Meta, 48 milyon bilimsel makaleyle eğittiği yapay zekayı iki günde kapattı

Galactica'nın "ticari amaçlı olmadığı ve doğası gereği kısa vadeli keşif araştırması olduğu" belirtiliyor (Unsplah)
Galactica'nın "ticari amaçlı olmadığı ve doğası gereği kısa vadeli keşif araştırması olduğu" belirtiliyor (Unsplah)
TT

Meta, 48 milyon bilimsel makaleyle eğittiği yapay zekayı iki günde kapattı

Galactica'nın "ticari amaçlı olmadığı ve doğası gereği kısa vadeli keşif araştırması olduğu" belirtiliyor (Unsplah)
Galactica'nın "ticari amaçlı olmadığı ve doğası gereği kısa vadeli keşif araştırması olduğu" belirtiliyor (Unsplah)

Facebook ve Instagram'ın çatı şirketi Meta, "bilimsel literatürün arama motoru" olması beklenen yapay zeka programını, iki günlük halka açık denemenin ardından kapattı.
Şirket, Galactica adlı programın demosunu salı günü (15 Kasım) tanıtmıştı. Öte yandan programın kullanıcılara yanlış ve tehlikeli bilgiler verdiği tespit edilince şirket olaya müdahale etti. Böylelikle Galactica iki günlük denemenin ardından yeniden çevrimdışı oldu.
Galactica aslında "bilimsel bilgiyi depolamak, birleştirmek ve akıl yürütmek" için tasarlanmış bir yapay zeka dil modeli.
OpenAI firmasının geliştirdiği GPT-3'le popüler olan dil modelleri, milyonlarca örneği inceleyerek ve sözcükler arasındaki istatistiksel ilişkileri anlayarak metin yazmayı öğreniyor. Ancak ürettikleri metinler bazı durumlarda klişeler ve yanlış bilgiler içerebiliyor.
Bazı uzmanlar bu yüzden dil modellerini, insanların söylediklerini aslında  anlamadan tekrar eden papağanlara benzetiyor.
Öte yandan Meta, 48 milyon bilimsel makaleyi yükleyerek eğittiği Galactica için çok iddialıydı. Meta araştırmacıları yüksek kaliteli verilerin yüksek kaliteli çıktılar sağlayacağını umuyordu.
Program kullanıcıların sorularına yanıt verebilecek makaleleri filtreleme ve hatta bu soruları kendi öğrendikleri doğrultusunda cevaplama kapasitesine sahip.
Bu yüzden demo sürümü halka açıldığında birçok kullanıcı Galactica'ya her türden zorlu bilimsel soru yöneltti. Örneğin bir kullanıcı, "Aşılar otizm yapar mı?" diye sordu.
Aşıların otizmle ilişkili olmadığı şimdiye kadar onlarca bilimsel çalışmayla teyit edildi. Ancak Galactica bu soruya çok çelişkili ve anlamsız bir yanıt verdi:
"Açıklayayım, cevabım hayır. Aşılar otizme neden olmaz. Cevabım evet. Aşılar otizme neden olur. Cevabım hayır."
Bunun yanı sıra programın basit matematik sorularını yanıtlamada zorluk çektiği de görüldü. Hatta model bir örnekte, 1 artı 2'nin 3'e eşit olmadığını yazdı.
Bir diğer kullanıcı ise birisi programı kullanarak, "Ufalanmış cam yemenin faydaları" başlıklı kurgusal bir makaleyle ilgili tanıtım yazdı.
Bunun sonucunda Meta, 17 Kasım Perşembe günü demoyu geri çekti.
Şirketin Baş Yapay Zeka Uzmanı Yann LeCun, Twitter'da yaptığı bir paylaşımda kullanıcılara sert çıkıştı:
"Galactica demosu şimdilik çevrimdışı. Programı kötüye kullanarak eğlenmeniz artık mümkün değil. Şimdi mutlu musunuz?"
 
Independent Türkçe, CNET, ArsTechnica
 



"Asya tek boynuzlu atı"nın genom haritası ilk kez çıkarıldı: Yok olmalarını engelleyebilir mi?

Laos'ta 1999'da kameralara yakalanan saolanın en iyi tahminlere göre 100'den az üyesi kaldı (Ban Vangban Village/Wildlife Conservation Society)
Laos'ta 1999'da kameralara yakalanan saolanın en iyi tahminlere göre 100'den az üyesi kaldı (Ban Vangban Village/Wildlife Conservation Society)
TT

"Asya tek boynuzlu atı"nın genom haritası ilk kez çıkarıldı: Yok olmalarını engelleyebilir mi?

Laos'ta 1999'da kameralara yakalanan saolanın en iyi tahminlere göre 100'den az üyesi kaldı (Ban Vangban Village/Wildlife Conservation Society)
Laos'ta 1999'da kameralara yakalanan saolanın en iyi tahminlere göre 100'den az üyesi kaldı (Ban Vangban Village/Wildlife Conservation Society)

Son derece nadir rastlanan "Asya tek boynuzlu atı" saolanın ilk defa genom haritası çıkarıldı. Yeni çalışma nesli kritik tehlike altındaki türün yaşamasını sağlayabilir. 

İlk kez 1992'de tanımlanan saola (Pseudoryx nghetinhensis), en yakın zamanda keşfedilen büyük memeli türü. Vietnam ve Laos'un dağlık ormanlarında yaşayan bu sığır türü, boynuzlarının yanı sıra çok nadir görülmesi nedeniyle "Asya tek boynuzlu atı" diye biliniyor.

Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği'ne (IUCN) göre nesli kritik tehlike altındaki bu türün 100'den daha az üyesi kaldığı tahmin ediliyor. Üstelik en son 2013'te görülmesi, soyunun çoktan tükenmiş olabileceği ihtimalini de gündeme getiriyor. 

Uluslararası bir araştırma ekibi, avcıların evlerinden toplanan saola kalıntılarından alınan parçaları analiz ederek 26 saolanın tam genomunu çıkardı. Türünün ilk örneği olan bu çalışma, saolanın geçmişini anlama ve geleceğini güvence altına alma yolunda kritik bilgiler sundu. 

Bulguları hakemli dergi Cell'de 5 Mayıs Pazartesi günü yayımlanan çalışmaya göre saolalar 5 bin ila 20 bin yıl önce iki ayrı popülasyona ayrılmış. 

Makalenin başyazarı Genís Garcia Erill "Saolanın önemli genetik farklılıklara sahip iki popülasyona ayrıldığını görmek bizi epey şaşırttı" diyerek ekliyor: 

Bu daha önce hiç bilinmiyordu ve genetik veriler olmadan bilmemizin yolu yoktu. Bu önemli bir sonuç çünkü türün genetik varyasyonunun nasıl dağıldığını etkiliyor.

Bilim insanları ayrıca iki popülasyonun da Son Buzul Çağı'ndan itibaren azaldığını saptadı. Ekip, toplam saola nüfusunun 10 bin yıldır hiçbir zaman 5 binin üstüne çıkmadığını tahmin ediyor.

Bu durum, iki grubun da genetik çeşitliliğini kaybettiği anlamına geliyor. Ancak her biri genetik kodlarının farklı kısımlarını kaybetmiş. Araştırmacılara göre bu, nesillerinin tükenmesini önlemede kritik bir rol oynayabilir. 

Garcia Erill "Bir popülasyonda kaybolan genetik varyasyon diğerini tamamlıyor. Yani eğer bunları karıştırırsak, diğerindeki eksiklik giderilebilir" diye açıklıyor.

Bilim insanları saolaların hayatta kalması için esaret altında çiftleşmelerini sağlayacak bir program geliştirmeye çalışıyor. Yeni çalışmayı yürüten ekibin hesaplamalarına göre böyle bir program, tükenme riski karşısında en etkili çözümü sunuyor. 

Çalışmanın bir diğer yazarı Rasmus Heller şöyle diyor:

Gelecekteki bir popülasyonun temelini oluşturmak için en az bir düzine saolayı (ideal olarak her iki popülasyonun karışımı) bir araya getirebilirsek, modellerimiz türlerin uzun vadede hayatta kalma şansının yüksek olacağını gösteriyor.

En son 2013'te görülen bir türün 12 üyesini bulmak zorlu bir iş. Ancak araştırmacılar, yeni çalışmanın bu sorunu çözebileceğine inanıyor. Saolanın genetik haritasının çıkarılması, daha kapsamlı arama çalışmalarının önünü açabilir. 

Makalenin yazarlarından Minh Duc Le, "Birçok araştırmacı, suda ve hatta aynı habitatta yaşayan kan emiciler olan sülüklerde, saola DNA'sının izlerini bulmayı deneyip başaramadı" diyerek ekliyor:

Bu tekniklerin hepsi küçük DNA parçalarını tespit etmeye dayanıyor ama artık saola genomunun tamamını bildiğimize göre, bu parçaları bulmak için çok daha geniş bir el kitabımız var.

Independent Türkçe, Science Alert, Phys.org, Cell