عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
ARAP DÜNYASI

İran’da devam eden protestolarla eş zamanlı yönetime destek gösterileri yapılıyor

Rejim karşıtı protestolar sürüyor. (Twitter)
Rejim karşıtı protestolar sürüyor. (Twitter)
    Londra-Tahran-Washington/Şarku’l Avsat
TT
TT

İran’da devam eden protestolarla eş zamanlı yönetime destek gösterileri yapılıyor

Rejim karşıtı protestolar sürüyor. (Twitter)
Rejim karşıtı protestolar sürüyor. (Twitter)

İran’da Mahsa Amini adlı genç kızın başörtüsünü düzgün bağlamadığı gerekçesiyle ahlak polisi tarafından gözaltına alınması ve ardından ölmesine yönelik öfke sürüyor. İran Dini Lideri Ali Hameney’e yönelik protestolar hız kazandı. İnsan hakları örgütlerine göre protestolar sırasında 50 kişi yaşamını yitirdi.
Ancak protestolarla eş zamanlı olarak rejime destek veren gösteriler de düzenlendi. Dünkü eylemlerinde “Protestocular idam edilsin” slogan atan göstericiler daha sonra başta başkent Tahran olmak üzere birçok şehirde sokağa döküldü. Çoğunluğu kadınlardan oluşan karşıt gösteriler düzenlendi.
Yetkililerin ülkedeki interneti kısıtlayarak haber akışını engellemeye çalışırken sosyal medyada paylaşılan videolarda, Tahran’ın kuzeyindeki Valiasr Meydanı ve Tecriş bölgesindeki protestolara katılımın yoğun olduğu görüldü.
Güvenlik güçlerinin göz yaşartıcı gaz ve cop kullanarak ve ateş açarak kalabalığı dağıtmaya çalışmasının ardından Tahran ve birçok İran kentinde gösterilerin yapıldığı toplanma alanları savaş mrydanına dönüştü. Göstericiler, polis araçlarını, bisikletleri ve Ali Hamaney'in resminin bulunduğu pankartları yakarak, “Diktatöre ölüm" sloganları attı.
İran dışında faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşları, protestocuların şiddetle bastırılmasını kınarken ülkede internet kesintileri yaşandı.
Oslo merkezli İran İnsan Hakları örgütü (IHR), İran güvenlik güçlerinin protestoları bastırmak için başlattığı bir kampanyada en az 50 kişinin öldürüldüğünü teyit etti.

Tahran'ın merkezindeki Valiasr Meydanı'nda polis ve göstericiler arasında çatışmalar yaşandı. (Twitter)
IHR açıklamasında, yaşamını yitirenlerin ayısının arttığına dikkat çekti. Önceki akşam Gilan Eyaleti'nin (kuzey) Rızvanşehr kasabasında güvenlik güçlerinin açtığı ateş sonucu altı kişinin öldürüldüğünü, Babil ve Emel'de de (kuzey) birçok ölümün meydana geldiğini bildirdi. Açıklamada, bir hafta önce başlayan gösterilerin 80 şehre yayıldığı kaydedildi.
İnsan hakları örgütleri, Amini’nin memleketi Kürdistan vilayetinde de ölümler meydana geldiğini aktardı.
İran İnsan Hakları Örgütü Başkanı Mahmud Emiri Mukaddem AFP’ye yaptığı açıklamada, şimdiye kadar en az 50 kişinin öldürüldüğünü, insanların temel hak ve onurları için protestolara devam ettiğini belirterek uluslararası toplumun, en baskıcı rejimlerden biri karşısında İran halkının yanında yer alması gerektiğini kaydetti.
Gazeteci Cevad Haydariyan, Twitter hesabından yaptığı açıklamada, önceki gün Buyer Ahmed vilayetindeki Dehdeşt şehrinde 5 kişinin öldüğü, 30 kişiyi aşkın kişinin yaralandığı suçların yaşandığını ifade etti.
Reuters haber ajansı ve İran medyası Perşembe günü 288 göstericinin gözaltına alındığını bildirdi.

Tahran'da dün rejim yanlısı mitingler düzenlendi. (AFP)
Bu gelişmeler, Devrim Muhafızları ve İstihbarat Bakanlığı'nın sert uyarılarının ardından yönetimi destekleyen gösterilerin yapıldığı bir zamanda yaşandı.
İran ordusunun açıklamasında şu ifadelere yer verildi:
“Bu umutsuz eylemler, düşmanın rejimi zayıflatmayı amaçlayan kötü niyetli stratejisinin bir parçası. Haksız yere saldırıya uğrayanlar güvenlik ve barış sağlamak amacıyla çeşitli düşman planlarıyla yüzleşecek.”
İran devlet tarafından organize edilen gösteriler televizyonlardan canlı yayınlanırken yönetim yanlısı eylemciler, hükümet karşıtı protestocuları "İsrail askerleri" olarak niteledi. Ayrıca gösteriler sırasında “ABD’ye ölüm” ve “İsrail'e ölüm” sloganları atıldı.
AFP, İran devlet televizyonunun Tahran, Tebriz, Kum, Hamedan, İsfahan, Ahvaz ve diğer şehirlerde İran ve Hamaney bayrakları taşıyan çok sayıda göstericinin sokaklarda görüldüğü sahneler yayınladığını aktardı. Göstericiler, in'ülkenin bel kemiği' olan güvenlik güçlerine teşekkür ettikleri pankartlar açarak, geçtiğimiz günlerde protesto gösterilerinde başörtülerini yakan kadınları protesto ettiğini bildirdi. Meydanlarda toplanan kalabalık, ülkede yayılarak devam eden gösterilere tepki göstererek "Fitneciler idam edilsin" ve "Polisimin yanındayım" sloganları attı.
İran Devrim Muhafızları geçtiğimiz perşembe günü, göstericileri suçlayarak, ‘bir vatandaşın ölümü bahanesiyle’ başlayan ‘aşırı psikolojik operasyon ve medya savaşını’ kınarken, gösterileri ‘başarısızlığa mahkum olacak yeni bir komplo’ olarak nitelendirdi.
İran Kültürel Miras, El Sanatları ve Turizm Bakanı İzzetullah Zergami dün, yasaların yeniden gözden geçirilmesi çağrısında bulundu.
İstihbarat Bakanı İsmail Hatib de ‘dini değerleri yok etme hayallerinin asla gerçekleşmeyeceğini’ söyledi. İstihbarat servislerinden yapılan açıklamada da ‘yasa dışı gösterilere her türlü katılımın mahkemede cezalandırılacağı’ duyuruldu.
İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, New York’ta Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu’nun oturum aralarında düzenlediği basın toplantısında şunları söyledi:
“Emin olun, soruşturma kesinlikle açılacak. Ama sonuçlara varmak için acele etmek istemiyorum. Suçlu varsa mutlaka bu konu araştırılmalıdır. Merhumun ailesiyle ilk fırsatta iletişime geçtim ve olayı istikrarlı bir şekilde araştırmaya devam edeceğimize bizzat güvence verdim.”
Yargı Erki Başkanı Gulam Hüseyin Ejei, “Kamu malına zarar veren, polis emirlerini ihlal eden ve yabancı casus teşkilatlarıyla bağlantılı kişiler, hiç acımadan yasalara göre muamele görmelidir” açıklamasında bulundu.
İran polis yetkilileri ve milletvekilleri geçtiğimiz günlerde, Mahsa Amini’nin sağlık sorunları olduğu konusunda ısrar ederken babası Amjad Amini bunu şiddetle reddetti.
Kürt kökenli genç bir kadının ölümü, İran'da kadınların başörtüsü takma zorunluluğu da dahil olmak üzere kişisel özgürlüklere getirilen kısıtlamalar ve yaptırımların etkisiyle sarsılan bir ekonomi gibi konularda öfkeye yol açtı.
İnternet bağlantısını takip eden NetBlocks gözlemevi Twitter'dan, İran'da üçüncü kez cep telefonları için internetin kesildiğini açıkladı. Açıklamada, anlık ölçümler ve ana mobil operatörünün İran’da ülke çağında kesinti olduğunu gösterdiğini bildirdi. Mobil internet hizmeti dün gece kısmen düzeldi.
Twitter’dan birçok kullanıcı da İran’da düzenlenen protestolara desteklerini dile getirdi. Ayrıca, hükümet internet sitesi de dahil olmak üzere 100 İran internet sitesine saldırı olduğu kaydedildi.
İran Merkez Bankası, İran Dini Lideri ve bazı devlet haber ajanslarının internet siteleri son günlerde kapandı. Dün Dışişleri Bakanlığı'nın internet sitelerine de siber saldırı düzenlendi.
İran medyası, Dışişleri Bakanlığı'nın Tahran'ın Stockholm'deki büyükelçiliğinde düzenlenen gösteriyi protesto etmek için Tahran'daki İsveç Maslahatgüzarı'nı çağırdığını bildirdi.
Amini'nin ölümü üzerine perşembe günü Kanada, Hollanda, Yunanistan ve İngiltere'de de protestolar düzenlendi.
Hem Farsça hem de İngilizce olarak Mahsa Amini için hashtag açıldı. İran ile ilgili tüm tweetler rekor sayıda, otuz milyon Twitter mesajını geçti.

Daha fazlasını oku

 
 
ARAP DÜNYASI

İsrail, önde gelen Hamas liderlerinden Raid Saad'a suikast düzenledi

Hamas lideri Raid Saad (sosyal medya)
Hamas lideri Raid Saad (sosyal medya)
TT
TT

İsrail, önde gelen Hamas liderlerinden Raid Saad'a suikast düzenledi

Hamas lideri Raid Saad (sosyal medya)
Hamas lideri Raid Saad (sosyal medya)

İsrail Times gazetesine göre, İsrailli bir yetkili bugün, Hamas'ın üst düzey lideri Raid Saad'ın Gazze şehrinde düzenlenen bir hava saldırısında öldürüldüğünü doğruladı. Bu da İsrail'in ateşkes anlaşmasını ihlal etmesi anlamına geliyor.

Alman Basın Ajansı'na (DPA) göre görgü tanıkları ve sağlık kaynakları bugün, Gazze şehrinin güneybatısındaki Raşid Caddesi üzerindeki Nablusi kavşağı yakınlarında bir araca düzenlenen İsrail hava saldırısında dört Filistinlinin öldüğünü ve birçok kişinin de yaralandığını bildirdi.

Görgü tanıkları, İsrail uçağının Nablusi Meydanı yakınlarında bir araca birkaç füze ateşlediğini, aracı imha ettiğini ve can kayıplarına yol açtığını söyledi. Ambulans ekipleri, ölü ve yaralıları hastanelere taşımak için acilen olay yerine gitti.

İsrail askeri sözcüsü Avichay Adraee ise yaptığı açıklamada, ordu ve Şin Bet'in (İsrail Güvenlik Teşkilatı) Gazze Şehrinde üst düzey bir Hamas komutanını hedef alan bir saldırı düzenlediğini ve onu son zamanlarda hareket için silah üretimi ve yeniden yapılanma çalışmaları yapmakla suçladığını belirtti.

İsrail Ordu Radyosu, saldrırının hedefinin, İzzeddin el-Haddad'dan sonra "Hamas'ın ikinci adamı" ve askeri üretim dosyasından sorumlu kişi olarak tanımladığı Raid Saad olduğunu bildirdi. İsrail'in bugünkü operasyonu gerçekleştirmeden önce son haftalarda kendisine birkaç kez suikast girişiminde bulunduğunu belirtti.

Şarku’l Avsat’ın İbranice yayın yapan Ynet internet sitesinden aktardığına göre Raid Saad Hamas'ın askeri kanadı olan Kassam Tugayları'nın liderlerinden biri.

Hamas'tan hava saldırısının hedefinin kimliğiyle ilgili resmi bir açıklama yapılmadı.

Axios haber sitesi, İsrail'in saldırıdan önce Amerika Birleşik Devletleri'ni önceden bilgilendirmediğini ifade etti.

ARAP DÜNYASI

Suriye halkının merkezi mi yoksa federal devlet mi anlaşmazlığı üzerine bir okuma

Şam'da Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esed'in devrilmesini kutlamak için düzenlenen havai fişek gösterileri arasında muhaliflerin bayrağını dalgalandıran bir Suriyeli (Reuters)
Şam'da Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esed'in devrilmesini kutlamak için düzenlenen havai fişek gösterileri arasında muhaliflerin bayrağını dalgalandıran bir Suriyeli (Reuters)
TT
TT

Suriye halkının merkezi mi yoksa federal devlet mi anlaşmazlığı üzerine bir okuma

Şam'da Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esed'in devrilmesini kutlamak için düzenlenen havai fişek gösterileri arasında muhaliflerin bayrağını dalgalandıran bir Suriyeli (Reuters)
Şam'da Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esed'in devrilmesini kutlamak için düzenlenen havai fişek gösterileri arasında muhaliflerin bayrağını dalgalandıran bir Suriyeli (Reuters)

Macid Kıyali

Suriye’de Beşşar Esed rejiminin düşmesinin ardından geçiş dönemi liderliği ile muhalifleri arasında yaşanan iç çatışma, siyasi sistemin niteliği, özellikle de merkeziyetçilik mi yoksa ademi merkeziyetçilik mi, merkezi bir devlet mi yoksa federal bir devlet mi tartışmaları üzerine yoğunlaşıyor.

Bu konu meşru olmasına rağmen, tartışmaya katkı sağlamak amacıyla bazı temel gözlemler aşağıda sunuyorum.

İlk gözleme göre ademi merkeziyetçilik ya da federalizm meselesini gündeme getirmek, bu konuda kutuplaşmanın temel nedeninin Suriye’deki iç çatışmada kimlik, etnik, mezhepsel ve bölgesel özelliklerin baskın olması olduğu gerçeğini görmeyi zorlaştırdı.

Çatışmanın önde gelen tarafları, siyasi veya sınıfsal güçleri ya da tarafları temsil etmekten ziyade kimlik temelli yahut mezhepsel, etnik ve bölgesel kimliği vurgulayan taraflar olduklarından, bu konunun siyasi niteliği göz ardı ediliyor.

Dikkati çeken ikinci gözleme göre ise federal ya da ademi merkeziyetçi bir devlet için mücadele eden güçler, bunu demokrasi meselesinden daha öncelikli tutuyorlar. Bunun nedeni, söz konusu güçlerin (SDG, Suveyda'daki Hicri Hareketi ve kıyı şeridinde Esed rejiminin çöküşünden etkilenen güçler) demokratik olmayan güçler olmaları. Prensipte pozisyonları, politikaları ve tercihleri ve temsil ettiklerini iddia ettikleri gruplarla olan ilişkileri göz önüne alındığında bu güçlerin Esed rejimi altında kendilerini ifade etmedikleri ve bu konuyu bu kadar yoğun bir şekilde gündeme getirmedikleri unutulmamalı.

Üçüncü ve belki de en önemli gözleme göre federal bir devlette kimlik statüsü konusundaki çatışmaya öncelik verilmesi, devletin kurulması ve vatandaşlık taleplerini ya gölgeliyor ya da ön plana çıkarıyor. Bunların, 54 yıllık Esed döneminde eksik olan iki temel unsur olduğu ve özellikle mevcut koşullarda, yani devletin kurumlar ve hukuk devleti olarak yeniden kurulması ve vatandaşların güçlendirilmesi, böylece Suriyelilerin gerçek anlamda özgür ve eşit vatandaşlar olarak bir halk haline gelmeleri için ülke genelinde Suriyelilerin en çok ihtiyaç duyduğu unsurlar olduğu unutulmamalı.

Bu yüzden iki temel sorunla karşı karşıyayız. Bunlardan birincisi, artık var olmayan Esed rejiminin Suriye'nin birliğini zayıflatıp bozmayı başarması, Suriyelileri mezhep, din, etnik köken, bölge ve aşiret aidiyetlerine göre sınıflandırması ve ‘böl ve yönet’ politikası uyarınca onları birbirlerine düşürmesinden kaynaklanıyor.

İkinci sorun, Suriyelilerin kendi koşullarını kontrol edememeleri. Bu durum, Suriye’nin geleceğinin, Suriye halkının aleyhine, uluslararası güçlerin, özellikle ABD ve bölgesel tarafların meselesi haline gelmesine neden oldu. Bu durum, kimlik çatışmaları, özellikle de silahlı çatışma veya silahlı milisler şeklinde ortaya çıkan çatışmalar için de geçerli.

Federalizm, bir ülkeyi bölmek değil, aksine ülkenin birliğini organize etmek ve merkezin statü, egemenlik ve kaynaklar konusunda çevre bölgelere müdahale etmesini önlemek için daha uygun bir yöntem. Böylelikle karşılıklı güven temelinde hükümete daha geniş katılım sağlanır.

Suriye geçiş dönemi yönetimi ve Suriye muhalefetinin geri kalanı, gelecekteki siyasi sistemin nasıl olacağı ve otoriterliğin ve marjinalleşmenin geri dönüşünü önlemeye katkıda bulunanlar da dahil olmak üzere yeni konsensüsler oluşturmak için neyin uygun olduğu konusunda kafa karışıklığı ya da netlik sağlanamaması ortaya çıkan federalizm ve ademi merkeziyetçilik konusundaki tartışmalardan sorumlu.

Aslında, yeni yönetime bağlı olanlar ve geleneksel Suriye muhalefeti tarafından federalizmin reddedilmesinin sebebi, aceleci davranışlar, duygusal ve milliyetçi coşku ve önyargılar.

Söz konusu tartışmayı kapatmak yerine açmalı, tüm soruları sormalı. Çünkü Suriye’nin geleceği tartışmaya açık. Tüm Suriyeliler bu tartışmayla ilgileniyor ve bu konuda cevaplar bulmaya katkıda bulunuyor.

Daha spesifik olarak, federal ya da ademi merkeziyetçi bir devlet tartışmasıyla ilgili olarak, federalizmin herhangi bir ülkenin bölünmesi anlamına gelmediği, aksine birliğin daha uygun bir şekilde örgütlenmesi ve merkezin statü, egemenlik ve kaynaklar konusunda çevreyi kötü yönde etkilemesini önlemek için, karşılıklı güvene dayalı yönetişime daha geniş katılımı garanti eden bir sistem olduğunun anlaşılması gerekiyor.

Toplumun yönetimini etkileyen sorunlara güvenlik çözümleri getirilemedi. Çünkü herhangi bir güvenlik çözümü coğrafyaya, topluma, egemenliğe ve devlete sadece bölünmeler getirir.

Tüm bunlar bölünmek değil, federalizm gücün paylaşılması anlamına gelir. Dışişleri, savunma ve genel ekonomi yönetimi gibi devlet egemenliği ile ilgili konularda merkezileşme söz konusu. Bunların tümü birleşik parlamento ve merkezi hükümetin sorumluluğunda. Öte yandan iç güvenlik, eğitim, sağlık ve yerel kalkınma konularının yönetimi eyaletlerin veya yerel yönetimlerin yetki alanına girer.

Burada bazılarının endişelerini hafifletebilecek en önemli nokta, federalizmin etnik köken/milliyet veya din/mezhep yerine coğrafyaya dayalı olmasıdır. Çünkü herhangi bir kimlik meselesi, demokratik karakterini zayıflatır ve eşit vatandaşlık haklarının ve vatandaşların devletinin güçlenmesini engeller. Tıpkı Lübnan'da ve Irak'ta olduğu gibi.

Elbette, birçok alanda idari meselelerle ilgili olan ademi merkeziyetçi bir devleti, anayasaya göre yetkileri paylaşan federal bir devletle karıştırmak bir sorundur. Şarku'l Avsat'ın al Majalla'dan aktardığı analize göre federal devleti ayrılıkçı bir devlet olarak görmek de bir tür karışıklık veya yanılgı olarak adlandırılabilir, ancak bu doğru değil, çünkü merkezi devletler, yönetim, temsil ve kaynak dağıtımında esnekliğe sahip federal devletlere göre ayrılmaya çok daha yatkındır, zira günümüzün en büyük, en güçlü ve en zengin devletleri federal devletlerdir.

Bu yüzden herhangi bir kimlik grubuyla anlaşmazlık, kavramların karışmasına veya çarpıtılmasına yol açmamalı. Örneğin, İsrail'in siyasi sistem olarak demokrasiyi benimsemesi, demokrasiye karşı düşmanlığı teşvik etmemeli. Ayrıca, belirli bir önermeye elverişli olmayan koşullar olduğunu gözlemlememiz, bu kavramın tartışmaya açılmaması, geliştirilmemesi ve belirli bir ülkede devlet kurulması için ulusal birliği oluşturmaya hizmet eden bağlamlara yerleştirilmemesi gerektiği anlamına gelmez.

Son olarak, bu alanda, özellikle Suriye bağlamında, dikkate alınması gereken iki konu var. Öncelikle ülkenin toprakları üzerinde devlet egemenliğinden söz edilmesi için bunun halkın birliği gerçeğine dayanması gerekiyor. İkinci olarak ise toplumun yönetimini etkileyen sorunlara güvenlikle ilgili bir çözüm bulunmuyor, çünkü herhangi bir güvenlik çözümü coğrafyanın, toplumun, egemenliğin ve devletin bölünmesine yol açar.

*Bu analiz Şarku’l Avsat tarafından Londra merkezli al Majalla dergisinden çevrilmiştir

ARAP DÜNYASI

Tedmür'de ortak devriyeye düzenlenen saldırıda Suriyeli ve Amerikalı personel yaralandı

Suriye polisi (Suriye İçişleri Bakanlığı)
Suriye polisi (Suriye İçişleri Bakanlığı)
TT
TT

Tedmür'de ortak devriyeye düzenlenen saldırıda Suriyeli ve Amerikalı personel yaralandı

Suriye polisi (Suriye İçişleri Bakanlığı)
Suriye polisi (Suriye İçişleri Bakanlığı)

Suriye güvenlik kaynakları bugün, Suriye güvenlik güçleri ile ABD kuvvetlerinin, ülkenin orta kesimindeki Tedmür kentinde ortak devriye sırasında silahlı saldırıya uğradığını bildirdi.

Suriye resmi haber ajansı SANA’ya konuşan bir güvenlik kaynağı, saldırıda Suriye güvenlik güçlerinden iki kişinin ve bazı ABD askerlerinin yaralandığını, saldırıyı gerçekleştiren kişinin ise öldürüldüğünü açıkladı.

Kaynak, olayın ardından ABD’ye ait helikopterlerin yaralıları et-Tanf Üssü’ne tahliye ettiğini belirterek, saldırının nedenleri ve koşullarına ilişkin henüz bilgi bulunmadığını ifade etti.

Olay nedeniyle Deyrizor-Şam uluslararası kara yolunda trafiğin geçici olarak durdurulduğu, bölge semalarında ise yoğun hava hareketliliği yaşandığı kaydedildi.