Japon polisi çok sayıda kişiye saldıran maymunun peşinde: Kapı ve pencerelerinizi kapalı tutun

Maymun birçok kişiyi hafif şekilde yaraladı (Reuters)
Maymun birçok kişiyi hafif şekilde yaraladı (Reuters)
TT

Japon polisi çok sayıda kişiye saldıran maymunun peşinde: Kapı ve pencerelerinizi kapalı tutun

Maymun birçok kişiyi hafif şekilde yaraladı (Reuters)
Maymun birçok kişiyi hafif şekilde yaraladı (Reuters)

Japon polisi, ülkenin güneybatısındaki küçük bir şehirde çok sayıda ev ve binaya girip, vatandaşlara saldıran ve aralarında çocukların da bulunduğu çok sayıda kişinin hafif yaralanmalara neden olan vahşi bir maymunun peşine düştü.
ABD merkezli CNN’in haberine göre, Yamaguchi’nin Oguri bölgesindeki yetkililer, maymunun 8 Temmuz’dan bu yana bölgede 20 kişiyi tırmalayıp ısırdığını söyledi.
Yetkililere göre, bu olayların en küçük mağduru 10 aylık bir kız bebek oldu, maymun eve girip bebeğin bacağını tırmaladı.
Japonya Devlet Televizyonu NHK’nin haberine göre, maymun Salı akşamı bir ilkokula girdi ve 10 yaşında bir çocuğu kolundan ısırdı.
NHK, maymunun çarşamba sabahı biri 60’larında, diğeri 80’lerinde sokakta dolaşan iki kadına saldırdığını da belirtti.
Diğer saldırılarda, maymun bahçede bekleyen bir adamı ısırdı ve balkon kapısını açık bırakan bir kadının evine girdi. Başka bir eve girerek iki küçük çocuğa saldırdı.
Yetkililer, saldırılardan sorumlu maymunun hangi tür maymun olduğunu açıklamadı ancak bölgede Japon kar maymunları olarak da bilinen türün yaşadığını söyledi.
Yamaguchi şehir polisi, maymunu aramak için bölgede yoğun bir şekilde devriye gezdiklerini belirtti ve vatandaşlara kapı ve pencerelerini kapalı tutmaları için çağrıda bulundu.



DSÖ: Kuş gribinin insanlara bulaşması muazzam bir endişe kaynağı

H5N1'in yüksek derecede bulaşıcı varyantının milyonlarca kuşun ölümüne yol açtığı düşünülüyor (Reuters)
H5N1'in yüksek derecede bulaşıcı varyantının milyonlarca kuşun ölümüne yol açtığı düşünülüyor (Reuters)
TT

DSÖ: Kuş gribinin insanlara bulaşması muazzam bir endişe kaynağı

H5N1'in yüksek derecede bulaşıcı varyantının milyonlarca kuşun ölümüne yol açtığı düşünülüyor (Reuters)
H5N1'in yüksek derecede bulaşıcı varyantının milyonlarca kuşun ölümüne yol açtığı düşünülüyor (Reuters)

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) kuş gribinin farklı türlere ve insanlara bulaşacağına dair endişenin "muazzam" seviyede olduğunu açıkladı.

2020'de başlayan salgın onbinlerce kümes hayvanının ölümüne yol açarken virüs, yabani kuşlara ve memelilere de bulaşmıştı. Bu ayın başlarındaysa ABD'nin Teksas eyaletinde ineklerle yakın teması olan bir insana A(H5N1) varyantının bulaşmasıyla endişeler artmıştı.

Birleşmiş Milletler'in sağlık ajansının baş bilim insanı Jeremy Farrar, Cenevre'deki muhabirlere dün yaptığı açıklamada "Bu muazzam bir endişe kaynağı olmaya devam ediyor" dedi.

Elbette en büyük endişe ördeklere, tavuklara ve giderek daha fazla memeliye bulaşan bu virüsün evrim geçirerek insanlara bulaşma ve daha sonra da insandan insana geçme becerisi geliştirmesi.

Virüsün insandan insana bulaştığına dair bir kanıt henüz yok. Öte yandan Farrar, insanların hayvanlarla temas yoluyla virüsü kaptığı yüzlerce vakada "ölüm oranının olağanüstü derecede yüksek" olduğunu söyledi.

9 Nisan'da DSÖ, 2003'ten 1 Nisan 2024'e kadar 23 ülkedeki 889 insan vakasında 463 ölüm kaydedildiğini ve ölüm oranının yüzde 52 olduğunu açıklamıştı.

Farrar ayrıca A(H5N1) varyantının "küresel bir zoonotik hayvan pandemisi" haline geldiğini de ifade etti. Geçen ay virüsün inek ve keçilere sıçraması, bu hayvanların virüsten etkilenmediğini düşünen bilim insanlarını şoke etmişti. 

Teksas'taki vakaysa virüsün bir memeliden insana bulaştığı bilinen ilk örnek. Kuş gribinin memelilere bulaşmasının insanlara yönelik riski artırdığını belirten Farrar virüsün yeni konaklar aradığını söyledi.

Takip çalışmalarının artırılması çağrısı yapan bilim insanı, "Ne kadar insanın enfekte olduğunu anlamak çok önemli... Çünkü [virüsün] adaptasyonu orada gerçekleşecek" diye uyardı.

"Bunu söylemek trajik geliyor ama eğer H5N1 bana bulaşırsa ve ölürsem, bu işin sonu olur" diyen Farrar şöyle ekledi:

Eğer toplum içinde dolaşarak virüsü başka birine bulaştırırsam, o zaman döngü başlar.

H5N1 için aşı ve tedavilerin geliştirilmesine yönelik çabaların sürdüğünü belirten Farrar, dünyanın dört bir yanındaki sağlık yetkililerinin virüsü teşhis etme kapasitesine sahip olması gerektiğini vurguladı.

Farrar, virüsün insandan insana bulaşması halinde dünyanın "derhal müdahale edebilecek bir konumda" olması gerktiğinin altını çizdi.

Independent Türkçe, Science Alert, Guardian


Göz kırpmanın daha önce bilinmeyen bir işlevi saptandı

İnsanlar, uyanık geçirdiği vaktin ortalama yüzde 3 ila 8'ininde göz kırpıyor (Unsplash)
İnsanlar, uyanık geçirdiği vaktin ortalama yüzde 3 ila 8'ininde göz kırpıyor (Unsplash)
TT

Göz kırpmanın daha önce bilinmeyen bir işlevi saptandı

İnsanlar, uyanık geçirdiği vaktin ortalama yüzde 3 ila 8'ininde göz kırpıyor (Unsplash)
İnsanlar, uyanık geçirdiği vaktin ortalama yüzde 3 ila 8'ininde göz kırpıyor (Unsplash)

Göz kırpmanın nemlendirme işlevinin ötesinde beynin görsel bilgiyi işlemesinde kilit bir rol oynadığı ortaya çıktı. 

Bu sıradan hareketin gözün yüzeyini nemli tutma ve toz gibi maddeleri uzaklaştırma amacıyla yapıldığı önceki araştırmalarda ortaya konmuştu. Bazı çalışmalardaysa göz kırpmanın, beynin dikkatini kaybetmemesini sağladığı belirtilirken, başka araştırmacılar göz kapandığı sırada beynin görsel bilgiyi daha yavaş işlemeye başladığını öne sürmüştü.

ABD'deki Rochester Üniversitesi Bilişsel ve Beyin Bilimleri Departmanı'ndan araştırmacılar göz kırpmanın, görüş keskinliğini korumada oynadığı rolü saptadı. 12 genç yetişkinin yer aldığı bir testte farklı kontrastlardaki görsellere bakan katılımcıların gözlerindeki değişimler takip edildi.

İnsanların farklı uyaran türlerini ne kadar hassasiyetle algıladığını ölçen araştırmacılar göz kırpmanın, büyük ve yavaş yavaş değişen desenlerin daha iyi fark edilmesini sağladığını buldu. 

Ekip, isteyerek ve istemeden yapılan her göz kırpmanın retinaya çarpan ışığın yoğunluğunu düzenleyerek görsel sinyalin gücünü artırdığını kaydetti. Bu da gözlerin açık ve belirli bir noktaya odaklanmış haline kıyasla beynimiz için farklı türde bir görsel sinyal oluşturuyor.

Proceedings of the National Academy of Sciences adlı akademik dergide yayımlanan araştırmada göz kırpmanın sinyal gücünü artırıp keskinliğin korunmasını ve beynin sürekli gelen görsel bilgi akışını işlemesini sağlayarak görüşteki anlık kayıpları telafi ettiği belirtiliyor.

Araştırmanın başyazarı Bin Yang şöyle diyor:

Yaygın varsayımın aksine göz kırpmak, görsel işlemeyi kesintiye uğratmak yerine iyileştiriyor ve uyarıcıya maruz kalmanın yol açtığı kaybı fazlasıyla telafi ediyor

Independent Türkçe, MedicalXpress, Futurity, Proceedings of the National Academy of Sciences


New York'ta sıçan idrarı krizi: Vaka sayısı rekor seviyede

Temmuz 2000'de New York'taki bir çöp konteynerinin yanındaki çöp torbasının etrafına üşüşen sıçanlar (AP)
Temmuz 2000'de New York'taki bir çöp konteynerinin yanındaki çöp torbasının etrafına üşüşen sıçanlar (AP)
TT

New York'ta sıçan idrarı krizi: Vaka sayısı rekor seviyede

Temmuz 2000'de New York'taki bir çöp konteynerinin yanındaki çöp torbasının etrafına üşüşen sıçanlar (AP)
Temmuz 2000'de New York'taki bir çöp konteynerinin yanındaki çöp torbasının etrafına üşüşen sıçanlar (AP)

New York Belediye Başkanı Eric Adams'a göre şehirde grip benzeri hastalıkların artmasına sıçan idrarı neden oluyor.

Leptospiroz, enfekte hayvanların idrarına veya idrarla kirletilmiş su, toprak ve yiyeceklere temas yoluyla bulaşabilen potansiyel olarak ölümcül bir bakteriyel enfeksiyon.

Bu hastalığa yakalanabilen hayvanlar arasında köpek, sığır, domuz ve atlar bulunuyor. Hastalığın insanlara bulaşması halinde ateş, baş ağrısı, titreme, kas ağrıları, kusma, ishal, öksürük, konjonktival sufüzyon, sarılık ve döküntü gibi semptomlar görülebiliyor. 

ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri'ne göre, hastalık tedavi edilmezse böbrek hasarı, menenjit, karaciğer yetmezliği, solunum sıkıntısı ve hatta ölüme bile neden olabiliyor. Yıllar boyunca New York şehrinde her daim var olan sıçan popülasyonu nedeniyle sürekli olarak bu hastalıktan kaynaklı vakalar görülmüştü.

Ancak New York Sağlık Müdürlüğü'ne göre, son zamanlarda teşhis edilen vaka sayısı artış gösterdi; sadece 2023'te 24 vaka bildirildi ki bu yıllık bazda en yüksek sayı. Bu yıl şimdiye kadar 6 leptospiroz vakası bildirildi. 

Karşılaştırma yapmak gerekirse, şehirde 2001'den 2020'ye kadar yılda üç vaka görülüyordu. Yetkililer, artışın nedenlerinden birinin kent sakinlerinin plastik çöp torbalarını sokağa bırakması olduğunu belirtiyor.

Perşembe günü Albany'de düzenlenen basın toplantısında konuyla ilgili bir soru üzerine Adams, "Bu gerçek bir sorun" dedi.

Sokaklarımızda çok fazla plastik torba var.

Adams, Kathleen Corradi'yi kentin ilk "Sıçan Şefi" olarak atadı ve bu kararla ekibinin kemirgenlere karşı mücadelede bir adım öne geçtiğini söyledi. Torba yerine çöp konteynırlarının kullanılması gibi devam eden çalışmaların "sıçanları şehirden kovduğunu" belirtti. 
 

Adams, "Halk bağlantıyı kurmalı. Plastik torbalar kemirgenler demek. Plastik torbaları sokaklarımızdan kaldırırsak, sıçanları azaltmaya yönelik sorunda büyük bir adım atmış oluruz" dedi.

Aynı basın toplantısında konuşan Belediye Başkan Yardımcısı Meera Joshi de New Yorkluların her gün 19 milyon kilo çöp attığını söyledi. Apartman görevlileri gibi çöp toplama işinde çalışan herkesin hastalığa yakalanmaktan  için eldiven giymeleri gerektiğini belirtti.

Adams'ın ofisi, semtte görülen sıçan sayısını azaltmaya yönelik bir girişim olan Harlem Sıçan Azaltma Bölgesi'ni başlatmak için 3,5 milyon dolar yatırım yaptı. Yetkililer, çalışmaların başlamasından bu yana acil olmayan sıçan çağrılarında yüzde 20'lik bir azalma olduğunu belirtti.

Independent Türkçe


Tesadüfen keşfedildi: Bir hafta boyunca sualtında yaşayabiliyorlar

Fotoğraf: Unsplash
Fotoğraf: Unsplash
TT

Tesadüfen keşfedildi: Bir hafta boyunca sualtında yaşayabiliyorlar

Fotoğraf: Unsplash
Fotoğraf: Unsplash

Bilim insanları, arıların sualtında bir hafta boyunca hayatta kalabildiğini şoke edici bir keşifle ortaya koydu. Bunu öğrenmelerinin tek sebebi de araştırmacıların arılardan birini yanlışlıkla günlerce sualtında tutmasıydı.

Kanada'daki Guelph Üniversitesi'nden araştırmacıların "şaşırtıcı" diye nitelediği bu keşifte bombus impatiens cinsi bir kraliçe arı, tutulduğu kaba yanlışlıkla su girdikten sonra 7 gün hayatta kaldı.

Ekip daha sonra 143 böcek üzerinde çalışma yürüttü ve sualtında tutulanların hayatta kalma oranları suda olmayanlarınkine benzerlik gösterdi.

Çalışmanın yazarı Nigel Raine, CNN'e "Bu gerçekten şaşırtıcıydı. Bunlar karasal organizmalar, aslında sualtında yaşamak için tasarlanmamışlar. Yaşam öykülerindeki bu kritik evre hakkında çok fazla bilgimiz yok" diye konuştu.

Dr. Raine, bulguların böceklerin adaptasyonlarına ve sele karşı dayanıklılıklarına yeni bir ışık tuttuğunu söyledi. Bir teoriye göre türler diyapoza (oksijen alımının azalmasıyla büyümenin askıya alınması) girebiliyor.

Araştırmacılar, diyapoz sırasında stigma diye bilinen solunum açıklıklarının uzun süre kapalı kalıp suyun vücuda girmesini engelleyebileceğini ve suya batmış bombus kraliçe arılarının da derileri yoluyla nefes alıyor olabileceğini söyledi.

"Bu arılar bilfiil enerji tasarrufu modunda" diyen Dr. Raine, aktif olsalardı büyük olasılıkla sualtında hayatta kalamayacaklarını da sözlerine ekledi.

Birleşik Devletler'in Ulusal Vahşi Yaşam Federasyonu'na (National Wildlife Federation) göre bombus impatiens, çiçeklerin ve domates, yaban mersini ve salatalık dahil çok sayıda meyve ve sebze mahsulünün tozlayıcısı.

Bu arılar koloniler halinde yaşayan sosyal böcekler. Yeni çiftleşmiş kraliçe arılar kış boyunca kış uykusuna yatar, ardından ilkbaharın başlarında ortaya çıkar ve bir yuva yeri aramaya başlar.

Bu böcekler ABD'de Maine'den Florida'ya kadar doğu kıyısı boyunca ve Ohio'ya kadar batıda bulunabilir. Ormanlık alanlara ve açık arazilere yuva yaparlar.

Bilim insanları martta, bombus arılarının tek başlarına öğrenemeyecekleri karmaşık bulmacaları çözmeyi birbirlerine öğretmek için "kovan zihinlerini" kullanabildiğini keşfetmişti.

Araştırmacılar "gösterici" arıları, ilk adımda geçici bir ödülle görevi tamamlamaları için eğitti. Eğitimsiz arılar, ilk adımdan sonra bir ödüle ihtiyaç duymadan iki adımlı kutuyu açmayı göstericilerden öğrendi.

Ancak, nasıl yapıldığını gösterecek göstericiler olmadığında, arılar deneme yanılma yoluyla bulmacayı bağımsız olarak çözmeyi başaramadı.

Independent Türkçe


Türkiye nüfusunun yüzde 26'sı çocuk

Fotoğraf: AA
Fotoğraf: AA
TT

Türkiye nüfusunun yüzde 26'sı çocuk

Fotoğraf: AA
Fotoğraf: AA

Türkiye'nin, geçen yıl sonu itibarıyla 22 milyon 206 bin 34 olarak belirlenen çocuk nüfusu, ülke nüfusunun yüzde 26'sını oluşturdu.
Türkiye İstatistik Kurumu, 2023 yılına ilişkin çocuk istatistiklerini açıkladı.

Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi sonuçlarına göre, 2023 yıl sonu itibarıyla Türkiye nüfusu 85 milyon 372 bin 377 kişi iken bunun 22 milyon 206 bin 34'ü çocuk olarak kayıtlara geçti.

Çocuk nüfusun yüzde 51,3'ünü erkek, yüzde 48,7'sini kız çocuklar oluşturdu.

Birleşmiş Milletler tanımına göre, 0-17 yaş grubunu içeren çocuk nüfus, 1970 yılında toplam nüfusun yüzde 48,5'ini oluştururken bu oran 1990'da yüzde 41,8 ve 2023'te yüzde 26 oldu.

Nüfus projeksiyonlarına göre, çocuk nüfus oranının 2030'da yüzde 25,6, 2040'ta yüzde 23,3, 2060'ta yüzde 20,4, 2080'de yüzde 19 olacağı öngörüldü.

Avrupa Birliği (AB) üyesi 27 ülkenin çocuk nüfus oranları incelendiğinde, 2023'te çocuk nüfus oranının AB ortalaması yüzde 18 oldu.

AB üye ülkeleri içinde en fazla çocuk nüfus oranına sahip ülkeler sırasıyla yüzde 23,4 ile İrlanda, yüzde 21,1 ile Fransa ve yüzde 20,9 ile İsveç olarak kaydedildi.

Çocuk nüfus oranının en düşük olduğu ülkeler ise sırasıyla yüzde 15,1 ile Malta, yüzde 15,4 ile İtalya, yüzde 15,9 ile Portekiz olarak belirlendi.

Türkiye'nin çocuk nüfus oranının AB'ye üye ülkelerden daha yüksek olduğu görüldü.

En yüksek çocuk nüfus oranına sahip il Şanlıurfa
Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) sonuçlarına göre, geçen yıl en yüksek çocuk nüfus oranına sahip iller, yüzde 44,4 ile Şanlıurfa, yüzde 40,5 ile Şırnak, yüzde 38,2 ile Ağrı ve Muş oldu.

Çocuk nüfus oranının en düşük olduğu iller ise yüzde 16,5 ile Tunceli, yüzde 17,5 ile Edirne ve yüzde 18,3 ile Kırklareli olarak sıralandı.

Geçen yıl toplam hane halkı sayısı 26 milyon 309 bin 332 olarak belirlendi. Hanelerin yüzde 43,6'sında 0-17 yaş grubunda en az 1 çocuk bulunduğu görüldü. Bu hanelerin illere göre dağılımı incelendiğinde, 0-17 yaş grubunda en az bir çocuk bulunan hane halkı oranının en yüksek olduğu ilin yüzde 69 ile Şanlıurfa, en düşük olduğu ilin yüzde 29,1 ile Tunceli ve Sinop olduğu tespit edildi.

Toplam hanelerin yüzde 18,9'unda 0-17 yaş grubunda 1 çocuk, yüzde 15'inde 2 çocuk, yüzde 6,3'ünde 3 çocuk, yüzde 2,1'inde 4 çocuk, yüzde 1,2'sinde 5 ve daha fazla çocuk bulunduğu kayıtlara geçti.

Çocuk nüfusun 2018'de yüzde 28,3'ü 0-4 yaş grubunda, yüzde 27,7'si 5-9 yaş grubunda, yüzde 27,7'si 10-14 yaş grubunda ve yüzde 16,3'ü 15-17 yaş grubunda yer aldı. Geçen yıl ise yüzde 24,1'inin 0-4 yaş grubunda, yüzde 29,6'sının 5-9 yaş grubunda, yüzde 28,8'inin 10-14 yaş grubunda ve yüzde 17,5'inin 15-17 yaş grubunda yer aldığı görüldü.

En popüler bebek isimleri Alparslan ve Asel
Doğum istatistiklerine göre, 2022'de canlı doğan bebek sayısının 1 milyon 35 bin 795 olduğu belirlendi. Yeni doğan bebeklerin 531 bin 946'sının erkek, 503 bin 849'unun ise kız olduğu hesaplandı. Canlı doğan bebeklerin yüzde 96,8'ini tekil, yüzde 3,1'ini ikiz, yüzde 0,1'ini üçüz ve daha fazla çoğul doğumlar oluşturdu.

Sağlık Bakanlığı verilerine göre, hastanede gerçekleşen doğumların oranı, 2010'da yüzde 91,6 iken 2022'de yüzde 97,3'e çıktı. Beşli karma aşı (DPT+IPV+Hib) 3 doz ile aşılama oranı 2021'de yüzde 95 iken 2022'de yüzde 99,5 oldu.

"Hayat Tabloları, 2020-2022" sonuçlarına göre doğuşta beklenen yaşam süresi, Türkiye geneli için 77,5 yıl, erkekler için 74,8 yıl ve kadınlar için 80,3 yıl olarak tespit edildi. Türkiye'de 7 yaşına ulaşan bir çocuğun kalan yaşam süresinin ortalama 71,4 yıl, erkek çocuklar için 68,7 yıl ve kız çocuklar için 74,1 yıl olduğu görüldü.

Çalışma çağının başlangıcı olan 15 yaştaki çocuklar için bu süre 63,5 yıl oldu. Söz konusu süre, erkek çocuklar için 60,8 yıl iken kız çocuklar için 66,2 yıl olarak belirlendi. Bu yaş için kız ve erkek çocuklar arasındaki beklenen yaşam süresi farkının 5,4 yıl olduğu tespit edildi.

Bebeklere konulan en popüler erkek isimleri geçen yıl Alparslan, Yusuf ve Göktuğ, en popüler kız isimleri Asel, Zeynep ve Defne oldu. Erkek bebeklerin 8 bin 957'sine Alparslan, 5 bin 538'ine Yusuf, 5 bin 361'ine Göktuğ, kız bebeklerin 8 bin 114'üne Asel, 7 bin 614'üne Zeynep, 6 bin 895'ine ise Defne ismi verildi.

Türkiye'de geçen yıl 0-17 yaş grubundaki çocuklarda en çok kullanılan erkek isimlerinin Yusuf, Mustafa ve Mehmet, kız isimlerinin ise Zeynep, Elif ve Yağmur olduğu görüldü.

Toplam yaş bağımlılık oranı 2023'te yüzde 46,3 oldu. Yaş grubu 15-64 olan her 100 kişi başına düşen 0-14 yaş grubundaki çocuk sayısını ifade eden çocuk bağımlılık oranı ise yüzde 31,4 olarak hesaplandı.

İlkokul tamamlama oranı yüzde 98,5
Milli Eğitim Bakanlığı örgün eğitim istatistiklerine göre 2021/22 öğretim yılında yüzde 81,6 olan okul öncesi eğitim seviyesinde 5 yaş net okullaşma oranının 2022/23 öğretim yılında yüzde 85 olduğu görüldü.

5 yaş net okullaşma oranı cinsiyete göre incelendiğinde, bu oran erkek çocuklar için yüzde 85,2, kız çocuklar için yüzde 84,7 olarak kaydedildi. İlkokul seviyesinde net okullaşma oranı 2022/23 öğretim yılında yüzde 93,8, ortaokul seviyesinde yüzde 91,2 ve ortaöğretim seviyesinde yüzde 91,7 oldu.

Eğitim kademesi ve cinsiyete göre okul tamamlama oranlarına bakıldığında yıllara göre artış gözlendi. İlkokul tamamlama oranı 2017/18 eğitim öğretim döneminde yüzde 98,4 iken 2022/23 eğitim öğretim döneminde yüzde 98,5 olarak hesaplandı.

Ortaokul tamamlama oranı 2017/18 eğitim ve öğretim döneminde yüzde 90,2 iken 2022/23 eğitim ve öğretim döneminde yüzde 96,3'e yükseldi. Ortaöğretim tamamlama oranı ise yüzde 65,1'den yüzde 80,3'e çıktı.

Ortaöğretim okul tamamlama oranı cinsiyete göre incelendiğinde, 2022/23 eğitim ve öğretim döneminde erkek çocuklar için yüzde 78,8, kız çocuklar için yüzde 81,8 olduğu görüldü.

Örgün eğitime devam eden öğrenci sayısı 19,9 milyon
Milli Eğitim Bakanlığı örgün eğitim istatistiklerine göre Türkiye genelinde 2022/23 eğitim ve öğretim döneminde örgün eğitime devam eden öğrenci sayısı 19 milyon 904 bin 679 oldu. Bu öğrencilerin yüzde 51,6'sını erkek, yüzde 48,4'ünü ise kızlar oluşturdu.

Özel eğitim gerektiren bireylere (işitme, görme, ortopedik ve hafif düzeyde zihinsel engelli) hizmet veren, özel olarak yetiştirilmiş personelin bulunduğu, geliştirilmiş eğitim programlarının uygulandığı özel öğretim kurumlarında örgün eğitime devam eden öğrenci sayısı 507 bin 804 olarak hesaplandı.

Özel eğitim alan öğrenciler örgün eğitimdeki öğrencilerin yüzde 2,6'sını oluşturdu. Özel örgün eğitime devam eden öğrencilerin yüzde 63,3'ünü erkek, yüzde 36,7'sini ise kız öğrencilerin oluşturduğu tespit edildi.

"Türkiye Sağlık Araştırması 2022" sonuçlarına göre ailelerin beyanları doğrultusunda, 2-14 yaş grubundaki çocukların yüzde 1,5 ile en fazla öğrenmede ve yürümede zorluk çektiği görüldü. Aynı yaş grubundaki çocukların yüzde 1'inin konuşmada, yüzde 0,8'inin görmede, yüzde 0,4'ünün ise duymada zorluk çektiği belirlendi.

Aynı dönemde çocuklarda son 6 ay içinde görülen hastalık türleri incelendiğinde, 0-6 yaş grubunda yüzde 31,3 ile en çok üst solunum yolu enfeksiyonu görüldü. Bunu yüzde 29,4 ile ishal, yüzde 6,9 ile alt solunum yolu enfeksiyonu, yüzde 6,7 ile kansızlık izledi.

Yaş grubu 7-14 olan çocuklarda da yüzde 27,1 ile üst solunum yolu enfeksiyonu ilk sırada yer aldı. Bunu yüzde 19,8 ile ishal, yüzde 11,2 ile ağız ve diş sağlığı sorunları, yüzde 8,8 ile gözle ilgili sorunlar takip etti.

Çocuk yaşta evlenme oranları geriledi
"Hane Halkı İşgücü Araştırması 2023" sonuçlarına göre, 15-17 yaş grubundaki çocukların iş gücüne katılma oranı yüzde 22,1 olarak belirlendi. İş gücüne katılma oranı cinsiyete göre incelendiğinde, bunun erkek çocuklar için yüzde 32,2, kız çocuklar için yüzde 11,5 olduğu hesaplandı.

Evlenme istatistiklerine göre, 16-17 yaş grubundaki kız çocuklarının resmi evlenmelerinin toplam resmi evlenmeler içindeki oranı 2002'de yüzde 7,3 iken 2023'te yüzde 1,9'a geriledi.

Diğer taraftan, aynı yaş grubunda olan erkek çocukların resmi evlenmelerinin toplam resmi evlenmeler içindeki oranı 2002'de yüzde 0,5 iken 2023'te yüzde 0,1 oldu.

Geçen yıl 22 milyon 206 bin 34 olan çocuk nüfusun içinde babası vefat etmişlerin sayısının 263 bin 757, annesi vefat etmişlerin sayısının 82 bin 291, hem annesi hem babası vefat etmişlerin sayısının ise 5 bin 461 olduğu görüldü.

Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı verilerine göre, 2023'te Türkiye genelinde kuruluş bakımı altında bulunan çocuk sayısının 14 bin 435 olduğu belirlendi. Mevcut koruyucu aile sayısı 8 bin 164, koruyucu aile yanında bakımı sağlanan çocuk sayısı ise 9 bin 806 oldu. Evlat edindirilen çocuk sayısı 637 olarak kayıtlara geçti.

Boşanma istatistiklerine göre, 2023'te boşanan çiftlerin sayısı 171 bin 881 olarak kaydedildi. Kesinleşen boşanma davaları sonucu 171 bin 213 çocuk velayete verildi. Çocukların velayetinin yüzde 74,9'unun anneye, yüzde 25,1'inin ise babaya verildiği tespit edildi.

En fazla çocuk ölümleri dışsal yaralanma ve zehirlenmelerden
Ölüm ve ölüm nedeni istatistiklerine göre, 2022 yılında 1-17 yaş grubunda en fazla çocuk ölümlerinin dışsal yaralanma ve zehirlenmeler nedeniyle gerçekleştiği görüldü. Söz konusu nedenle hayatını kaybeden 1-17 yaş grubundaki çocukların sayısı 2022 yılında 1275 olarak kayıtlara geçti. Sinir sistemi ve duyu organları hastalıkları nedeniyle 866, iyi huylu ve kötü huylu tümörler nedeniyle 635, dolaşım sistemi hastalıkları nedeniyle 385 çocuğun hayatını kaybettiği belirlendi.

2009'da bebek ölüm hızı binde 13,9 iken 2022'de binde 9,2'ye düştü. Bebek ölüm hızı cinsiyete göre incelendiğinde, 2009-2022 yıllarında erkek bebekler için binde 14,6'dan binde 9,9'a, kız bebekler için binde 13,1'den binde 8,4'e düştüğü görüldü.

Doğumdan sonraki 5 yıl içinde ölme olasılığını ifade eden 5 yaş altı ölüm hızı, 2009'da binde 17,7 iken 2022'de binde 11,2'ye geriledi. 5 yaş altı ölüm hızı cinsiyete göre incelendiğinde, 2009-2022 yıllarında erkek çocuklar için binde 18,5'ten binde 12,1'e, kız çocuklar için binde 16,8'den binde 10,2'ye düştüğü belirlendi.


Bilim insanları Afrika'daki ölümcül sıcak hava dalgasının insan etkisiyle olduğunu açıkladı

Fotoğraf: AA
Fotoğraf: AA
TT

Bilim insanları Afrika'daki ölümcül sıcak hava dalgasının insan etkisiyle olduğunu açıkladı

Fotoğraf: AA
Fotoğraf: AA

Bilim insanları Batı Afrika ve Sahel bölgesinde yaşanan ölümcül sıcak hava dalgasını, insanların neden olduğu iklim değişikliğine bağladı.

BBC’nin haberine göre, araştırmacılar fosil yakıtların yakılması gibi insan faaliyetlerinin sıcaklıkları normalden 1,4 derece artırdığını belirterek, bölgedeki ölümcül hava sıcaklıklarının insan etkisi olmadan yaşanmasının "imkansız"lığına işaret etti.

World Weather Attribution'dan bilim insanlarının yaptığı yeni bir çalışma, uzun süreli kömür, petrol ve gaz kullanımının yanı sıra ormansızlaşma gibi diğer faaliyetlerin gerçekleşmemesi durumunda gündüz ve gece sıcaklıklarının bu kadar yüksek seyretmesinin mümkün olamayacağını ortaya koydu.

Araştırmayla, iklim değişikliği nedeniyle Mali ve Burkina Faso'da sıcaklıkların ortalamadan 1,5 derece; geceleri ise 2 derece daha sıcak olduğu belirlendi.

Sahel bölgesindeki ve Batı Afrika'daki bazı ülkelerdeki mart sonunda başlayıp nisan başına kadar süren sıcak hava dalgasının en çok Mali ve Burkino Faso’nun güney bölgelerinde hissedildiğini ifade eden araştırmacılar, küresel iklim değişikliğinin söz konusu dönemde sıcak hava dalgasında önemli bir rolü olduğunu kaydetti.

Güney Afrika'daki kuraklık üzerine yapılan ayrı bir çalışma ise sıcaklıklara iklim değişikliğinden ziyade El Nino hava olaylarının sebep olduğunu ortaya koydu.

Araştırmacılar kuraklığın nedenlerini belirlemek için sıcaklık ve yağış verilerini inceledi.

İklim değişikliğinin Aralık-Şubat döneminde bölgedeki düşük yağış miktarı üzerinde önemli bir etkisi olmadığını tespit eden araştırmacılar El Nino’nun Güney Afrika'da yağışları çok azalttığını aktardı.


İzleyiciler yeni dizinin yıldızına övgüler yağdırıyor

Shogun'ın başrollerinde Hiroyuki Sanada, Cosmo Jarvis (solda), Anna Sawai (sağda) ve Takehiro Hira uer alıyor (AP)
Shogun'ın başrollerinde Hiroyuki Sanada, Cosmo Jarvis (solda), Anna Sawai (sağda) ve Takehiro Hira uer alıyor (AP)
TT

İzleyiciler yeni dizinin yıldızına övgüler yağdırıyor

Shogun'ın başrollerinde Hiroyuki Sanada, Cosmo Jarvis (solda), Anna Sawai (sağda) ve Takehiro Hira uer alıyor (AP)
Shogun'ın başrollerinde Hiroyuki Sanada, Cosmo Jarvis (solda), Anna Sawai (sağda) ve Takehiro Hira uer alıyor (AP)

Disney+'ta gösterime giren ve izleyicilerin "yeni Game of Thrones" diye nitelendirdiği drama dizisi Shogun, sezon finaline yaklaşıyor.

Dizinin hayranlarının "oyunculukta ustalık sınıfı" diyerek övgüler yağdırdıkları dizi, 17. yüzyıl Japonya'sında geçen bir aksiyon draması. 

Her hafta bir bölümü gösterime giren dizi 23 Nisan'da sona eriyor. İzleyiciler şimdiden Lady Mariko rolündeki kadın başrol oyuncusu Anna Sawai'ye Emmy verilmesi çağrısında bulunuyor. 

"Televizyondaki en iyi şey"

James Clavell'in 1975 tarihli romanından uyarlanan bol kanlı drama, dizinin hayranları tarafından "televizyondaki en iyi şey" diye nitelendiriliyor.

Disney+, 18 yaşından küçükler için uygun olmadığını belirttiği dizinin konusunu kısaca şöyle özetliyor:

Japonya'da 1600'de geçen hikayede Lord Yoshii Toranaga, yakınlardaki bir balıkçı köyünde gizemli bir Avrupa gemisi karaya oturduğunda, Naipler Konseyi'ndeki düşmanları ona karşı birleştiği için hayatı uğruna savaşmaktadır.

Shogun'ın sondan bir önceki bölümü Kızıl Gökyüzü (Crimson Sky) salı günü gösterime girdi. Sezon finalinden hemen önceki bölümü izleyenler, sosyal medyaya akın ederek diziye ve oyunculara övgüler yağdırdı:

Kızıl Gökyüzü benim kitabımda Anna Sawai için Shogun'ın Emmy adaylığı bölümüdür. Bu bölümde muhteşem bir iş çıkarıyor. Sonunda sizi duygusal olarak hırpalıyor...

"Sana o Emmy'yi alacağız"

Bir izleyici "Anna Sawai kesinlikle bir yıldız" derken bir diğer ekledi:

Anna Sawai, sana o Emmy'yi alacağız.

Başka bir izleyici de şöyle yazdı:

Her Emmy. Hangi kategoride olduğu önemli değil. Anna Sawai'ye tüm Emmy'leri verin. Dürüst olmak gerekirse, bu yine de yeterli olmayacak...

"Ne performans ama"

31 yaşındaki oyuncuya methiyeler düzen bir başka izleyici şöyle dedi:

Bunu iki bölüm önce söyledim ama Shogun'ın 9. bölümünü izledikten sonra alabileceğiniz tüm Anna Sawai hisselerini alın. Son derece parlak. Tanrım, ne performans ama...

Shogun'ın kitabı, yayımlandığında milyonlarca satmış ve Richard Chamberlain'le Toshiro Mifune'nin başrollerini paylaştığı 1980 tarihli mini diziye uyarlanmıştı. 

ABD'deki her üç haneden birinin izlediği dizi, üç Emmy ve üç Altın Küre kazanmıştı. 

Hem dizi hem de kitap, oyuncaklardan video oyunlarına ve Tom Cruise'un başrolde olduğu Edward Zwick filmi Son Samuray'a (The Last Samurai) feodal Japonya'ya yönelik bir ilgi dalgasını tetiklemişti.

Independent Türkçe, Daily Mail, ScreenRant


"10. ve son filmim" demişti: Tarantino fikrini değiştirdi

Pitt, Tarantino'yla birlikte çalıştığı "Bir Zamanlar... Hollywood'da"daki Cliff Booth rolüyle En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Oscar'ını kazanmıştı (AP)
Pitt, Tarantino'yla birlikte çalıştığı "Bir Zamanlar... Hollywood'da"daki Cliff Booth rolüyle En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Oscar'ını kazanmıştı (AP)
TT

"10. ve son filmim" demişti: Tarantino fikrini değiştirdi

Pitt, Tarantino'yla birlikte çalıştığı "Bir Zamanlar... Hollywood'da"daki Cliff Booth rolüyle En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Oscar'ını kazanmıştı (AP)
Pitt, Tarantino'yla birlikte çalıştığı "Bir Zamanlar... Hollywood'da"daki Cliff Booth rolüyle En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Oscar'ını kazanmıştı (AP)

Quentin Tarantino'nun filmleri her zaman sürprizlerle doludur. Ancak bu sürprizi Tarantino'nun en sadık hayranları bile beklemiyordu.

Deadline'a verilen bilgiye göre 61 yaşındaki yönetmen, fikrini değiştirerek 10. ve son projesi olacağını duyurduğu The Movie Critic'i çekmekten vazgeçti. 

Çizim tahtasına geri döndü

Tarantino'nun başrolde Brad Pitt'i oynatacağı konuşuluyordu, ki bu da ikilinin çok sevilen iki filmi Soysuzlar Çetesi (Inglourious Basterds) ve Bir Zamanlar... Hollywood'da'nın (Once Upon a Time in Hollywood'dan) ardından üçüncü ekip çalışması olacaktı.

Söylentilere göre Tarantino, senaryosunu yeniden kaleme almış ve bu da prodüksiyonun başlamasını geciktirmiş. Ancak bu Tarantino'nun son projesi olacağı için yönetmen basitçe The Movie Critic'in "bu film" olmayacağına karar vermiş.

Yönetmene yakın kaynaklar, Tarantino'nun fikrini değiştirdiğini ve filmden tamamen vazgeçtiğini öne sürüyor. Yönetmenin muhtemelen son filmi olacak bir sonraki filmi için ne planladığı şu anda belirsiz. Kaynaklar Amerikalı yönetmenin son filminin ne olacağını belirlemek için çizim tahtasına geri döndüğünü aktarıyor.

Deadline, daha önceki bir haberinde The Movie Critic'in 2025'te gösterime girebileceğini yazmıştı.

Porno dergisindeki film eleştirmenini anlatacaktı

Tarantino geçen yıl Cannes Film Festivali'nde yaptığı açıklamada filmin 1977'de geçeceğini ve "eskiden bir porno dergisinde film eleştirileri yazan, gerçekten yaşamış ama hiç ünlü olmamış bir kişiye dayanacağını" söylemişti.

Daha önce filmin konusunun, 1968'den 1991'e kadar New Yorker dergisinde film eleştirisi yazan, hayatını kaybetmiş Pauline Kael olabileceği söylentileri dolaşmıştı.

Geçmişte Kael'ı öven Tarantino, eleştirmenden esinlenen bir deneme kitabı da yayımlamıştı.

Tarantino 10. filminden sonra emekli olacağını uzun zamandır söylüyor. Ucuz Roman'ın (Pulp Fiction) yönetmeni 2021'de, bir sonraki filminden sonra paydos etmeyi planladığını yinelemişti.

"Bu uzun bir kariyer"

Komedyen ve sunucu Bill Maher'a konuşan yönetmen "Sinema tarihini biliyorum ve sinemacılar bundan sonra daha iyiye gitmiyor" demişti.

30 yıl boyunca çalışıp diğerleri kadar çok olmasa da benim kadar çok filmde çalışmak... Bu uzun bir kariyer. Bu gerçekten uzun bir kariyer.

Independent Türkçe, Deadline, IndieWire, Variety, Hollywood Reporter


Tüm zamanların en çarpıcı filmlerinden Oldboy dizi oluyor

2008'de Oldboy, Empire'ın tüm zamanların en iyi 500 filmi listesinde 64. sırada yer almıştı (Show East)
2008'de Oldboy, Empire'ın tüm zamanların en iyi 500 filmi listesinde 64. sırada yer almıştı (Show East)
TT

Tüm zamanların en çarpıcı filmlerinden Oldboy dizi oluyor

2008'de Oldboy, Empire'ın tüm zamanların en iyi 500 filmi listesinde 64. sırada yer almıştı (Show East)
2008'de Oldboy, Empire'ın tüm zamanların en iyi 500 filmi listesinde 64. sırada yer almıştı (Show East)

Güney Koreli yönetmen Park Chan-wook, 2003 yapımı intikam gerilimi İhtiyar Delikanlı'nın (Oldboy/Oldeuboi) dizi versiyonunu geliştirmek üzere Lionsgate'le masaya oturdu.

Proje, aynı isimli mangaya dayanan hikayenin İngilizce uyarlaması olacak.

"Dört gözle bekliyorum"

Park, "Lionsgate Television, İhtiyar Delikanlı'yı televizyon dünyasına taşımak için benim yaratıcı vizyonumu paylaşıyor" diyerek ekledi:

Markası cesur, özgün ve risk alan hikaye anlatımını temsil eden stüdyoyla çalışmayı dört gözle bekliyorum.

Park, Hizmetçi (Ah-ga-ssi) ve Ayrılma Kararı'nın (Heojil kyolshim) yönetmenliğinin yanı sıra diziye uyarlanan distopik gerilim Kar Küreyici'nin (Snowpiercer) yapımcılığını üstlenmişti.

Park ayrıca başrolünde Robert Downey, Jr.'ın oynadığı HBO'nun yeni mini dizisi The Sympathizer'ın yönetmenliğini ve yapımcılığını da üstleniyor.

Lionsgate Television Genel Müdür Yardımcısı ve Senaryo Geliştirme Başkanı Scott Herbst, yönetmene övgüler yağdırarak "Park bizim neslimizin en vizyoner hikaye anlatıcılarından biri ve sinema şaheserini televizyon ekranına taşımak için onunla ortaklık yapmaktan heyecan duyuyoruz" dedi.

İhtiyar Delikanlı'nın bu dizi uyarlamasında filmi bir klasik haline getiren ham duygusal güç, ikonik dövüş sahneleri ve içgüdüsel stil yer alacak.

Park'ın yazıp yönettiği İhtiyar Delikanlı, mutlu bir yaşam sürerken evinin önünden kaçırılan ve 15 yıl boyunca gizemli bir şekilde hapsedilen bir adamın, serbest kaldıktan sonraki intikam yeminini merkeze alıyordu.

Hollywood, Kore klasiğini yeniden çekmişti

İhtiyar Delikanlı, 2004'te Cannes Film Festivali'nde Jüri Büyük Ödülü'nü kazanmayı başarmış ve etkileyici bir klasik haline gelmişti.

Park'ın İhtiyar Delikanlı'sı Spike Lee tarafından yeniden çekilmiş, başroldeki Josh Brolin'e Elizabeth Olsen, Sharlto Copley ve Samuel L. Jackson eşlik etmişti.

Independent Türkçe, Hollywood Reporter, Variety


Ünlü oyuncu, Joaquin Phoenix'in Napolyon performansını yerden yere vurdu

Fotoğraf: AFP
Fotoğraf: AFP
TT

Ünlü oyuncu, Joaquin Phoenix'in Napolyon performansını yerden yere vurdu

Fotoğraf: AFP
Fotoğraf: AFP

Brian Cox, Ridley Scott'ın yönettiği Napolyon'da (Napoleon) oynayan Joaquin Phoenix'in performansını acımasızca eleştirdi. 

Londra'daki HistFest'te 16 Nisan Salı günü düzenlenen panelde konuşan Succession'ın 77 yaşındaki yıldızı, Phoenix'in Fransız İmparatoru Napolyon Bonapart performansını yerin dibine soktu

The Evening Standard göre Cox, "Korkunç. Korkunç. Joaquin Phoenix'ten gerçekten korkunç bir performans. Gerçekten dehşet verici. Ne düşündüğünü bilmiyorum" dedi. 

Bence bu tamamen onun hatası ve Ridley Scott'ın da ona yardımcı olduğunu sanmıyorum. Size şöyle söyleyeyim ben olsam Joaquin Phoenix'ten çok daha iyi oynardım. Buna iyi bir drama diyebilirsiniz. Hayır bu bir yalan.

Sözünü sakınmamasıyla tanınan İskoç aktör şöyle devam etti:

Sanırım adı çok yerinde. Joaquin... 'Wackeen'... Kaçık (Joaquin'in okunuşu olan wackeen, İngilizcedeki wacky [kaçık] kelimesine benziyor -çn.). Bu kaçık bir performans.

Cox daha sonra gişe canavarı filmlerin yönetmenlerini, eğlence uğruna tarihi doğruluktan ödün verdikleri için kınadı.

Emmy ödüllü aktör Cox, Mel Gibson'ın 1995 yapımı tarihi draması için "Cesur Yürek (Braveheart) tam bir saçmalık" dedi. Cox, Cesur Yürek'te Argyle Wallace adlı kurgusal karakteri canlandırıyordu. 

Mel Gibson harikaydı ama film yalan dolu. William Wallace asla Fransız Prensesi'ni hamile bırakmadı. Bu film palavradan ibaret.

Halihazırda Uzun Bir Günden Geceye Yolculuk'un (Long Day's Journey Into Night) West End prodüksiyonunun başrolünde olan Cox, oyundaki performansını Succession'daki karakteri Logan Roy'la kıyaslayan tiyatro eleştirmenlerine de bir mesaj gönderdi.

Cox, "Bu çok aptalca! Neden böyle bir karşılaştırma yaparsın ki? Bu çok açık. Eleştirmenlerin çoğu aptal. Gerçekten öyleler. Tiyatro eleştirmenliği dibe vurmuş durumda" dedi.

Geçmişteki o harika eleştirmenleri düşünün, artık onların yerini dolduracak kimse yok. Çünkü ödevlerini yapmıyorlar.

The Independent yorum için Phoenix'in temsilcileriyle temasa geçti ancak henüz yanıt alamadı.

Geçen kasımda vizyona giren Napolyon'un başrolünde Vanessa Kirby ve Anna Mawn da yer alıyor. İlk gösteriminin ardından Scott, filmi beğenmeyen Fransız eleştirmenlere iğneleyici bir yanıt vemişti. O dönemde BBC News'e verdiği röportajda "Fransızlar kendilerini bile sevmiyorlar" demişti.

Film eleştirmenler tarafından pek beğenilmese de (halihazırda eleştiri derleme sitesi Rotten Tomatoes'ta yüzde 57 gibi ortalama bir skora sahip) 2024 Oscarları'nda birkaç adaylık elde etmeyi başarmıştı. Film; En İyi Görsel Efekt, En İyi Kostüm Tasarımı ve En İyi Prodüksiyon Tasarımı dallarında aday gösterilmişti.

The Independent'tan Clarisse Loughrey, Cox'un Phoenix'in performansı hakkındaki görüşüne katılmayarak, 4 yıldızlı eleştirisinde filmi "sapkınca izlenebilir" diye övmüştü.

Loughrey, "Film; bu acımasız tarihi, Scott'ın cesur ve modern tarzıyla aktaran iki buçuk saatlik bir görsel şölen" diye yazmıştı. 

Napolyon, Apple TV+'tan izlenebiliyor.
Independent Türkçe