The Independent'ta yer alan habere göre Mars'ın iç kısmından gelen eski bir göktaşına dair yeni bir analiz Dünya, Venüs ve Mars gibi kayalık gezegenlerin hidrojen, karbon, oksijen ve azot gibi elementleri nasıl edindiği hakkındaki yaygın varsayımla çelişiyor.
Kaliforniya Davis Üniversitesi'nden Sandrine Péron yaptığı açıklamada, şimdiye kadar temel inancın, gezegenlerin helyum gibi soy gazların yanı sıra bu elementleri de genç bir yıldızın etrafındaki nebuladan elde ettiği olduğunu söyledi.
Bilim insanları bu gezegenlerin oluşumunun ilk aşamalarında, erimiş kaya topları halindelerken inert gazların yanı sıra hidrojen, karbon, oksijen, nitrojen gibi elementlerin de magma okyanusunda çözündüğüne ve ardından tekrar atmosfere karıştığına inanıyorlardı.
Bilim insanları, kondritik göktaşlarının daha sonra bu genç gezegenlere çarparak daha uçucu malzemeler getirdiğini düşünüyordu.
Araştırmacılar, gezegenin iç kısmındaki uçucu elementlerin güneş nebulasının bileşimini ya da güneş ve göktaşlarıyla ilişkili uçucuların bir karışımını yansıttığına inanırken, atmosferdeki gazların çoğunlukla göktaşlarından geldiği düşünülüyordu.
Bilim insanları, iki kaynak (güneş ve kondritik) soy gazların, özellikle de kriptonun izotoplarının oranlarıyla ayırt edilebileceğini söylüyor.
Bununla birlikte, perşembe günü Science akademik dergisinde yayımlanan yeni çalışma, göktaşlarının bu oluşma sürecindeki gezegenlere daha önce düşünülenden çok daha önce ve nebula varken uçucu elementler getirdiğini ortaya koydu.
Araştırmada bilim insanları, Mars'tan gelen ve gezegen nispeten hızlı bir şekilde oluştuğu için "özel ilgi alanları" olduğunu söyledikleri göktaşı örneklerini bilhassa değerlendirdi. Mars'ın, oluşması 50 ila 100 milyon yıl süren Dünya'ya kıyasla Güneş sisteminin doğuşundan yaklaşık 4 milyon yıl sonra katılaştığı görülüyor.
Araştırmacılar, 1815'te Fransa'nın kuzeydoğusunda Dünya'ya düşen Chassigny göktaşının parçalarını değerlendirdi. Bu, Kızıl Gezegen'in içini temsil ettiği düşünüldüğünden nadir ve alışılmadık bir örnek.
Araştırmacılar, kripton elementinin çok küçük miktarlarını ve göktaşı örneklerindeki değişik formlarını analiz ederek kayadaki elementlerin kökenini ortaya çıkarabildi.
Kripton elementinin göktaşındaki çeşitli formlarının güneş nebulasından değil, kondritik göktaşlarından gelenlerle eşleştiğini buldular.
Meteorites from Mars provide information on how the planet assembled. Peron & Mukhopadhyay analysed the Chassigny #meteorite. They find Mars incorporated solid material first, then gas from the solar nebula. Planet formation must have taken< 4 Myr.https://t.co/3bFuHb2fWl pic.twitter.com/Exq2yvgArr
— Keith Smith (@DrKeithSmith) June 16, 2022
Bilim insanları, bu sonuçlara dayanarak Mars'ın atmosferinin sırf mantodan gaz çıkararak oluşmuş olamayacağını çünkü bu şekilde kondritik bir bileşim ortaya çıkacağını söylüyor.
Bunun yerine bilim insanları, göktaşlarının oluşma sürecindeki gezegene daha önce düşünülenden çok daha erken uçucu elementler getirdiğini ve nebulanın mevcudiyetinde "geleneksel düşünceyi tersine çevirdiğini" belirtiyor.
Araştırmacılar, gezegenin, magma okyanusu soğuduktan sonra iç kondritik gazlarla atmosferik güneş gazlarının önemli ölçüde karışmasını önlemek için güneş nebulasından atmosfer elde etmiş olması gerektiğini söylüyor.
Sonuçlar, Mars'ın büyümesinin güneş nebulası dağılmadan önce tamamlandığını ve atmosferik kriptonun muhtemelen yeraltında veya kutup buzullarında hapsedilmiş halde korunmuş olması gerektiğini de gösteriyor.
Dr. Peron "Mars'ın kripton iç bileşimi neredeyse tamamen kondritik ancak atmosfer güneş kaynaklı. Bu çok farklı" diye açıkladı.
Çalışmanın ortak yazarlarından Sujoy Mukhopadhyay, "Çalışmamız açıkça Mars'ın iç kısmındaki kondritik gazlara işaret etse de Mars'ın ilk dönemlerdeki atmosferinin kökeni ve bileşimi hakkında bazı ilginç sorular da ortaya çıkarıyor" dedi.
Grafik, çeşitli uluslararası kuruluşlar tarafından ölçülen, endüstri çağından itibaren küresel ortalama sıcaklık artışını gösteriyor (WMO)