Antarktika'da ‘uyuyan devin’ çöküşü deniz seviyelerini 5 metre yükseltebilir

Batı Antarktika ve Kuzey Kutbu'ndaki erime nedeniyle deniz seviyesinin yükselmesi kaçınılmaz olmaya devam ediyor (Reuters)
Batı Antarktika ve Kuzey Kutbu'ndaki erime nedeniyle deniz seviyesinin yükselmesi kaçınılmaz olmaya devam ediyor (Reuters)
TT

Antarktika'da ‘uyuyan devin’ çöküşü deniz seviyelerini 5 metre yükseltebilir

Batı Antarktika ve Kuzey Kutbu'ndaki erime nedeniyle deniz seviyesinin yükselmesi kaçınılmaz olmaya devam ediyor (Reuters)
Batı Antarktika ve Kuzey Kutbu'ndaki erime nedeniyle deniz seviyesinin yükselmesi kaçınılmaz olmaya devam ediyor (Reuters)

Bilim insanları, Antarktika'daki "uyuyan devin" çöküşünün önümüzdeki yüzyıllarda küresel değişime neden olabileceği konusunda uyarıda bulundu.
The Independent’ın haberine göre, Doğu Antarktika Buz Levhası’nın (EAIS) erimesi halinde, EAIS 2300 yılına kadar küresel deniz seviyelerine yaklaşık 1 ila 3 metre ve 2500 yılına kadar iki ila beş metre yükselebileceği düşünülüyor.
Uluslararası bilim insanlarından oluşan bir ekip tarafından yürütülen araştırma, önceki gün akademik Nature dergisinde yayınlandı.
Ekip, 2015 Paris Anlaşması'nın hedeflerine ulaşması halinde küresel ısınmanın bu potansiyel olarak yıkıcı sonucunun önlenebileceğini belirtiyor. Dünya liderleri, Paris’teki 2015 BM İklim Değişikliği Konferansı’nda küresel ısınmayı 2 °C’nin çok altında sınırlamak ve artışı 1,5 °C ile sınırlama çabalarını sürdürmek konusunda anlaştı.
Gezegenin sıcaklığı, Sanayi Devrimi'nin başlangıcından bu yana yaklaşık 1,1°C arttı. Büyük ölçüde fosil yakıtların yakılmasından kaynaklanan sera gazı emisyonlarının hız kesmeden yükselmesiyle, gezegen 2100 yılına kadar 2,7°C'ye ulaşma yolunda ilerliyor.
Ancak araştırmalar, küresel sıcaklıkların 2°C'nin çok altında kalması durumunda, EAIS’ın 2500 yılına kadar deniz seviyesindeki yükselmeye yarım metreden daha az eklemesinin beklendiğini gösteriyor.
Emisyonlarda önemli azalmalar yapılırsa, dünyadaki buzun çoğunluğunu içeren "uyuyan devin" önümüzdeki on yıllarda deniz seviyesinin yükselmesine katkıda bulunmayacağı bekleniyor.
Ancak Batı Antarktika ve Kuzey Kutbu'ndaki erime nedeniyle deniz seviyesinin yükselmesi kaçınılmaz olmaya devam edecek. Bilim insanları, "uyuyan devi" uyandırmamak için fırsat penceresinin hızla kapanmakta olduğu konusunda uyarıyor.
Araştırma ekibi, EAIS'in Dünya'nın geçmişindeki sıcak dönemlerde nasıl davrandığına baktı ve gelecekteki emisyon seviyelerinin önümüzdeki yüzyıllarda nasıl etkileyeceğini tahmin etmek için mevcut çalışmaları analiz etti.
Araştırmanın ortak yazarı Canberra’daki Avustralya Ulusal Üniversitesi’nden Profesör Nerilie Abram, “Geçmişten alınan ana ders, EAIS'in nispeten mütevazı ısınma senaryolarına bile çok duyarlı olduğu… Daha önce düşündüğümüz kadar istikrarlı ve korumalı değil” ifadelerini kullandı.
Abram, Paris Anlaşması'ndaki taahhütlerin yerine getirilmesinin, dünyanın en büyük buz tabakasını korumakla kalmayacağını aynı zamanda küresel ısınmaya karşı daha savunmasız olan Grönland ve Batı Antarktika gibi bölgelerde büyük buz tabakalarının erimesini de yavaşlatacağını aktardı.



İlk kez bir Antik Mısırlının tam genomu çözüldü

Üç boyutlu taramayla yüzü oluşturulan kişinin, ileri yaşlarda hayatını kaybettiği saptandı (Caroline Wilkinson/Liverpool John Moores Üniversitesi)
Üç boyutlu taramayla yüzü oluşturulan kişinin, ileri yaşlarda hayatını kaybettiği saptandı (Caroline Wilkinson/Liverpool John Moores Üniversitesi)
TT

İlk kez bir Antik Mısırlının tam genomu çözüldü

Üç boyutlu taramayla yüzü oluşturulan kişinin, ileri yaşlarda hayatını kaybettiği saptandı (Caroline Wilkinson/Liverpool John Moores Üniversitesi)
Üç boyutlu taramayla yüzü oluşturulan kişinin, ileri yaşlarda hayatını kaybettiği saptandı (Caroline Wilkinson/Liverpool John Moores Üniversitesi)

Bilim insanları ilk kez bir Antik Mısırlının tüm genomunu diziledi. Yaklaşık 4 bin 500 yıl önce yaşayan adamın kalıntıları, antik uygarlıktan gelen en eski genetik veriyi de sunuyor.

Uzmanlar, bölgenin sıcak iklimi DNA'nın kolayca bozunmasına yol açtığı için Antik Mısır'dan genetik kayıtlar bulmanın epey zorlu bir iş olduğunu söylüyor. Ayrıca bu toplumda yaygın olan mumyalama da yumuşak dokuları muhafaza etmesine karşın DNA'nın düzgün bir şekilde korunmasını engelliyor.

Bugüne kadar Antik Mısır'dan sadece üç kişinin genomunun bir kısmı dizilenmişti. Ayrıca bu kişiler uygarlığın daha geç dönemlerinde yaşamıştı. 

Bulguları önde gelen hakemli dergi Nature'da dün (2 Temmuz) yayımlanan çalışmadaysa, bu örneklerden en az bin yıl daha önceye ait bir genom ilk kez tamamen dizilendi. 

Kahire'nin güneyindeki Nuwayrat köyünde 1900'lerin başında bulunan kalıntılar, kayaya oyulmuş bir mezarın içine yerleştirilmiş bir çömlek kabın içindeydi.

Liverpool John Moores Üniversitesi'nden Dr. Adeline Morez Jacobs liderliğindeki araştırmacılar, 4 bin 500 ila 4 bin 800 yıl önce yaşamış kişinin kemiklerini inceledi. Ayrıca dişinden aldıkları örneklerle genomunu dizileyen ekip, Antik Mısırlı hakkında eşsiz bilgiler elde etti.

VFDGH
Adamın kalıntılarını içeren çömlek 1902'de keşfedilmişti (Garstang Arkeoloji Müzesi/Liverpool Üniversitesi)

İlk piramitler inşa edilirken yaşayan kişinin kalıntıları, 44-64 yaşında ölen bir erkek olduğuna işaret ediyor. Makalenin yazarlarından Joel Irish, MÖ 2855 ila 2570'de hayatını kaybeden adam hakkında "Öldüğünde muhtemelen 60'lı yaşlarındaydı, ki bu o dönem için inanılmaz derecede ileri bir yaş" diyor.

Bilim insanları kişinin genetik materyalinin yüzde 80'inin beklendiği gibi Kuzey Afrika kökenine sahip olduğunu tespit etti. Ancak yüzde 20'si, Batı Asya ve Mezopotamya bölgesindeki insanlara dayanıyordu.

Araştırmacılar Antik Mısır ve Mezopotamya halkları arasında bir ilişki olduğunu uzun zamandır düşünüyordu. Arkeolojik bulgular bu etkileşime güçlü kanıtlar sunsa da bugüne kadar genetik bir veri elde edilememişti. 

Harvard Üniversitesi'nden Iosif Lazaridis, yer almadığı çalışmanın bulguları hakkında "Bu örnek bize, bu kadar erken bir tarihte Mısır'da çoğunlukla Kuzey Afrikalı soyundan gelen ancak Mezopotamya'dan da bir miktar soy katkısı olan insanlar olduğunu söylüyor" diyor: 

Bu coğrafi açıdan mükemmel derecede mantıklı.

Araştırmacılar bulunan kemiklerde artrit ve osteoporoz belirtilerinin yanı sıra yaşamının büyük bölümünde aşağı baktığını ve öne doğru eğildiğini gösteren işaretler tespit etti. Ayrıca kollarını uzun süre önünde tuttuğunu, ağır malzemeler taşıdığını ve sert yüzeylere oturduğunu gösteren bulgulara rastlandı. 

Ekip bu verilere dayanarak bu kişinin ağır işçilik yaptığı ve muhtemelen çömlekçi olduğu sonucuna vardı. Irish çömlekçi çarkının da Mısır'a bu dönemde geldiğini söyleyerek ekliyor:

Öte yandan bir çömlekçiye genellikle böyle üst sınıf bir cenaze töreni düzenlenmez. Belki de olağanüstü yetenekli ya da başarılı olduğu için sosyal statüsü yükselmişti.

Bilim insanları Antik Mısır ve Mezopotamya ilişkisine ışık tutan yeni çalışmanın sadece tek bir genom örneğine dayandığına ve daha fazla kanıt bulmayı beklediklerine değiniyor. Bu sayede iki bölgede yakın zamanda ortaya çıkan yazının kökenlerini ve farklı toplumlar arasındaki göçleri daha iyi anlamayı umuyorlar.

Makalenin ortak yazarı Dr. Linus Girdland-Flink "Bu, insan genetik varyasyonu bulmacasının sadece bir parçası: Bugüne kadar yaşamış her insan ve onların genomu bu bulmacanın benzersiz bir parçasını oluşturuyor" diyerek ekliyor:

Hiçbir zaman herkesin genomunu dizileyemeyeceğiz ancak insanlık tarihinde bugün kim olduğumuzu şekillendiren önemli olayları doğru bir şekilde yeniden yapılandırmak için dünyanın dört bir yanından yeterince çeşitli örnek toplamayı umuyoruz.

Independent Türkçe, CNN, New Scientist, Nature