Güney Sudan lideri Mayardit, Şarku’l Avsat’a konuştu: Cuba Anlaşması başarısız olmadı, ancak finansmanı yok

Güney Sudan Devlet Başkanı Mayardit, ülkesinin Riyad ile ilişkisinin ‘stratejik’ olduğunu ve ‘Abyei meselesi’ konusundaki görüşmelerin yakın olduğunu söyledi

Güney Sudan Devlet Başkanı Salva Kiir Mayardit (Şarku’l Avsat)
Güney Sudan Devlet Başkanı Salva Kiir Mayardit (Şarku’l Avsat)
TT

Güney Sudan lideri Mayardit, Şarku’l Avsat’a konuştu: Cuba Anlaşması başarısız olmadı, ancak finansmanı yok

Güney Sudan Devlet Başkanı Salva Kiir Mayardit (Şarku’l Avsat)
Güney Sudan Devlet Başkanı Salva Kiir Mayardit (Şarku’l Avsat)

Salva Kiir Mayardit Güney Sudan Devlet Başkanı olmasından bu yana bir Arap gazetesine ilk kez röportaj verdi.
9 Temmuz 2011 tarihinde Güney Sudan devletinin Sudan Cumhuriyeti’nden bağımsızlığıyla sonuçlanan referandumun ardından devlet başkanı olarak ilk röportajında Mayardit, Sudan’daki Cuba Barış Anlaşması’nı savundu.
Mayardit, Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamada anlaşmanın başarısız olduğu iddialarını da yalanladı. Anlaşmanın bölgesel ve uluslararası finansmana ve desteğe ihtiyacı olduğunu söyleyen Mayardit, “Sudan barışı için Cuba Anlaşması’nın barışı sağlamadığına inananlarla hiçbir şekilde aynı fikirde değiliz. Barış anlaşmalarının imzalanmasının amacı savaşı durdurmaktır, olan da buydu” dedi. Salva Kiir Mayardit, Şarku’l Avsat’a verdiği röportajda “Şu anda çabamız, barış anlaşmasını uygulamaya devam etmektir. Çünkü anlaşmanın uygulanması güvenlik ve istikrarın sağlanmasına katkıda bulunacak, toplumsal, siyasi ve ekonomik güvenliği artıracaktır” ifadelerini kullandı.
Güney Sudan Devlet Başkanı, ülkesinin bir strateji olarak nitelendirdiği Suudi Arabistan ile ilişkilerinin gelişimini överken, bu ilişkilerin ‘sürekli gelişme içinde olduğunu ve farklı alanlarda iş birliği için daha geniş ufuklara doğru ilerlediğini’ dile getirdi. Mayardit, bu yılın başlarında Riyad’da gerçekleştirilen uluslararası forumlarda ortak öneme sahip konulara ilişkin yatırım, eğitim, sağlık, diplomatik ilişkiler, koordinasyon ve istişare gibi farklı alanları içeren Riyad ve Cuba arasında ortak iş birliği protokolünün imzalanmasına da değindi.
Güney Sudan Devlet Başkanı, Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Prens Faysal bin Ferhan’ın Cuba’ya yönelik ziyaretini memnuniyetle karşılarken, “Suudi Arabistan ile birçok iş birliği alanımız oldu. Özellikle petrol ve gaz, madencilik, tarım, inşaat, yol, turizm ve diğer sektörlerde umut verici yatırım fırsatlarımız oldu. Suudi Arabistan’ın petrol ve gaz alanındaki potansiyelinden yararlanmak istiyoruz. Çünkü Suudi şirketlerinin harika bir deneyimi var ve buna umutsuzca ihtiyacımız var” dedi. Devlet Başkanı, “Şarku’l Avsat gazetesi aracılığıyla kardeşimiz Suudi Arabistan’ı, Güney Sudan’da çeşitli alanlardaki olanakları ve bunlardan her iki ülkenin yararına nasıl yararlanabileceklerini öğrenmek için Güney Sudan’ı ziyaret etmeye davet ediyorum” ifadelerini kullandı.
İşte Güney Sudan Devlet Başkanı Salva Kiir Mayardit’in Şarku’l Avsat’a verdiği röportajın tamamı;
-Sayın Devlet Başkanı, başlangıçta, iki ülke arasında geçen Aralık ayında imzalanan protokol anlaşmasının ardından Riyad ve Cuba arasındaki ilişkilerde istikrarlı bir büyüme var. Bu ilişkiyi nasıl tanımlarsınız? Ayrıca iki ülke arasındaki en önemli iş birliği alanları nelerdir?
Bu soruyu yanıtlamadan önce Güney Sudan Cumhuriyeti’nin başkenti Cuba şehrinden size hoş geldiniz demek istiyorum. Bu soruyu cevaplamak için iki ülke arasındaki ilişkilerin sürekli gelişim içinde olduğunu söylüyor ve daha geniş ufuklara doğru gelişeceğini umuyoruz. Biz bu ilişkileri iki ülkenin her alanda yararlanabileceği bir strateji ve dışişleri bakanımızın geçen Aralık ayında Suudi Arabistan’a yaptığı ziyarette iki ülke dışişleri bakanları arasında ortak öneme sahip alanlarda imzalanan bir protokol olarak tanımlıyoruz. İş birliği alanlarına gelince, herkes biliyor ki Güney Sudan, başta petrol ve gaz, madencilik, tarım, inşaat, yol, turizm ve diğerleri olmak üzere çeşitli alanlarda umut verici fırsatlara sahip. Gazeteniz aracılığıyla Suudi Arabistan’daki yatırımcı kardeşleri, çeşitli alanlardaki bu olanakları ve bunlardan iki ülkedeki iki halk yararına nasıl yararlanılacağını öğrenmek için Güney Sudan’ı ziyaret etmeye davet ediyorum.
-İki ülke arasında mevcut veya yakın gelecekte iş birliği projeleri var mı ve bunların niteliği nedir?
İki ülke arasındaki iş birliği protokolünün imzalanmasının ardından artık projeleri sahaya koymaya çalışıyoruz. Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Prens Faysal bin Farhan’ın Güney Sudan’a yapacağı ziyarette bazı önemli konular ele alınacak. Daha sonra üzerinde anlaşmaya varılan noktaları uygulamak için her iki ülkedeki yetkililer arasında her biri kendi uzmanlık alanında toplantılar yapılacak. Özellikle petrol, gaz ve tarım alanında birçok toplantı yapılacak. Çünkü Suudi şirketlerin büyük tecrübesi nedeniyle Suudi Arabistan’ın petrol ve gaz alanındaki kabiliyetinden gerçekten yararlanmak istiyoruz. Buna çok ihtiyacımız var. İki ülke arasındaki iş birliğinin çevremizdeki ülkelere fayda sağlayacağını ve gelecekte bu ülkelere tecrübemizi aktarabileceğimizi tahmin ediyoruz. Bu konuda eklemek istediğimiz şey, Güney Sudan’ın özellikle tarımsal ürünler Sudan üzerinden Suudi Arabistan’a aktarılabildiği ve yem ve diğer şeyler üretmek için kullanabileceği verimli ve geniş tarım arazilerine sahip olmasıdır. Süt ve türevlerini üreten Suudi şirketlerinin Latin Amerika ülkelerinde yem yetiştirdiği, bunları gemilerle Suudi Arabistan’a naklettiği ve bunun da üretim maliyetini ikiye katladığı biliniyor. Bu nedenle Suudi şirketlerin Yukarı Nil’in Sudan sınırındaki kuzey bölgelerinde yem üretip Sudan üzerinden taşıyabileceklerine inanıyoruz. Bu durum maliyeti düşürür, nakliye süresini azaltır ve üretimi artırır.
-Ancak ister hizmetlerde ister temel altyapıda olsun, Güney Sudan'ın karşılaştığı zorluklarla nasıl başa çıkılmakta?
Güney Sudan’ı bağımsızlığa iten sebepler arasında temel hizmetlerin bozulması ve yeterli altyapının olmaması sayılabilir. Ancak bağımsızlıktan sonra hükümet, kalkınma projelerini gerçekleştirmek için gerekli olan temel hizmetleri ve altyapı projelerini sağlamaya devam etti. Farklı devlet kurumları tarafından desteklenen birçok proje var. Ama bazı silahlı grupların hükümete karşı yürüttüğü savaş sonucunda bazı bölgelerde güvenlik eksikliği ile temsil edilen, bu temel projeleri gerçekleştirmenin önünde bazı zorluklar bulunmaktadır. Ancak barış anlaşmasını imzaladıktan sonra şu an bu alanlardaki kalkınma çabalarını sürdürmeye çalışıyoruz. Diğer bir zorluk, tamamlanması için büyük fonlara ihtiyaç duyan bazı projelerin finansman eksikliğidir. Bu durum devlet bütçesi üzerinde büyük bir baskı oluşturmaktadır. Ancak bu projelerin finansmanı için bazı bölgesel ve uluslararası kuruluşlarla anlaşmalar yapmak istiyoruz.
-Sizi ilgilendiren ve sosyal, politik veya ekonomik güvenliği artırma düzeyinde ele almaya çalıştığınız en önemli sorunlar nelerdir?
Şu anda üzerinde çalıştığımız şey, hükümet ile farklı taraflar arasında imzalanan barış anlaşmasını uygulamaya devam etmektir. Çünkü anlaşmanın uygulanması, ülkede güvenlik ve istikrarın sağlanmasına etkin bir şekilde katkıda bulunacak ve ülkedeki sosyal, siyasi ve ekonomik güvenliği artıracaktır. Bu nedenle, şimdi tüm çabalarımız barış ve huzuru yaymak için anlaşmanın uygulanmasına odaklanmıştır.
-Ancak başta eğitim ve sağlık olmak üzere Güney Sudan’ın karşı karşıya olduğu başka zorluklar da var mı?
Sağlık ve eğitim sektörleri, gelişme ve ilerlemenin temeli olarak her düzeyde dikkat ettiğimiz önemli sektörler arasındadır. Bununla birlikte bu iki önemli sektör, eğitimli kadro eksikliği ve gerekli kaynakların eksikliği ile temsil edilen bazı zorluklardan mustariptir. Tüm bu koşullara rağmen biz bu iki önemli sektörü ileri taşıma kararı aldık. Meclis tarafından onaylanan son bütçe sağlık ve eğitim sektörlerine odaklandı. İleride bu bütçelerin sağlık ve eğitim hizmetleri konusundaki ihtiyacımızı karşılamak için iki katına çıkacağını umuyoruz. Ayrıca sağlık ve eğitim sektörlerine bu zorluğun üstesinden gelmek için eğitimli kadrolar sağlayarak yeterli sayıda kadro yetiştirmeyi amaçlıyoruz.
-Güney Sudan devletinin dini azınlıkların haklarına saygı göstermediğini iddia edenlere nasıl cevap vermektesiniz?
Öncelikle Güney Sudan, laik ve demokratik bir devlettir. Bu devlette vatandaşlık hak ve görevlerin temelidir. Ülke vatandaşları arasında din veya etnik köken temelinde ayrım yapılmamaktadır. Devletin laikliğine rağmen Müslümanların dini işlerini yürütmek için bir İslam konseyi ve Hristiyanların işlerini yürütmek için de bir kilise konseyi kuruldu. Ama genel görevleri üstlenme meselesine gelince bu, farklı siyasi güçlerin, çalışanlarını genel görev ve pozisyonları üstlenecek şekilde seçmeleri ile ilgilidir.
Daha ayrıntılı olarak Müslümanların katılımına bakarsanız, onları ulusal ve diğer düzeylerdeki tüm farklı hükümet düzeylerinde göreceksiniz. Ulusal düzeyde başkan yardımcılarından birinin Müslüman olduğunu görüyorsunuz. Kendisi Hizmetler Sektöründen Sorumlu Devlet Başkanı Yardımcısı Sayın Hüseyin Abdul Baki Akol’dur. Ayrıca çok sayıda Müslüman bakanımız ve danışmanımız vardır. Bu noktada Güney Sudan’da vatandaşlığın hak ve görevlerin temeli olduğunu ve ülkemizin vatandaşları arasında hiçbir şekilde ayrımcılık yapmadığımızı vurguluyorum.
-Sayın Başkan, bazı bölgelerde yerinden edilme durumu var. Peki bu durum nasıl kontrol altına alınabilir? Bu sorun için size yardım sağlayan uluslararası kuruluşlar var mı?
Evet. Bazı bölgelerde sel, kuraklık gibi doğal koşullar sonucunda vatandaşlarımız için ülke içinde yerinden olma ve dış göç durumu söz konusu. Ayrıca bazı muhalif grupların uyguladığı şiddet nedeniyle bazı bölgelerde güvenliğin sağlanamaması da bu yerinden edilmenin bir nedeni. Yerinden edilmiş insanlar, diğer bölgelerde güvenlik arayışı içinde köylerini terk etmektedir.
Hükümet, İnsani İşler ve Afetlerle Mücadele Bakanlığı aracılığıyla, yerinden edilmiş kişilerin karşı karşıya olduğu zorlukların üstesinden gelmek için ciddi ve güçlü bir şekilde çalışıyor. Normal hayata dönülmesi için kendi asli bölgelerine dönmelerini ve geçimlerini sağlamak üzere tarım ve diğer sektörlerde çalışmalarını sağlayacak koşulları oluşturmayı amaçlıyor. Ama mültecilere gelince, başta Sudan, Kongo ve Orta Afrika Cumhuriyeti olmak üzere komşu ülkelerden gelen mülteciler var. Bu ülkelere Güney Sudan’dan giden mülteciler de var ve onların insani ve yaşamsal koşullarını ele almak için ilgili uluslararası ve bölgesel kuruluşlarla ortak çalışıyoruz. Özellikle Birleşmiş Milletler kuruluşları olmak üzere uluslararası ve bölgesel örgütlerin iç yerinden edilmelere ve mültecilere yönelik iyi bir iş çıkardıkları bir gerçek. Bu kuruluşlar bu gruplara karşı görevlerini yapıyorlar.
-Güney Sudan’daki barış anlaşması, özellikle güvenlik ve istikrar açısından hedeflerine ne ölçüde ulaştı?
Hükümet ile çeşitli taraflar arasında 2018 yılında imzalanan barış anlaşması, ülkemiz için çok önemli bir şeyi başardı ve aynı ülkenin halkları arasındaki savaşı ve iç çatışmaları durdurdu. Bu anlaşmayı imzalamayan bazı gruplar olmasına rağmen şu anda Roma forumu aracılığıyla müzakereler yoluyla onları barış çabalarına dahil etmek için ciddi bir şekilde çalışıyoruz.
Aslında bu anlaşmayı uygulamak için tüm gruplardan ve her düzeydeki farklı siyasi güçlerden oluşan geniş tabanlı bir hükümet kuruldu. Ayrıca güçleri birleştirmeye ve askeri doktrini birleştirmek için onları birleşik kamplarda eğitmeye devam ettik. Kabile çatışmasını önlemek için vatandaşların ellerindeki silahları toplamak için çalışacağız.
Size şunu söylememe izin verin; yakın zamanda, barış anlaşmasının tarafları arasında, ‘önümüzdeki iki yıl boyunca geriye kalan uygulama programlarını tamamlayıcı ve üzerinde uzlaşı sağlanan bir yol haritası aracılığıyla geçiş döneminin uzatılması için’ anlaşmaya varıldı. Geçiş döneminin sonunda seçimlerin yapılması için uygun ortamın sağlanması amacıyla geçiş dönemi uzatıldı. Hükümet, Siyasi Partiler Kanunu ve Seçim Kanunu gibi gerekli kanunları değiştirerek ve daimî anayasa taslağını tamamlayarak seçimlerin yapılması için uygun koşulları sağlayacaktır. Ayrıca ülkede kapsamlı bir nüfus sayımı gerçekleştirerek nüfusu tespit edeceğiz. Aynı şekilde yerinden edilmişlerin ve mültecilerin gönüllü olarak kendi bölgelerine geri gönderilmesinin yanı sıra farklı verileri, coğrafi bölgeleri ve seçim merkezlerini belirlemek için kullanacağız. Gerekli hazırlıkları yaptıktan sonra geçiş döneminin sonunda seçimlere hazır olacağımızı temin ederiz.
-Güney Sudan’ın bağımsızlığından sonra özellikle güvenlik, siyasi ve ekonomik açıdan Hartum ile iş birliğini nasıl değerlendiriyorsunuz?
Güney Sudan’ın bağımsızlığını kazanmasının ardından Hartum ile referandum sonrası sorunlar konuşuldu. Bunlar, iki ülke arasında iş birliği protokollerinin imzalanmasıyla sonuçlanan ve uzun tartışmalara yol açan birçok dosyayla ilgili konulardır. Ele alınan en önemli konular arasında iki ülke vatandaşlarının dört özgürlüğü (mülk sahibi olma hakkı, hareket özgürlüğü, çalışma hakkı ve ikamet hakkı) ve Güney Sudan petrolünün Sudan limanlarından taşınması ve Güney Sudan’ın bağımsızlığından sonra Sudan’ın sahip olduğu bazı petrol tesislerinin kullanımı yer aldı. İki ülke arasında imzalanan bu protokoller, ortak iş birliğinin temelini oluşturdu. Şu an iş birliği beklentilerini daha geniş ufuklara taşımak için ciddi bir şekilde çalışıyoruz. Şu anda üzerinde çalıştığımız projeler arasında, Sudan’ın bazı yeni petrol sahalarının geliştirilmesi konusunda bazı yeteneklerinden nasıl yararlanılacağı yer alıyor. Ayrıca iki ülke arasındaki güvenlik iş birliğini geliştirmeye çalışıyoruz. Böylece her iki ülkenin toprakları da iki ülkenin hükümetlerine karşı çıkan silahlı gruplara bir kuluçka merkezi olarak kullanılamayacak.
-Hartum’daki mevcut durumu takip ediyorsunuz. Ayrıca Sudan’ın karşı karşıya olduğu sorunların çözümünde taraf ve arabulucu oldunuz. Sudan’daki krizi çözmek için ortaya koyacağınız girişimler var mı?
Güney Sudan Cumhuriyeti Hükümeti, Sudan Cumhuriyeti Geçici Hükümeti ile ilişkileri ayırmıştır. Çünkü Sudan bizim için stratejik boyutu olan bir ülkedir. Sudan geçiş hükümeti ile diğer Sudan partileri arasında arabulucu olduğumuz için askeri ve sivil bileşenler arasında dengeli ilişkiler sürdürüyoruz. Sudan’daki mevcut durumu değerlendirmek için, Sudan’da geçiş zorlukları olarak adlandırdığımız geçiş hükümetinin karşı karşıya olduğu bazı zorluklar olduğuna inanıyoruz. Tüm Sudanlıların ve farklı gruplarının ortak çabalarıyla bunların üstesinden gelinebilir. Şimdi başbakan atamak ve Sudan’ın rızasıyla bir geçiş hükümeti kurmak için bu zorlukların üstesinden gelmek amacıyla geçiş hükümeti ve farklı Sudanlı taraflarla birlikte çalışıyoruz.
-Cuba Barış Anlaşması’nın Sudan’ın barış ve istikrarında hedeflerine ulaşamadığını iddia edenlere nasıl cevap verirsiniz?
Öncelikle 3 Ekim 2020’de Sudan barışı için Cuba Anlaşması’nın imzalanmasının ikinci yıl dönümü vesilesiyle Sudan halkını tebrik etmeme izin verin. Sudan barışı için Cuba Anlaşması’nın hedeflerine ulaşmadığına inananlarla aynı fikirde değiliz. Çünkü barış anlaşmalarının imzalanmasının amacı savaşı durdurmak, savaşlara yol açan sebepleri ele almak ve yeniden kalkınma üzerinde çalışmaktır. Sormak istediğimiz soru şu: Savaş durdu mu? Biz ‘evet, Sudan’daki geçiş hükümeti ile barış anlaşmasının tarafları arasında Cuba Barış Anlaşması’nın imzalanmasından bu yana savaş durdu’ diyoruz. Şarku’l Avsat gazetesi aracılığıyla Abdulaziz Adem el-Hillu liderliğindeki Sudan Halk Kurtuluş Hareketi- Kuzey (SPLM-N) ve Abdulvahid Muhammed Nur liderliğindeki Sudan Kurtuluş Hareketi (SLM) de dahil olmak üzere barış anlaşmasını imzalamayan tarafları, ‘barış konusu tamamlanana ve silah taşıyan herkes barış yoluna dahil edilene kadar’ Sudan geçiş hükümeti ile müzakere etmeye davet etmeme izin verin.
Ayrıca size şunu söyleyebilirim ki barış anlaşması, başta Darfur’daki ve iki bölgedeki (Nubia Dağları ve Mavi Nil) güvenlik düzenlemeleri olmak üzere bazı maddelerin uygulanması için yeterli finansmanın olmaması çerçevesinde tek bir zorlukla karşı karşıya. Bu nedenle uluslararası ve bölgesel toplumu, barış anlaşmasını uygulayabilmeleri ve yerinden edilmişlerin ve mültecilerin geri dönüşüne yardımcı olacak kalkınmayı gerçekleştirebilmeleri için Sudan’daki kardeşlere destek sağlamaya çağırıyoruz.
-SPLM-N ve SLM arasında hala bir bağlantı var mı ve bu hareketlerin Sudan sahnesindeki etkilerinin boyutu nedir? Yaser Arman ve Malik Akkar’ın ayrılması ve bunun Sudan’daki barış çabaları üzerindeki etkisi nedir?
Güney Sudan’da referandum sonuçlarının açıklanmasının ardından Sudan Halk Kurtuluş Hareketi, Cuba’da önemli bir toplantı yaptı ve iki hareketin birbirinden ayrılmasına karar verildi. Sonuç olarak Malik Akkar liderliğinde Sudan Halk Kurtuluş Hareketi-Kuzey kuruldu. Abdulaziz Adem el-Hillu ve Yaser Arman, hareketin Genel Sekreteri olarak ona vekalet etti. O günden bu yana iki hareketin artık hiçbir bağlantısı yok, ancak her kurum diğerinden bağımsız çalışıyor. Dünün yoldaşları arasındaki örgütsel anlaşmazlıklara gelince, aralarındaki anlaşmazlığın bir iç mesele olduğunu söylüyoruz. Ancak bu anlaşmazlıkları Sudan’da istikrar ve barışı garanti edecek şekilde ele almaları konusunda onlara tavsiyelerde bulunabiliriz.
-Siz sayın Devlet Başkanı, Sudan’da istikrar ve barışı teşvik etmek için Hillu ve Akkar liderliğindeki bölünmüş kanatlarıyla hareketin sembollerini ileri taşımaya çalışıyor musunuz?
Çabalarımız artık Sudan’daki krizin genel çerçevede çözülmesine odaklanmış durumda ve SPLM-N ile sınırlı değil. Güney Sudan, ülke olarak Cuba Barış Anlaşması’nın uygulanmasında arabuluculuk ve garantörlük yapıyor. Sudan’da güvenlik ve istikrarın sağlanması için tüm taraflarla birlikte çalışıyoruz.
-Sudan ile Güney Sudan arasında Abyei meselesi hala muallakta. Bu meseleyi çözecek bir adım atıldı mı?
2005 yılında Kapsamlı Barış Anlaşması imzalandığında Güney Sudan halkının referandumuyla birlikte Abyei bölgesi halkının kendi kaderini tayin hakkını kullanma hakkı kararlaştırıldı. Ancak iki taraf arasındaki bazı zorluklar ve anlaşmazlıklar nedeniyle Abyei halkı kendi kaderini tayin hakkını kullanamadı ve bu nedenle Abyei meselesi iki ülke arasında askıda bekleyen meseleler arasına girdi. Güney Sudan’ın bağımsızlığından bu yana ve hala bu konuya yönelik çabalar devam ediyor. Son olarak Abyei sorununa nihai bir çözüm bulmak için Sudan tarafıyla görüşmek üzere Güney Sudan’daki bir dizi yetkiliyi içeren bir komite kuruldu. Önümüzdeki günlerde iki ülke arasında görüşmeler başlayacak, kesin çözüme ulaşmak için Cuba ve Hartum’da ortak görüşmeler yapılacak.
-Nahda (Hedasi) Barajı meselesi, hala aşağı havza ve kaynak ülkeler arasında tartışma konusu. Güney Sudan, bu anlaşmazlığı çözmek için herhangi bir girişimde bulunuyor mu?
Bu ikilemin en iyi çözümünün, Etiyopya ve Sudan gibi iyi komşuluk ilişkilerine ve Mısır gibi iyi ilişkilere sahip olduğumuz bu ülkeler arasında barışçıl ve uzlaşmacı bir çözüm olduğuna inanıyoruz. Bu ülkelerle toplu olarak iyi ilişkileri nedeniyle Güney Sudan, bu ülkelerin Nil sularından tüm tarafları tatmin edecek şekilde yararlanmalarını ve aradığımız iş birliğini gerçekleştirmelerini sağlayarak, bu konunun ele alınmasına önemli ve etkili bir katkı sağlayabilir.
-Son olarak Sayın Devlet Başkanı, Rusya- Ukrayna krizini, Güney Sudan ve dünyaya etkilerini nasıl değerlendiriyorsunuz?
Elbette Rusya ile Ukrayna arasındaki mevcut kriz, sizin de belirttiğiniz gibi sadece Güney Sudan’ı değil, tüm dünyadaki siyasi ve ekonomik sahneyi etkiliyor. Rusya, başta buğday olmak üzere en büyük petrol, gaz ve gıda tahıl üreticilerinden biridir. Ukrayna ise buğday ve diğer gıda tahıllarının en büyük üreticilerinden biridir. İki ülke arasındaki savaş, fiyatların yükselmesine ve savaşın varlığı ve ihracatın yokluğu sonucunda bu iki ülkeden gelen ürünlerin kıtlığına neden oldu. Savaşın ülkelerin ilerlemesini engelleyen sonuçlarından kaçınmak için bu tür sorunları barışçıl yollarla çözme çabalarını destekliyoruz. Rusya ve Ukrayna’yı, her iki tarafı da tatmin edecek çözümler bulmak ve uluslararası barış ve güvenliği korumak için müzakereleri sürdürmeye çağırıyoruz.



Ahmed eş-Şera: Irak'taki deneyimim bana mezhep savaşı yapmamayı öğretti

Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şera'nın Şam'da eski İngiltere Başbakanı Tony Blair'in eski sözcüsü Alistair Campbell ve eski İngiliz Muhafazakâr bakan Rory Stewart ile diyaloğu (podcast hesabı)
Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şera'nın Şam'da eski İngiltere Başbakanı Tony Blair'in eski sözcüsü Alistair Campbell ve eski İngiliz Muhafazakâr bakan Rory Stewart ile diyaloğu (podcast hesabı)
TT

Ahmed eş-Şera: Irak'taki deneyimim bana mezhep savaşı yapmamayı öğretti

Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şera'nın Şam'da eski İngiltere Başbakanı Tony Blair'in eski sözcüsü Alistair Campbell ve eski İngiliz Muhafazakâr bakan Rory Stewart ile diyaloğu (podcast hesabı)
Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şera'nın Şam'da eski İngiltere Başbakanı Tony Blair'in eski sözcüsü Alistair Campbell ve eski İngiliz Muhafazakâr bakan Rory Stewart ile diyaloğu (podcast hesabı)

Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şera, Irak hapishanelerinden salıverildikten sonra Suriye'ye döndüğünde kendisine iki şart koyduğunu söyledi: ‘Irak'ın mezhep savaşı deneyimini tekrarlamamak ve sadece rejimle mücadeleye odaklanmak.’

Bu ifadeler, eski İngiltere Başbakanı Tony Blair'in eski sözcüsü Alistair Campbell ve eski İngiliz Muhafazakâr bakan Rory Stewart'ın geçtiğimiz günlerde Şam'da eş-Şera ile bir araya gelerek gerçekleştirdikleri ve ‘Ahmed eş-Şera hapisteki bir El Kaide savaşçısından Suriye'nin liderine nasıl dönüştü?’ başlığıyla yayınlanan podcastte yer aldı.

Eş-Şera, “El Kaide'nin Irak'ta yaptıklarını tekrarlamak istediler ama ben bunu şiddetle reddettim. Bu durum aramızda bin 200'den fazla savaşçımızın öldürüldüğü ve benim de kuvvetlerimin yüzde 70'ini kaybettiğim büyük bir çatışmaya yol açtı. Ancak yeniden toparlandık ve rejimle savaşmaya odaklandık. Aynı zamanda DEAŞ ve benzeri gruplar gibi diğer taraflardan gelen tehditlerle de başa çıkmak zorunda kaldık” ifadelerini kullandı.

Eş-Şera, “Bir savaşçıydınız, bir mahkumdunuz, bir liderdiniz ve şimdi bir cumhurbaşkanısınız… Bu dönüşüm hakkında ne düşünüyorsunuz?” sorusuna şu yanıtı verdi: “Şu anda Esed'in eskiden bulunduğu bu saraydayım. Ben bir savaşçıydım, savaşmak istediğim için değil. Bugün cumhurbaşkanıyım ama cumhurbaşkanı olmak istediğim için değil.”

Irak savaşı deneyimi

Suriye Cumhurbaşkanı, üniversitenin ilk dönemlerinde genç bir adam olarak, Suriyelilerin 60 yıl boyunca maruz kaldığı acımasız baskıdan, Suriye toplumunun sistematik olarak yok edilmesinden ve Irak'ta savaş patlak verdiğinde oraya gitmesi gerektiğini hissetmesinden duyduğu öfkeden bahsetti.

Eş-Şera Irak'ta üç yıl savaşmış, ardından beş yılını hapiste geçirmiş. İngilizler ona hapishanenin onu nasıl değiştirdiğini, bundan ne öğrendiğini ve çeşitli grupların saflarında nasıl hızlı bir şekilde yükselebildiğini sordu.

cdfrgthy
Suriyeli sanatçı Tamara Bessam Ebu Alvan, Şam'da Devlet Başkanı Beşşar Esed'in devrilmesini kutlayan bir duvar resmi çiziyor. (Reuters)

Eş-Şera bu soruya şu cevabı verdi: “Suriye'de var olan baskının boyutlarını fark etmeye başladığımda yaklaşık 19 yaşındaydım. Ülkenin kötüye giden durumunu ve önceki rejimin ülkeyi nasıl korkunç bir şekilde yönettiğini görebiliyordum. Şam'ın taşıdığı yük ve rejimin Suriye toplumunu ve bu kadim şehri nasıl istismar ettiği konusunda derin bir acı hissettim.”

Sözlerine şöyle devam etti: “Bu rejimin düşmesi gerektiğine ikna olmuştum ama bunu gerçekleştirecek araçlarımız ya da uzmanlığımız yoktu. Bu yüzden deneyim kazanabileceğim her yere gitmeye karar verdim. O sırada Amerikalılar Irak'a girmeye hazırlanıyordu ve ABD'nin yaptıklarına karşı güçlü bir Arap ve İslami tepki vardı. Unutmamalısınız ki o zamanlar gençtim ve farklı bir düşünce tarzım vardı. Bu yüzden Irak'a gittim ve farklı gruplarla çalıştım. Zaman içinde bu gruplar yavaş yavaş küçülmeye ve El Kaide örgütüyle birleşmeye başladı. Bu şekilde kendimi El Kaide saflarında buldum.”

sxcdfrgt
Yaklaşan Ramazan Ayı için hazırlanan ‘Benatu’l Başa’ adlı dizinin çekimleri Eski Şam'da yapılıyor. (AFP)

22 yıllık bu yolculuk sırasında eş-Şera, Irak'taki deneyimlerinden öğrendiği en önemli şeyin, aynı hataları tekrarlamaktan kaçınmak istiyorsak politikaların sürekli olarak yeniden gözden geçirilmesi gerektiği olduğunu söyledi. O dönemde Batı'nın Ortadoğu'ya yönelik politikalarını eleştiren eş-Şera, “Bunlar yanlıştı ve değiştirilmeleri gerekiyordu. Bölge halkının her 10 yılda bir kötü kararların bedelini ödemesini istemiyoruz” dedi.

Bir barış adamı!

Kendisini dünyaya bir barış adamı olarak tanıtmak isteyip istemediği ve kendisine halen şüpheyle yaklaşan ülkelerle nasıl ilişkiler kurmayı planladığı sorusuna eş-Şera şu yanıtı verdi: “Bölgemizde, özellikle Suriye'de savaşlardan bıktık. İnsanlık barış ve güvenlik olmadan yaşayamaz, insanların aradığı şey bu, savaş değil. İnsanları bir araya getirebilecek ve savaşa başvurmadan barışçıl çözümlere götürebilecek pek çok şey var. Barış içinde insan olarak bizi birleştiren şeyler, savaş içinde bizi bölen şeylerden çok daha büyüktür.”

scdfvgbth
Yeni Suriye yönetimi geçtiğimiz aralık ayında muhalif grupları birleşik bir Suriye ordusuna entegre etmeye çalıştı. (SANA)

HTŞ grupları

Podcastte eş-Şera’ya bazıları daha radikal olan birçok hareketten oluşan Heyetu Tahriru’ş Şam (HTŞ) içindeki pratik bir zorluk soruldu: “Burada bizimle birlikte oturmanıza kızanlar olabilir. Şimdi cumhurbaşkanı olduğunuza göre, en radikal olanlar da dahil olmak üzere tüm bu eski gruplarla nasıl başa çıkacaksınız?”

Ahmed eş-Şera şöyle yanıtladı: “Burada sizinle birlikte oturmama izin verilmediğini söylemek büyük bir abartı olur. O kadar da kötü değil. Bir arada yaşamamızı ve birbirimizle savaşmaya gerek kalmadan devrimin hedeflerine ulaşmamızı sağlayacak uygun ve kabul edilebilir bir formüle ulaşana kadar tüm bu taraflarla ikna ve diyalog yöntemlerini kullandım... Pek çok kişi bu yaklaşıma katıldı.”

scdfvgrth
Halep kırsalından Humus şehrine dönen yerinden edilmiş Suriyelileri taşıyan bir otobüsün penceresinden bakan bir çocuk, elinde Suriye bağımsızlık bayrağı tutuyor, 10 Şubat. (AFP)

Anayasa ve seçimler

“Peki ya ‘ulusal konferans’ ve anayasa ile seçimlerin belli bir zaman dilimi içinde yapılmasının garanti edilmesi hakkında ne söylersiniz?”

Eş-Şera, Suriye'nin çeşitli aşamalardan geçtiğini ve önceliğin hükümeti istikrara kavuşturmak ve devlet kurumlarının çöküşünü önlemek olduğunu söyledi.

Eş-Şera sözlerini şöyle sürdürdü: “İdlib hükümetini Şam'ın kontrolünü ele geçirdiğimizde iktidarı devralmaya hazır olacak şekilde hazırladık. Bu aşama için üç ay ayırdık. Daha sonra anayasal deklarasyon, ulusal konferansın toplanması ve cumhurbaşkanının atanmasını içeren bir sonraki aşamaya geçeceğiz. Uluslararası sözleşmelere uygun olarak bir cumhurbaşkanı atadık. Anayasa uzmanlarına danıştıktan sonra muzaffer güçler cumhurbaşkanını atadı, önceki anayasayı iptal etti ve eski parlamentoyu feshetti. Şimdi, yeni bir anayasanın ilan edilmesinin önünü açacak öneriler geliştirmek amacıyla çok çeşitli tarafların yer alacağı ulusal diyalog sürecine geçeceğiz. Geçici bir parlamento oluşturulacak ve bu parlamento yeni anayasayı hazırlamak üzere bir anayasa komitesi kurmakla sorumlu olacak.”

Trump ve Gazze

Eş-Şera, ABD Başkanı Donald Trump'ın Gazze Şeridi'ndeki Filistinlilerin Mısır ve Ürdün'e taşınmasına ilişkin açıklamalarıyla ilgili olarak şunları söyledi: “İnsanları topraklarını terk etmeye zorlayabilecek hiçbir güç olmadığına inanıyorum. Birçok ülke bunu yapmaya çalıştı ama hepsi başarısız oldu, özellikle de Gazze Şeridi'ne yönelik son savaş sırasında. Geçtiğimiz bir buçuk yıl boyunca Filistin halkı acıya, ölümlere ve yıkıma katlandı ama yine de topraklarını terk etmeyi reddetti. 80 yılı aşkın süredir devam eden bu çatışmada, Filistinlileri zorla yerlerinden etmeye yönelik tüm girişimler başarısız oldu. Terk edenler kararlarından pişman oldular. Birbirini izleyen Filistinli nesillerin aldığı ders, topraklarına bağlı kalmanın ve onu terk etmemenin önemidir.”

scdfvrgty
Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şera dün Silikon Vadisi'nden Suriye asıllı Amerikalı uzmanlardan oluşan bir heyetle bir araya geldi. (SANA)

Ekonomik model

Kendisini en çok ilgilendiren küresel ekonomik model ve ekonomi yönetimi açısından ilham aldığı belirli bir ülke ismi sorulan Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şera, Singapur, Suudi Arabistan, bazı dönemlerde Brezilya ve kalkınma yolunda büyük zorlukların üstesinden gelen Ruanda gibi ekonomik büyümeye tanık olan birçok ülkeyi incelediğini söyledi. Her ülkenin kendi zorlukları ve kalkınma aşamasıyla şekillenen kendi bağlamına sahip olduğunu belirtti. “Bu örneklerden değerli dersler çıkarılabilecek olsa da bunları körü körüne taklit etmemeliyiz. Bunun yerine, Suriye'nin kendine özgü durumuna uygun bir yaklaşım geliştirmek için bu dersleri uyarlamalı ve entegre etmeliyiz” dedi.

Ordu ve polisin lağvedilmesi

Eş-Şera'ya, Baas'tan arındırma sonrasında Irak'ta yaşananları anımsatan polis ve ordunun lağvedilmesi ve bu konunun nasıl ele alınacağı sorulduğunda, Suriye ve Irak'taki durum arasında büyük farklar olduğunu ve karşılaştırmaların her zaman büyük farklılıklar gösterdiğini söyledi. Suriye ordusunu ‘bir alternatif hazırlamadan’ dağıtmadığını belirtti.

Eski rejimin ordusunun Irak ordusu gibi olmadığını vurgulayan eş-Şera, “Çok sayıda milis ile İran ve Rusya'dan gelen dış müdahalelerle parçalanmıştı. Ordu dağılmış ve çökmüştü. Birçok genç erkek askere gitmemek için Suriye'den kaçıyordu. Dolayısıyla ordunun Suriyeliler için büyük bir önemi yoktu. Bugün Suriye'de zorunlu askerlik uygulamadım. Gönüllü askerliği tercih ettim. Bugün binlerce kişi yeni Suriye ordusuna katılıyor” ifadelerini kullandı.

Devrimci zihniyet bir devlet inşa edemez

Kendisini halen bir devrimci olarak görüp görmediği sorulan eş-Şera, devrimci zihniyetin bir devlet inşa edemeyeceğini söyledi. Şarku'l Avsat'ın Rory Stewart'ın röportajından aktardığına göre Eş-Şera, “Bir devlet inşa etmek ve bütün bir toplumu yönetmek söz konusu olduğunda farklı bir zihniyete ihtiyaç duyarsınız. Benim için devrim, rejimin devrilmesiyle sona erdi” dedi.

Eş-Şera sözlerini şöyle sürdürdü: “Bugün ülkenin yeniden inşası, ekonomik kalkınma, bölgesel istikrar ve güvenliğin sağlanması, komşu ülkelere güvence verilmesi ve Suriye ile Batı ülkeleri ve bölge ülkeleri arasında stratejik ilişkiler kurulmasını içeren yeni bir aşamaya geçtik.”

sdfgrt
Ahmed eş-Şera'nın geçen ay yaptığı bir konuşmayı Şam'daki er-Ravza kafede takip eden Suriyeliler (Şarku’l Avsat)

Batı medyasının kendisi hakkında söylediklerine ilişkin tutumu sorulan Ahmed eş-Şera, Suriye'nin küresel etkiye sahip stratejik bir ülke olduğunu söyledi. Eş-Şera, “Geçmişte rejim kasıtlı olarak Suriyelileri Avrupa'ya göç ettirmeyi ve Captagon'u Avrupa'ya ve bölgeye kaçırmayı amaçlıyordu. Şam ayrıca, Suriye içindeki bazı ülkelerin oynadığı son derece olumsuz rol nedeniyle bölgede daha fazla istikrarsızlık tohumları ekmek için bir üs olarak kullanıldı” değerlendirmesinde bulundu.

Suriye'nin durumunun kökten değiştiğini ve gelecek vaat eden yeni bir ülke haline geldiğini vurgulayan eş-Şera, “Suriye ekonomik kalkınma yoluyla bölgenin istikrara kavuşmasında önemli bir rol oynayacaktır” dedi. Eş-Şera, tarım, sanayi ve ticaret gibi sektörlerde önemli bir merkez olacak olan Suriye'nin tarihi İpek Yolu üzerinde yer aldığını ve Doğu ile Batı arasındaki ticaretin yeniden gelişmesinin beklendiğini belirtti.

Eş-Şera, Batı'nın Suriye'ye bakışını bu açıdan yeniden gözden geçirmesi gerektiğini söyledi.