Ölü NASA uydusu, Dünya'ya düşmek üzere

Uydu 2005'te uzay çöpü haline gelmişti

NASA, bir kişinin düşen uydudan zarar görme ihtimalinin 9 bin 400'de bir olduğunu bildirdi (NASA)
NASA, bir kişinin düşen uydudan zarar görme ihtimalinin 9 bin 400'de bir olduğunu bildirdi (NASA)
TT

Ölü NASA uydusu, Dünya'ya düşmek üzere

NASA, bir kişinin düşen uydudan zarar görme ihtimalinin 9 bin 400'de bir olduğunu bildirdi (NASA)
NASA, bir kişinin düşen uydudan zarar görme ihtimalinin 9 bin 400'de bir olduğunu bildirdi (NASA)

NASA'nın yıllar önce fırlattığı bir uydunun Dünya'ya düşmesi bekleniyor.
ABD Savunma Bakanlığı'nın tahminine göre Earth Radiation Budget Satellite (Dünya Radyasyon Bütçesi Uydusu) adlı uydu bugünü yarına bağlayan gece Türkiye saatiyle 02.40 sularında atmosfere girecek. Yetkililer 17 saatlik hata payı olabileceğini kaybetti.
Yaklaşık 2,5 ton ağırlığındaki cihaz, 1984'teki Earth Radiation Budget Experiment (Dünya Radyasyon Bütçesi Deneyi) kapsamında fırlatılan üç uydudan biri.
Uyduda Dünya'nın enerji bütçesini ölçmeye ve stratosferi analiz etmeye yarayan aletler var. İki yıl sürmesi beklenen beklenen görev, 2005'te son bulmuş ve uydular uzay çöpü haline gelmişti.
NASA, uydunun büyük kısmının atmosfere girerken yanacağının tahmin edildiğini bildirdi. Buna rağmen bazı parçaların gezegene düşebileceği ancak herhangi birinin zarar görme riskinin çok düşük olduğu bildirildi.
Dünya'nın enerji bütçesi 
Güneş, Dünya'yı eşit şekilde ısıtmıyor. Ekvator bölgeleri, kutuplara göre daha sıcak. Atmosfer ve okyanus yüzey suyunun buharlaşması, konveksiyon, yağış ve rüzgar yoluyla enerjideki dengesizliği gidermek için çalışıyor. Isı motoru diye bilinen atmosfer ve okyanus sirkülasyonu aynı zamanda Güneş ısısını Dünya'dan uzaya geri gönderiyor.
Dünya sistemine giren ve çıkan bu net enerji akışına Dünya'nın enerji bütçesi deniyor.
Gelen güneş enerjisinin akışı, uzaya eşit bir ısı akışıyla dengelendiğinde, Dünya ışınımsal dengeye kavuşuyor. Küresel sıcaklık, nispeten sabit kalıyor. Gelen ya da giden enerji miktarını artıran veya azaltan herhangi bir durum, Dünya'nın ışınımsal dengesini bozuyor. Küresel sıcaklıklar buna tepki olarak yükseliyor ya da düşüyor.
Independent Türkçe, NASA, Space.com, Evrim Ağacı



Bilim insanlarından küresel ısınma uyarısı: Uyku apnesi vakaları iki katına çıkacak

 (Pexels)
(Pexels)
TT

Bilim insanlarından küresel ısınma uyarısı: Uyku apnesi vakaları iki katına çıkacak

 (Pexels)
(Pexels)

Stuti Mishra Asya İklim Muhabiri 

Yeni bir araştırmaya göre, iklim krizinin yol açtığı daha sıcak geceler, yüzyılın sonuna gelindiğinde uyku apnesini çok daha yaygın ve tehlikeli hale getirebilir.

Araştırmacılar artan sıcaklıkların, dünya çapında yaklaşık 1 milyar kişiyi etkileyen ve kalp hastalığı, demans ve erken ölümle bağlantılı bir uyku bozukluğu olan obstrüktif uyku apnesini (OUA) kötüleştirebileceğini söylüyor.

Flinders Üniversitesi araştırmacılarının yürüttüğü ve hakemli dergi Nature Communications'ta yayımlanan çalışma, iklim değişikliğinin OUA'nın şiddetini ve sağlık üzerindeki etkisini nasıl artırabileceğini modelleyen ilk araştırma.

Flinders Üniversitesi FHMRI Uyku Sağlığı'ndan çalışmanın başyazarı Dr. Bastien Lechat, "Bu çalışma, ortam sıcaklıklarının OUA'nın şiddetini etkileyip etkilemediğini araştırarak iklim gibi çevresel faktörlerin sağlığı nasıl etkileyebileceğini anlamamıza katkı sağlıyor" diyor.

Araştırmacılar uyku sırasında solunum düzensizliklerini izleyen bir yatak altı sensörü aracılığıyla, 29 ülkeden en az 116 bin kişiden elde edilen 58 milyondan fazla gece uykusu verisini kaydetti.

Birkaç yılda toplanan veriler, küresel iklim modellerinden elde edilen saatlik iklim verileriyle eşleştirilerek farklı ısınma senaryoları altında OUA şiddetindeki değişikliklerinin simülasyonu oluşturuldu.

Dr. Lechat, "Genel olarak ortam sıcaklığıyla OUA şiddeti arasındaki ilişkinin büyüklüğü bizi şaşırttı" diyor.

Yüksek sıcaklıklar, kişinin belirli bir gece OUA yaşama olasılığının yüzde 45 artmasıyla ilişkiliydi.

Görsel kaldırıldı.Grafik, çeşitli uluslararası kuruluşlar tarafından ölçülen, endüstri çağından itibaren küresel ortalama sıcaklık artışını gösteriyor (WMO)


Çalışma, OUA şiddetindeki sıcaklıkla ilişkili artışın, Avustralya veya ABD'ye kıyasla Avrupa ülkelerinde bilhassa belirgin olduğunu ortaya koydu. Araştırmacılar bunun, klimaya erişimdeki farklılıklardan kaynaklanabileceğini öne sürüyor.

Araştırmacılar engelliliğe ayarlanmış yaşam yılı (disability-adjusted life years / DALY) kullanarak iklimin şiddetlendirdiği uyku apnesinin sağlık ve ekonomi üzerindeki yükünü tahmin etti. Sadece 2023'te, sıcaklık artışının araştırmadaki 29 ülkede yaklaşık 800 bin sağlıklı yaşam yılının kaybıyla bağlantılı olduğunu saptadılar.

Dr. Lechat, "Bu rakam, bipolar bozukluk, Parkinson hastalığı veya kronik böbrek hastalıkları gibi diğer tıbbi durumlardakine yakın" ifadelerini kullanıyor.

Toplam ekonomik kayıp yaklaşık 98 milyar dolar olarak tahmin edilirken bunun 68 milyar doları sağlığın bozulmasından, 30 milyar dolarıysa işyerindeki verimlilik düşüşünden kaynaklanıyor.

Kıdemli araştırmacı Profesör Danny Eckert, veriler çoğunlukla soğutma ve sağlık hizmetlerine erişimi daha iyi olan yüksek gelirli bölgelerdeki bireylerden elde edildiğinden, örneklemin düşük gelirli ülkelerde OUA'nın gerçek dünyadaki yükünü yeterince yansıtmayabileceğini söylüyor.

Profesör Eckert "Bu, tahminlerimizi yanıltarak sağlık ve ekonomi üzerindeki gerçek maliyetin düşük tahmin edilmesine yol açmış olabilir" diyor.

Sadece Avustralya'da, OUA dahil uykuyla ilgili sağlık sorunlarının maliyeti daha önce yılda 66 milyar Avustralya doları (yaklaşık 1 trilyon 700 milyar TL) olarak tahmin edilmişti.

Ekip halihazırda soğutmaya erişimin veya davranışsal değişikliklerin, ısınan hava koşullarında uyku apnesinin şiddetini nasıl azaltabileceği gibi olası müdahaleleri araştırmayı planlıyor.

Profesör Eckert, "İleride, ortam sıcaklığının uyku apnesinin şiddetine etkisini azaltacak stratejiler araştıran ve altta yatan fizyolojik mekanizmaları inceleyen müdahale çalışmaları tasarlamak istiyoruz" diye belirtiyor.

Çalışma, daha güçlü küresel iklim eylemleri olmadan uyku apnesinin yükünün muhtemelen keskin bir şekilde artacağı ve bunun da halk sağlığı sorunlarını şiddetlendirerek ekonomileri zorlayacağı uyarısında bulunuyor.


Independent Türkçe, independent.co.uk/climate-change