Koli basiline karşı yeni aşı geliştirildi

Koli Basili (FDA)
Koli Basili (FDA)
TT

Koli basiline karşı yeni aşı geliştirildi

Koli Basili (FDA)
Koli Basili (FDA)

Duke Üniversitesi'nden bilimsel araştırma ekibi, insanlarda idrar yolu enfeksiyonu yapan Koli Basili bakterisine karşı aşı geliştirdi.
Science Advances dergisinde perşembe günü yayınlanan makalelerinde ekip, aşılarını nasıl yaptıklarını, fareler ve tavşanlar üzerinde test edildiğindeki performansını anlatıyor.
İdrar yolu enfeksiyonları kadınlarda daha sık görülür ve idrar yaparken şiddetli ağrıya neden olabilir ve tedavi edilmezse ölümcül olabilecek başka komplikasyonlara da yol açabilir.
Bu tür enfeksiyonlar genellikle antibiyotiklerle tedavi edilir. Ne yazık ki, bazı kadınlar kronik olarak enfekte oluyor, bu da yılda birkaç kez idrar yolu enfeksiyonu geçirdikleri anlamına geliyor.
Bu gibi durumlarda, antibiyotik reçete etmeye devam etmek zorlaşıyor. Çünkü antibiyotik diğer bağırsak sorunlarına neden olan bağırsaklardaki tüm bakterileri öldürüyor.
Bu yeni araştırmada, araştırmacılar idrar yolu enfeksiyonlarıyla başa çıkmak için yeni bir yaklaşım benimsedi, genel olarak antibiyotiklerden kaçındı ve bunun yerine yalnızca enfeksiyona neden olan bakterileri hedef alan haplar üretti.
Bilim insanları uzun yıllardır idrar yolu enfeksiyonlarına karşı bir aşı geliştirmeye çalışıyorlar. Ancak, esas olarak ilacın ağız, boğaz ve idrar yolunun duvarlarını kaplayan hücresel mukozaya nüfuz etmesini sağlamadaki sorunlar nedeniyle başarısız oldular.
Bu sorunu aşmak için araştırmacılar, hücresel mukozaya nüfuz edebilen ilaçları manipüle etmeyi içeren çeşitli yaklaşımlar denediler. Sadece mukoza zarına nüfuz edemeyen değil, aksine bağışıklık sistemini, idrar yolu hastalıklarına neden olan koli basilini tanıması için eğitebilecek bir tür nano elyaf geliştirdiler. Söz konusu nano elyaf, bakterinin yüzeyinde bulunan üç "peptide" maruz bırakarak bakteriyle mücadele edebilecek. Aşı yönteminin, idrar yolunu ve ağzı çevreleyen mukoza zarları arasındaki benzerlikler nedeniyle idrar yolunda bir bağışıklık tepkisini tetiklediği ortaya kondu. Ekibin yaptığı haplar dil altına yerleştirilip tükürükte çözülebiliyor.
Aşılarını fareler ve tavşanlar üzerinde test eden araştırmacılar, bunun geleneksel antibiyotikler kadar etkili olduğunu ve tekrar tekrar kullanımının sindirim sorunlarına yol açmadığını belirlediler.
Şarku’l Avsat’ın Science Advances dergisinden aktardığına göre yeni aşının insanlarda etkili olduğu kanıtlanırsa, genel olarak hastalıkları tedavi etmek için kullanılan antibiyotik sayısını önemli ölçüde azaltacak ve mevcut antibiyotiklere karşı bakteriyel direnç gelişimini yavaşlatacak.



İlk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfedildi

HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
TT

İlk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfedildi

HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)
HIP 67522 b, manyetik alan çizgileri boyunca yıldızının yüzeyine doğru enerji dalgası göndererek patlamaları tetikliyor (Danielle Futselaar)

Bilim insanları ilk kez "eceline susamış bir gezegen" keşfetti. İlk kez bir gezegenin, yıldızını bu şekilde etkilediği gözlemlendi. 

Dünya'dan yaklaşık 400 ışık yılı uzaktaki HIP 67522 adlı yıldız ve yörüngesindeki iki gezegen uzun zamandır takip ediliyor. Sadece 17 milyon yaşındaki yıldız, 4,5 milyar yaşındaki Güneş'e kıyasla daha büyük ancak daha soğuk. 

Yıldızın HIP 67522 b adlı gezegeni, şaşırtıcı derecede yakın bir yörüngede dönüyor. Ötegezegen yıldızın etrafındaki bir turunu sadece 7 günde tamamlıyor; yani gezegende bir yıl, Dünya zamanıyla sadece bir hafta sürüyor.

Hollanda Radyo Astronomi Enstitüsü'nden Ekaterina Ilin, "Daha önce HIP 67522 gibi bir sistem görmemiştik; gezegen bulunduğunda, yıldızının yörüngesinde 10 günden daha kısa bir sürede döndüğü bilinen en genç gezegendi" diyor.

Ilin ve ekip arkadaşları bu nedenle NASA'nın Geçiş Halindeki Ötegezegen Araştırma Uydusu (Transiting Exoplanet Survey Satellite / TESS) ve Avrupa Uzay Ajansı'nın ötegezegen uydusu CHEOPS'u kullanarak sistemi daha yakından incelemeye karar verdi. 

Araştırmacılar HIP 67522 b'nin yıldızıyla  kurduğu sıkı etkileşim nedeniyle kendi sonunu hazırladığını tespit etti. 

Devasa plazma topları olan yıldızların yüklü parçacıkları, yüzeydeki hareketleriyle güçlü manyetik alanlar yaratıyor. Manyetik alan çizgileri birbirini kesemediğinden, bazen bunlar düğümlenip aniden koparak güneş patlamaları adı verilen radyasyon patlamalarına yol açıyor.

Bilim insanları, Dünya gibi pek çok gezegenin de manyetik alanı olduğu için yıldızına yakın gezegenlerin, yıldızlardaki manyetik alan patlamalarını tetikleyip tetiklemediğini merak ediyordu. 

HIP 67522 sistemini inceleyen ekip, yıldızdaki patlamaların gezegen onun önünden geçerken sıklaştığını saptadı. Araştırmacılar bu nedenle patlamaları gezegenin tetiklediği sonucuna vardı. 

Normalde yıldızların, yörüngelerindeki gezegenlerden etkilenmediği düşünülüyordu. Ancak araştırmacılar HIP 67522'nin yaşı nedeniyle ve güçlü bir manyetik alanı olması durumunda bunun mümkün olduğunu söylüyor.

Bulguları hakemli dergi Nature'da dün (2 Temmuz) yayımlanan çalışmaya göre gezegen yakın yörünge dönüşü sırasında enerji biriktiriyor ve bunun bir kısmını, yıldızın manyetik alan çizgileri boyunca bir kırbaç misali, dalgalar halinde geri gönderiyor. Bu şok dalgası, manyetik alandan yıldızın yüzeyine geçtiğinde muazzam bir patlama yaşanıyor.

Ancak bu güçlü kozmik ışınların büyük bir kısmı uzaya savrulmak yerine gezegene geri dönüyor. Bilim insanları HIP 67522 b'nin bugüne kadar bulunan ilk "eceline susamış gezegen" olduğunu söylüyor. 

Ilin "Gezegen özellikle enerji yüklü patlamaları tetikliyor gibi görünüyor" diyerek ekliyor: 

Gezegenin, yıldızın manyetik alan çizgileri boyunca gönderdiği dalgalar belirli anlarda patlamaları başlatıyor. Ancak patlamaların enerjisi dalgaların enerjisinden çok daha yüksek. Dalgaların oluşmaya hazır patlamaları tetiklediğini düşünüyoruz.

Araştırmacılar halihazırda yaklaşık Jüpiter büyüklüğündeki HIP 67522 b'nin, 100 milyon yıl içinde Neptün'e yakın bir boyuta geleceğini tahmin ediyor.

Bilim insanları sistemi incelemeye devam ederek patlamalarda ne tür enerji salındığını anlamayı umuyor. Ayrıca bu türden benzer sistemlerin var olup olmadığını araştırmak için çalışmalarını genişletmeyi planlıyorlar.

Ilin, "Aklımda milyonlarca soru var çünkü bu tamamen yeni bir fenomen, dolayısıyla ayrıntılar hâlâ net değil" diyor.

Independent Türkçe, Popular Science, Live Science, NASA, Nature