Lübnan’da elektrik krizine çözüm arayışları sürüyor

Lübnan’ın yine ‘tamamen karanlıkta kalma’ ihtimali oluştu Enerji Bakanı Feyyad, ham petrol anlaşmasını yenilemek için Irak’la temas kurdu

Lübnan Başbakanı Mikati ile Iraklı mevkidaşı Kazimi’nin Ekim 2021’de ‘petrol tedarikiyle’ ilgili görüşmesinden bir kare. (Getty Images)
Lübnan Başbakanı Mikati ile Iraklı mevkidaşı Kazimi’nin Ekim 2021’de ‘petrol tedarikiyle’ ilgili görüşmesinden bir kare. (Getty Images)
TT

Lübnan’da elektrik krizine çözüm arayışları sürüyor

Lübnan Başbakanı Mikati ile Iraklı mevkidaşı Kazimi’nin Ekim 2021’de ‘petrol tedarikiyle’ ilgili görüşmesinden bir kare. (Getty Images)
Lübnan Başbakanı Mikati ile Iraklı mevkidaşı Kazimi’nin Ekim 2021’de ‘petrol tedarikiyle’ ilgili görüşmesinden bir kare. (Getty Images)

Lübnan yönetimi, elektrik kesintisi nedeniyle ülkenin yeniden ‘tamamen karanlıkta kalmasının’ önüne geçmek için çözüm yolu bulmaya odaklandı. Ekonomik krizle boğuşan Lübnan, geçen yıl temmuz ayında hizmet ve ticari ürün karşılığında, elektrik üretiminde kullanılmak üzere 1 milyon ton petrol ithalatı için Irak ile anlaşma imzalamıştı. Söz konusu anlaşmanın süresi eylül ayında bitiyor. Lübnan Enerji Bakanı Velid Feyyad, anlaşmayı bir yıl süreliğine uzatmak için Iraklı taraflarla müzakerelere başladı.  
Lübnan’ın günlük bazda yaklaşık olarak 3 bin megavat saat elektrik üretimine ihtiyacı var. Lübnan’da iki elektrik kaynağı bulunuyor, tüketimin cüzi bir kısmı hidroelektrik santrallerinden karşılanırken, diğer kısmı akaryakıtla (fuel oil) çalışan santraller tarafından üretiliyor. Irak hükümeti ile yapılan anlaşma uyarınca ithal edilen ham petrol serbest piyasada ayda 40 bin ton fuel oil ile değiştirilerek, elektrik santrallerinin ihtiyacı karşılanıyordu, ancak bu anlaşma eylül ayında sona eriyor.  
Lübnanlı kaynaklar, Irak ile olan sözleşmenin uzatılmaması veya yakıt için başka bir alternatifin güvence altına alınması durumunda, Lübnan’ın eylül ayından itibaren ‘neredeyse tamamen karanlıkta’ kalacağını bildirdi. Şarku’l Avsat’a açıklamada bulunan kaynaklar, Lübnan'da döviz likidite sorunu nedeniyle elektrik santrallerine akaryakıt temin etmekte zorluk yaşandığını bu yüzden, ülke genelinde uzun süredir günlük enerji kesintilerinin 20 saati bulabildiğini aktardı. Lübnan Elektrik Kurumu’nun hizmet veremediği saatlerde vatandaşlar ücret mukabilinde, jeneratörlerle üretilen elektriği kullanıyor.  
Lübnan Enerji Bakanı Velid Feyyad son bir ay içinde soruna çözüm bulmak ve ‘hizmet karşılığı ham petrol ithali’ anlaşmasını uzatmak için Irak’ı iki kez ziyaret etti. LBC televizyonuna açıklamada bulunan Feyyad, “Irak tarafı akaryakıt dosyası konusunda olumluydu, Lübnan-Irak arasındaki anlaşmayı uzatabileceğimize inanıyoruz. Yakında Iraklı yetkililer birden fazla dosyayı görüşmek üzere ülkemizi ziyaret edecekler. Irak hükümeti ile bir anlaşmaya varmaya çalışıyoruz, sonuçların olumsuz olması için bir sebep göremiyorum.’’ dedi.  
Ham petrol ithalatı ile ilgili müzakerelerin önünde iki temel engel bulunuyor, birincisi Irak’ta istikrarsızlığa yol açan siyasi ve güvenlik gelişmeler, ikincisi ise Lübnan’ın son bir yılda ithal ettiği 1 milyon ton petrolün karşılığını ödemek için bir mekanizma belirlenememiş olması. Velid Feyyad Irak’a gerçekleştirdiği bir önceki ziyarette, Irak Maliye Bakanı ve Merkez Bankası Müdürü ile bir araya gelerek, ‘geri ödeme mekanizmasını’ tartışmıştı. Lübnan, Ürdün’den 250 megawat elektrik aktarımı, ayrıca Mısır’dan Suriye üzerinden doğalgaz getirme planları yapmış, ancak yürürlüğe koyamamıştı.  
Çünkü söz konusu projeleri destekleyecek olan Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) elektrik sektöründe talep ettiği reformlar gerçekleştirilmedi. Amerika Birleşik Devletleri ise Mısır ve Ürdün’e, Suriye üzerinden sağlayacakları enerji ile ilgili “Sezar Yaptırım Yasası’ndan” muafiyet belgesini vermek için IMF’nin finansmanı onaylamasını şart koştu.   
İran geçtiğimiz ayın sonunda Lübnan’a akaryakıt sağlamaya hazır olduğunu duyurdu. İran Dışişleri Bakan Yardımcısı Batı Asya ve Kuzey Afrika Genel Koordinatörü Muhammed Sadık Fazli, Tahran’ın, yakıt tedarikinin tartışılması için Lübnanlı yetkilileri Tahran’da ağırlamaya hazır olduğunu duyurdu. Daha öncesinde Hizbullah Lideri Hasan Nasrallah, Lübnan hükümetinin kabul etmesi koşuluyla İran yakıtını Lübnan elektrik santrallerine ücretsiz olarak getirmeye hazır olduğunu açıklamıştı. Enerji Bakanı Feyyad, İran’ın akaryakıt hibesini değerlendireceklerini, istenen fuel oil türünü bildirdiklerini ve bu zor aşamada İran’ın desteğinden memnun olduklarını belirtti. İran tarafının ise, söz konusu hibenin ayrıntılarını değerlendirmek üzere bir heyet oluşturacağını söyledi.  



Gazze ateşkesi: Arabulucular garanti krizini nasıl aşacak?

Gazze Şeridi'nde yıkılan binaların ardından güneş batarken (AFP)
Gazze Şeridi'nde yıkılan binaların ardından güneş batarken (AFP)
TT

Gazze ateşkesi: Arabulucular garanti krizini nasıl aşacak?

Gazze Şeridi'nde yıkılan binaların ardından güneş batarken (AFP)
Gazze Şeridi'nde yıkılan binaların ardından güneş batarken (AFP)

ABD Başkanı Donald Trump'ın önümüzdeki hafta İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ile Beyaz Saray'da bir araya gelerek Gazze Şeridi'nde olası bir ateşkesle ilgili gelişmeleri ele alması bekleniyor.

Ancak Şarku’l Avsat'a konuşan uzmanların tahminlerine göre, Netanyahu'nun siyasi geleceğinin parçalanmasından korkarak Gazze'deki savaşı kalıcı olarak durdurmayı reddetmesi ışığında, Hamas'ın ısrar ettiği savaşı durdurma garantisi krizi bir ‘ikilem’ olmaya devam ediyor. Arabulucuların savaşı sona erdirecek tüm fikir ve önerilerin tartışıldığı kısmi bir ateşkese gitmekten başka çareleri olmadığına dikkat çeken uzmanlar, Trump'ın İsrail Başbakanı’yla görüşmesi sırasında bu konuyu çözmek için yapacağı baskıya güveniyor.

Hamas dün bu garantilerin önemini vurguladı.

Hamas Siyasi Büro Başkanı’nın Medya Danışmanı Tahir en-Nunu CNN'e verdiği demeçte, “Ciddiyiz ve bir anlaşmaya varmaya hazırız; savaşı sona erdirmek için gerekli şartlar açık olduğu takdirde her türlü teklifi kabul etmeye hazırız” dedi.

dsfrg
İsrail'in dün Gazze Şeridi'ne düzenlediği bombardıman sırasında yükselen dumanlar (AFP)

Hamas liderlerinden Mahmud Merdavi dün yaptığı açıklamada, herhangi bir anlaşmanın ‘saldırganlığın tamamen durdurulması, işgal güçlerinin geri çekilmesi, insani protokole uyulması ve varılacak herhangi bir anlaşmanın fiilen uygulanmasını sağlayacak açık garantilere’ bağlı olması gerektiğini söyledi.

Garanti ikilemi

Geçtiğimiz ay İsrail ile İran arasındaki çatışmaların durmasının ardından yeniden gündeme gelen garanti talebi, müzakerelerin ivme kazandığı bir dönemde güçlü bir şekilde ortaya çıktı.

Mısır Dışişleri Bakanı Bedr Abdulati pazar akşamı televizyonda yayınlanan bir röportajda şunları söyledi: “Şu anda masada olan ve üzerinde çalıştığımız şey, bir dizi esirin serbest bırakılması ve ateşkesin sürdürülmesi için gereken ivmeyi yaratacağı umuduyla insani ve tıbbi yardımın mümkün olan en kısa sürede girmesi karşılığında İsrail saldırganlığının 60 günlük bir ateşkesle durdurulmasıdır.”

Abdulati, “İsrail ve İran arasında ateşkes sağlandıktan sonra Gazze Şeridi'ne odaklanmak isteyen bir Amerikan vizyonu var. Gelecekteki herhangi bir anlaşmanın ateşkesin sürdürülebilirliğini sağlamak ve İsrail'in Gazze Şeridi'ne yönelik saldırganlığının yeniden başlamasını önlemek için yeterli miktarda garanti içermesi gerektiğine dair bir Amerikan anlayışı var” ifadelerini kullandı.

xscdfgt
Gazze Şeridi'ndeki İsrail saldırılarında hayatını kaybedenlerin cenaze töreninde gözyaşı döken Filistinliler (Reuters)

Şarku’l Avsat’ın Reuters'tan aktardığına göre, son ateşkes çabaları hakkında bilgi sahibi olan Filistinli ve Mısırlı kaynaklar, arabulucu rolü oynayan Katar ve Mısır'ın savaşın her iki tarafıyla temaslarını yoğunlaştırdığını, ancak yeni bir görüşme turu için henüz bir tarih belirlenmediğini belirtti.

Katar Başbakanı ve Dışişleri Bakanı Şeyh Muhammed bin Abdurrahman Al Sani ile dün bir telefon görüşmesi yapan Mısır Dışişleri Bakanı, Gazze Şeridi'ndeki son gelişmeleri ve iki ülkenin ‘ateşkesi yeniden başlatmak, Filistin halkını bu zulümden kurtarmak, esir ve mahkûmları serbest bırakmak ve Gazze Şeridi'ne acil ve engelsiz insani yardım akışını sağlamak’ için ABD ile ortak çabalarını ele aldı.

Hamas, savaşı sona erdirecek bir anlaşmanın parçası olması halinde kalan tüm esirleri serbest bırakmaya hazır olduğunu ifade ederken, İsrail esirlerin serbest bırakılması gerektiğini ve savaşın sona ermesinin Hamas'ın silahsızlanmasına ve Gazze Şeridi'ni yönetmekten uzaklaşmasına bağlı olduğunu savunuyor.

‘Dikenli konular’

Mısır Düşünce ve Stratejik Araştırmalar Merkezi Genel Müdür Yardımcısı Tümgeneral Muhammed İbrahim ed-Duveyri, Hamas'ın talep ettiği garanti krizinin çözümünün kolay olmadığını düşünüyor. Ed-Duveyri, “İsrail'in reddetme ısrarı var. Zira savaşın sona ermesi şu anda Netanyahu hükümetinin yıkılması anlamına geliyor (...) Bu, Filistin hareketinin silahsızlandırılması ve liderlerinin sürgüne gönderilmesi konusundaki ısrarına ek olarak gerçekleşiyor” şeklinde konuştu.

Ed-Duveyri, arabulucuların, fikirlerin ortaya atılacağı, garantiler hakkında tartışmaların yapılacağı ve şartlarının anlaşmada açıkça belirtileceği geçici bir ateşkese gitmekten başka çaresi olmadığına inanıyor. Ed-Duveyri, “Garantiye ihtiyaç duyan tek şey savaşın durması değil; İsrail'in nihai çekilmesi de bir kriz ve Hamas'ın silahları gibi çetrefilli bir konu. Bu ve benzeri konular nihai statü müzakerelerine ertelenmeli” dedi.

fgthy
Gazze Şeridi'nin orta kesimindeki Deyr el-Balah'a düzenlenen İsrail saldırısında hayatını kaybeden Filistinlilerin cenaze töreninde gözyaşı döken bir çocuk (Reuters)

Filistinli siyasi analist Eymen er-Rakab, mevcut krizin garantiler ve Washington'un gelecekte savaşı durdurma garantisi konusundaki tutumuna karar vermemiş olmasıyla ilgili olduğuna inanıyor. Er-Rakab, Gazze Şeridi'ndeki zor koşullar ışığında Hamas'ın kabul edeceği geçici bir ateşkesin sonuçlanmasının ardından garantiler krizinin arabulucular tarafından yapılacak sonraki görüşmelerin bir parçası olmasını bekliyor.

Hamas'ın garantiler konusundaki ısrarı, Trump'ın dün yaptığı açıklamada pazartesi günü Beyaz Saray'da Netanyahu ile yapacağı görüşmede Gazze ve İran'daki durumu ele alacağını duyurmasıyla birlikte geldi. Şarku’l Avsat’ın Reuters'tan aktardığına göre Trump, “Gazze Şeridi'nde ateşkes sağlanmasını ve esirlerin geri dönmesini umuyoruz ve bunun önümüzdeki hafta içinde gerçekleşmesini bekliyoruz” dedi.

dfgth
Gazze Şeridi'nin orta kesiminde İsrail tarafından bombalanan bir bölgeyi inceleyen Filistinliler (Reuters)

Netanyahu dün yaptığı açıklamada, geçen ay İran ile 12 gün süren savaşta elde ettiğini söylediği ‘büyük zaferin’ ardından Trump ile görüşmek üzere önümüzdeki hafta ABD'ye gideceğini söyledi.

Beyaz Saray Sözcüsü Karoline Leavitt pazartesi günü düzenlediği basın toplantısında, Netanyahu'ya yakınlığıyla bilinen İsrail Stratejik İşler Bakanı Ron Dermer'in Gazze savaşının sona erdirilmesi konusunu görüşmek üzere Beyaz Saray yetkilileriyle bir araya gelmek üzere bu hafta Washington'da olacağını belirtti.

Bilgi sahibi Mısırlı kaynaklar dün yerel medyaya, ‘İsrail ve Hamas'ın sadece geçici bir ateşkes değil, kapsamlı bir takas anlaşması yapmaları için son saatlerde Mısır'ın artan baskısı’ hakkında konuştu.

Kaynaklar, çeşitli taraflardan heyetlerin önümüzdeki 72 saat içinde Kahire'ye gelmesinin beklendiğini, her iki tarafı temsil eden şahsiyetlerin ise anlaşmazlık noktalarını çözmek üzere halihazırda Kahire'de bulunduğunu söyledi.

sdfrgty
İsrail'in Gazze şehri sahiline düzenlediği saldırıda hayatını kaybeden akrabasının cenazesi başında gözyaşı döken Filistinli bir kadın (AFP)

Kaynaklara göre Netanyahu, ‘kapsamlı bir anlaşmaya varma ihtimali olan müzakereleri engellerken, Amerikalı arabulucu tam bir ateşkesi içeren anlaşmayı onaylaması karşılığında Netanyahu'nun siyasi kariyerini hapishanede sonlandırmayacak şekilde İsrail içinde tam bir beraat üzerinde çalışmayı teklif ediyor.’

Trump ile Netanyahu arasında Gazze konusunda yeni bir geçici anlaşmaya varılması için daha fazla görüşme yapılmasını bekleyen ed-Duveyri, ‘Washington'un bu krizi sona erdirmek için oynayacağı büyük bir rol olduğunu, önyargılı olmaması ve krizi mümkün olan en kısa sürede sona erdirmek için Mısır ve Katar ile birlikte çalışması gerektiğini’ belirtti.

Netanyahu'nun Washington ziyaretinin Gazze Şeridi için yeni bir anlaşmaya varılmasında ‘belirleyici’ olacağına inanan er-Rakab, Trump'ın Netanyahu’ya baskı yaparak Washington'dan ateşkes ilan edebileceğini ve bunun gerçekleşmesi halinde Hamas'ın ateşkesi kabul edeceğini ve ABD’nin anlaşmanın uygulanması sırasında garantilerin görüşüleceği sözünü vereceğini düşünüyor.