UAEA, İran'ı Fordo'daki uranyum zenginleştirme sistemindeki değişikliği gizlediği için eleştiriyor

Viyana konferansının kapanışında konuşan Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın (UAEA) Başkanı. (UAEA)

Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) tarafından hazırlanan gizli bir rapor, İran'ın yer altındaki korunaklı Fordo Yakıt Zenginleştirme Tesisi'nde (FFEP) yüzde 60’a kadar uranyum zenginleştiren iki set IR-6 santrifüj arasındaki ara bağlantıyı UAEA’ya bildirmeden önemli ölçüde değiştirdiğini ortaya koydu.
Reuters Haber Ajansı’nın aktardığına göre UAEA Başkanı Rafael Grossi’nin UAEA’nın üye devletlerine gönderdiği raporda, ‘İran’ın FFEP’de yüksek oranda zenginleştirilmiş uranyum üretimi ile ilgili tasarım bilgilerinde UAEA’ya bildirmeden önemli bir değişiklik yapması karşısında endişe duyulduğu’ ifade edildi.
İran, geçen kasım ayında FFEP’de yüzde 60'a kadar uranyum zenginleştirmeye başlamıştı. Bu, silah yapımında uranyum kullanmak için gereken yüzde 90'a yakın bir saflık oranını temsil ediyor.
İran, geçen temmuz ayında ise 166 gelişmiş santrifüjden oluşan bir grup oluşturarak, FFEP’de yeniden yüzde 20 oranında uranyum zenginleştirmeye başladı.
UAEA haziran ayında, İran'ın FFEP’de daha yüksek saflıkta uranyum zenginleştirme seviyelerine hızlı ve kolay bir şekilde geçilmesini sağlayan başlıklara sahip modifiye edilmiş santrifüjleri kullandığı konusunda uyarıda bulunmuştu. 2015 yılında imzalanan nükleer anlaşma kapsamında Tahran, FFEP’yi bir araştırma tesisine dönüştürmeyi ve burada uranyum zenginleştirmeyi durdurmayı kabul etmişti. İran, Natanz Uranyum Zenginleştirme Tesisi’nde Nisan 2021'den bu yana yüzde 60 oranında uranyum zenginleştiriyor.
Grossi'nin bu ayın sonunda Tahran'a giderek iki taraf arasındaki sorunları, özellikle de UAEA'nın üç bildirilmemiş bölgeyle ilgili soruşturmasını görüşmesi bekleniyor. Tahran, nükleer anlaşmayı yeniden canlandırmayı amaçlayan nükleer müzakerelerden çıkan taslağı kabul etmek için UAEA'nın uranyum izlerinin bulunduğu bu üç bölgeye yönelik soruşturmasını kapatmasını istiyor. Müzakerelerin gidişatı geçen mart ayında sekteye uğramıştı.
İran ve altı büyük ülke arasında imzalanan nükleer anlaşma, Tahran'ın yalnızca IR-1 birinci nesil santrifüjleri kullanmasına izin veriyordu. Ancak 2018'de dönemin ABD Başkanı Donald Trump’ın çekilmesi ile anlaşma çökünce Tahran, IR-2M, IR-4 ve IR-6 gibi daha verimli santrifüj grupları kurdu.
UAEA geçen kasım ayında, İran'ın zenginleştirilmiş uranyum stokunun, geçen eylül ayındaki rapordan bu yana 267,2 kilogram düşüşe rağmen 22 Ekim itibariyle 3.673,7 kilogram olduğunu duyurmuştu. O dönemde rapor, İran’ın yüzde 20 oranında zenginleştirilmiş 386,4 kilogram uranyum ve yüzde 60 oranında zenginleştirilmiş 62,3 kilogram uranyum elde ettiğinin tahmin edildiğini belirtmişti.