‘Sürgünde Günbatımı’ kitabının yazarı Baha Tahir yaşamını yitirdi

Büyük edebiyatçı Baha Tahir. (Mısır Haber Ajansı)
Büyük edebiyatçı Baha Tahir. (Mısır Haber Ajansı)
TT

‘Sürgünde Günbatımı’ kitabının yazarı Baha Tahir yaşamını yitirdi

Büyük edebiyatçı Baha Tahir. (Mısır Haber Ajansı)
Büyük edebiyatçı Baha Tahir. (Mısır Haber Ajansı)

Mısır’da kültür camiasının yanı sıra hastalıklarla mücadeleye de büyük katkılarda bulunan yazar, romancı ve çevirmen Baha Tahir perşembe günü, 87 yaşında yaşamını yitirdi.
Sanat eleştirmeni Tarık el-Şennavi, Facebook sayfasında şu paylaşımda bulundu:
“Her insanın isminden bir nasibi vardır. Üstad Baha Tahir ise hem (baha) güzellikten hem de (tahir) temizlikten nasibini almıştır… Unutulmaz bir iz bırakan hocamıza veda… Asla gün batımını bilmeyen, ‘Sürgünde Günbatımı’nın yazarına veda…”
Reuters haber ajansının aktardığına göre Mısır Kültür Bakanlığı da yazarın ölümünden duyulan üzüntüyü dile getirdiği açıklamasında onu ‘Mısır topraklarının yaratıcılığını ve Arap kütüphanesini düzinelerce roman ve çalışmalarla zenginleştirmek için verdiği mücadele ile büyük bir yazar’ olarak nitelendirdi.
İbrahim Abdulmecid, Eşref el-Aşmavi, Mansura İzzeddin, Ammar Ali Hasan, İbrahim İsa, Samir Derviş, Halid el-Safti ve Nura Naci gibi farklı nesillerden bir dizi yazar da sosyal medya üzerinden Baha Tahir’in vefatından duydukları üzüntüyü dile getirdiler.
Baha Tahir’in ölümü Mısır dışında da büyük bir üzüntüyle karşılandı. Cezayirli yazar Vasini el-A‘rac, Ummanlı yazar Süleyman el-Ma‘meri, Suudi Arabistanlı yazar Ahmed el-Samiri, Kuveytli yazar Saide Müfreh, Birleşik Arap Emirlikli yazar Saliha Ubeyd ve Iraklı yazar Hamza Alivi, Tahir’in vefatından duydukları derin üzüntüyü dile getirdiler.
Baha Tahir 13 Ocak 1935’te, kökleri Güney Mısır’daki Luksor’a kadar uzanan bir ailede dünyaya geldi. Coğrafya, birçok edebi eserini derinden etkiledi.
Lisans derecesini 1956 yılında Kahire Üniversitesi edebiyat fakültesi tarih bölümünden aldı. Kısa bir süre Devlet Enformasyon Servisi’nde çevirmen olarak, ardından da 1975’e kadar Mısır radyosunda kültür programında yönetmen ve yayıncı olarak çalıştı.
İnsanın baskı karşısında kendini ifade etme mücadelesini ele aldığı, çoğunlukla 1950’li yılların sonlarında ve 1960’lı yılların başlarında yazdığı ilk öykü koleksiyonu (Nişan) 1972’de yayınlandı.
1981 ve 1995 yılları arasında Birleşmiş Milletler’in Avrupa merkezinde çevirmen olarak çalışmak üzere Cenevre’ye yerleşmeden önce, 1970’lerin ortalarında Mısır dışında da çalışmaya başladı.

Birçoğu kişisel hayatının aşamalarını ve yaşadığı bazı olayları yansıtan edebi eserlerini yazmaya yurt dışında da devam etti. Eserleri arasında ‘Dün gece rüyamda seni gördüm’ ‘Palmiyenin doğusu’ ‘Duha dedi ki’ ve ‘Sürgünde aşk’ yer alıyor.
‘Safiye teyzem ve manastır’ ve 2018’deki ilk oturumunda Uluslar arası Arap Edebiyat Ödülü’nü kazanan ‘Sürgünde Günbatımı’ gibi eserleri televizyon dizisine dönüştürülmüştür.
Baha Tahir edebiyat eserlerinin yanında düşünce ve eleştiri üzerine de kitaplarda yazdı.
Luksor’da adını taşıyan bir kültür merkezi kurularak onurlandırılan yazar 1998’de ülkenin en prestijli ödülü olan Devlet Takdir Ödülü’ne, 2009’da da şimdi Nil Ödülü’ne dönüştürülmüş olan Mübarek Ödülü’ne layık görüldü.



İnanılmaz değişim: Viski içen rockçı nasıl El Kaide'ye bağlı bir örgütün lideri oldu?

Ibrahim ag Alhabib ve arkadaşlarının 1992'de Mali'de çekilen fotoğrafı (Tinariwen)
Ibrahim ag Alhabib ve arkadaşlarının 1992'de Mali'de çekilen fotoğrafı (Tinariwen)
TT

İnanılmaz değişim: Viski içen rockçı nasıl El Kaide'ye bağlı bir örgütün lideri oldu?

Ibrahim ag Alhabib ve arkadaşlarının 1992'de Mali'de çekilen fotoğrafı (Tinariwen)
Ibrahim ag Alhabib ve arkadaşlarının 1992'de Mali'de çekilen fotoğrafı (Tinariwen)

Iyad ag Ghali bir zamanlar Sahra Çölü'nden doğan sıradışı bir blues-rock grubu için söz yazıyordu. Batı Afrika'daki gece kulüplerinin tanınan bir ismiydi ve Tinariwen'in elemanlarıyla birlikte müzik yapıyorlardı. 

Tuareg müzisyenlerinden oluşan grup bir Grammy kazandı, dünya turuna çıkarak Türkiye'ye geldi ve Led Zeppelin'den Robert Plant ve U2'dan Bono'yla birlikte çaldı.           

O ise El Kaide'nin en tehlikeli kollarından Cemaat Nasrül-İslam vel Müslimin'in lideri oldu. Batı Afrika'nın büyük bir kısmında müziği yasaklayan örgüt, onbinlerce ölümden sorumlu tutuluyor. 

Iyad ag Ghali'nin silahlı adamları, 2013'te Tinariwen üyelerini dahi pusuya düşürüp grubun gitaristini bir süre alıkoydu. 

Tinariwen'in eski menajeri Manny Ansar, 30 yıl önce Mali'nin başkenti Bamako'daki gece kulüplerine Iyad ag Ghali'yle birlikte gittiğini söyleyerek şöyle diyor:

İnanamadım. Cesetlerin üzerinde yürüdüğü videoyu görünce büyük bir şoka girdim.

70'li yaşlarına gelen Iyad ag Ghali'nin 6 bin civarında savaşçısı olduğu tahmin ediliyor. Fransa ve ABD askerlerinin yanı sıra Rus paralı savaşçılarıyla da çatışan örgüt, verdiği mücadeleyi kazanıyor gibi. 

Mali ve komşusu Burkina Faso'nun El Kaide tarafından yönetilen ilk ülkesi olma ihtimalinden bahsediliyor. 

ABD'nin Wall Street Journal (WSJ) gazetesi, Iyad ag Ghali'nin eski arkadaşları, isyancı Tuaregler, Tinariwen üyeleri ve menajerlerinin yanı sıra devlet yetkilileriyle temasa geçerek onun portresini çıkardı. 

hyjukı
Iyad ag Ghali (sağdaki), Burkina Faso Dışişleri Bakanı Djibril Bassole'yle Mali'de 2012'de bir araya gelmişti (Reuters)

Iyad ag Ghali'nin çocukken etnik kimliğini, Müslümanlığın önünde gördüğü bildirildi. 

9 yaşında babası bir Tuareg isyanında ölünce, Mali'den bağımsızlık talep eden bir örgüte katıldığı aktarıldı.

2011'de kendi ülkesindeki isyanla öldürülen Libya lideri Muammer Kaddafi, desteklediği Tuareg örgütündeki savaşçıları, Lübnan'da İsraillilerle, Çad'daysa Fransızlarla savaşmak üzere kullanmış. 

Kaddagi, Iyad ag Ghali'nin Trablus yakınlarındaki kampa katılan Tuaregleri yönetmesini 1980'lerde istemiş. Tinariwen'in kurucusu Ibrahim ag Alhabib de oraya gidenler arasındaymış. 

O dönem Tuareglerin bağımsızlık mücadelesine destek için müziğin önemli olduğuna inanan Iyad ag Ghali, kamptaki müzisyenlere elektrogitar, amplifikatör, stüdyo ve sahne vermiş. 

Bununla da yetinmeyerek "Bismillah" adlı bir şarkının sözlerini yazmış. 

Parça, "Allah'ın adıyla kardeşlerimizin refakatinde devrimi başlattık" gibi ifadeler içeriyor. 

Tuaregleri çalışan akademisyen Pierre Boilley, 1989'da Paris'teki evinde misafir ettiği Iyad ag Ghali'nin viski içip ayaklanma hayalleri kurduğunu anlatıyor. 

Kaddafi'nin kendilerini oyaladığını düşünerek Haziran 1990'da Libya'dan Mali'ye giden savaşçılar, burada direnişe başladı. Kasetlerle elden ele yayılan Bismillah parçası da Tuareglerin özgürlük marşı gibi görüldü.

Örgüt, 1991'de Mali'den özerklik kopardıkları bir barış anlaşması imzalarken Iyad ag Ghali'ye de Bamako'da bir villa verilmiş. Tinariwen'in kurucusu Ibrahim ag Alhabib'i yeni evine çağıran Iyad ag Ghali, grupla birlikte geç saatlere kadar şarkı söylemiş. 

Mali Devlet Başkanı Alpha Konaré'yle resmi ziyaretlere katılan Iyad ag Ghali, Rolex saat takıp lüks kıyafetler giydiği bir döneme girmiş.

1999'da Pakistanlı din adamlarının memleketi Kidal'e gelişiyle hem onun hem de Mali'nin kaderi değişmiş. 

Sakal uzatan ve lüks kıyafetleri bir kenara bırakan Iyad ag Ghali artık El Kaide'ye bağlı bir örgütün lideri. 

Haziran 2024'te Lahey merkezli Uluslararası Ceza Mahkemesi onun hakkında yakalama emri çıkardı. Savaş suçları ve insanlığa karşı suçlar işlemekle itham ediliyor. 

Independent Türkçe, WSJ, AP