Mücteba Hamaney oldu. 

Hiçbir resmi rolü bulunmasa da ülkenin en etkili figürlerinden biri gibi görülen Hamaney, pek çok İranlı için gizemini koruyor. Zira kendisi ne kamuoyunda sıklıkla görülüyor ne de konuşma yapıyor. 

ABD'nin Wall Street Journal (WSJ) gazetesi, 85 yaşındaki Ayetullah Ali Hamaney'in 54 yaşındaki oğlunu mercek altına aldı.

Mücteba Hamaney'in, kendi kişisel gücü olmadığı ve itaatkar bir tavır gösterdiği söylenen Reisi'nin döneminde istihbarat ve güvenlik yapılarındaki nüfuzunu artırdığını bildirdi. 

İran Yüce Liderliği için Reisi'nin hazırlandığının düşünüldüğü ancak helikopterin düşmesiyle birlikte bu konudaki soru işaretlerinin arttığı aktarıldı. 

WSJ'nin konuştuğu uzmanlara göre Mücteba Hamaney'in, babasının yerine geçme ihtimali düşük ve spot ışıklarının altından kaçınarak daha da güç kazanması bekleniyor.

Alman Uluslararası Politika ve Güvenlik Politikaları Enstitüsü'nde çalışan İran uzmanı Hamidreza Azizi şöyle düşünüyor:

Son 20 yıldır işler, Mücteba ve etrafındaki şebekenin kontrolünde. Şimdi Hamaney için asıl mesele, Reisi'yle aynı özelliklere sahip birini bulmak. Böylece Mücteba toplumun gözünün önünde olmadan gücünü koruyup artırabilir.

Mücteba Hamaney'in haziran sonunda düzenlenmesi planlanan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde de önemli bir rol oynaması bekleniyor. 

İran'ın geçici cumhurbaşkanı Muhammed Muhbir'in de Mücteba Hamaney'e sadık bir isim olduğuna işaret ediliyor. 68 yaşındaki Muhbir seçimlere kadar tüm meselelerde belirleyici olacak üç kişilik bir konseyin parçası.

Yüce Lider'e bağlı, milyar dolarlık yatırım fonu Setad'ın başkanlığını neredeyse 15 yıl boyunca yürüttü. 

Haberde 1969'da Meşhad'da doğan Mücteba Hamaney'in geçmişine de değinildi. Yüce Lider'in sitesine göre, Şah Rıza Pehlevi döneminde evlerine düzenlenen baskınlardan birinde babasının dövüldüğünü gördü. 

1979'de devrimden sonra Tahran'a taşınan ailenin babası hızla yükselirken oğlu da 1980-1988'de Irak'la yürütülen savaşta cepheye gitti. 

Daha sonra Devrim Muhafızları'nda önemli görevlere gelecek kişilerle burada tanışan Mücteba'nın nüfuzu özellikle 2000'lerin ortalarında geniş çaplı olarak konuşulmaya başladı. 

Değişimciler, 2005 ve 2009'da Mahmud Ahmedinecad'ın kendilerine karşı kazandığı zaferlerin Mücteba Hamaney tarafından ayarlandığını öne sürdü.

ABD, 2019'da Devrim Muhafızları ve Besic milisleriyle "babasının istikrarı bozan bölgesel hırslarını ve ülke içindeki baskıya dair hedeflerini ilerletmeye" çalıştığı gerekçesiyle onu yaptırım listesine aldı. 

2022'de Mehsa Emini'nin gözaltında ölmesinin ardından ülke çapında patlak veren gösterilerde nefret objesi oldu. Ev hapsinde tutulan eski cumhurbaşkanı adayı Mir Hüseyin Musevi, Yüce Lider'e seslenerek o pozisyona oğlunu hazırladığı haberlerini yalanlamasını istedi. Ancak yanıt gelmedi. 

Ali Hamaney hakkında kitap yazan ABD ve İran yurttaşı Mehdi Khalaji bütün bunlara rağmen söylentilere karşı çıkıyor:

Mücteba'nın yeni Yüce Lider olma arzusuna dair fikirler tamamıyla bir mit. Tarihsel deneyime dayanarak Hamaney'in ne kendi oğlunu ne de başkasını işaret edeceğini sanmıyorum.

İslam Cumhuriyeti'ni kuran Ruhullah Humeyni ve yerine geçen Ali Hamaney'in Yüce Liderlik pozisyonunun babadan oğula geçmesine karşı çıkmasını İslam'a aykırı görmesi de Khalaji'nin tahminlerini güçlendiriyor. 

Mücteba Hamaney'in yönetim deneyimi ve dini yeterliliği de bu göreve uygun görülmüyor.

Tennessee Üniversitesi'nden Saeid Golkar şöyle diyor:

Önemli kararların alındığı yerlerde onlarca yıldır tecrübe edinen Mücteba Hamaney'in rejimdeki bağlantıları eşsiz. Ancak onun atanması monarşiyi geri getirerek Hamaney'in mirasını lekeler.

Bazı uzmanlar da Ahmed Humeyni'nin Mücteba Hamaney'den de güçlü görüldüğünü ancak babasının 1989'da ölmesiyle birlikte işlerin değiştiğini bildiriyor. Hamaney ve dönemin cumhurbaşkanı Ekber Haşimi Rafsancani'yle sorunlar yaşayan Ahmed Humeyni, 1995'te henüz 45 yaşındayken hayatını yitirmişti. Kalp krizinin ölüme neden olduğu bildirilmişti.

Independent Türkçe, WSJ, BBC Türkçe