عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
ARAP DÜNYASI

Libya’da cumhurbaşkanlığı seçimlerinin bu yıl yapılmasına ilişkin belirsizlik sürüyor

Siyasetçiler, BM Temsilcisi’nin beklenen seçimlere giden yolu açacak ‘yeni bir mekanizma başlatmasını’ bekliyor.

Libya Başkanlık Konseyi Başkanı Menfi, BM Özel Temsilcisi Abdullah Bathiliy ile görüştü. (UNSMIL Medya Ofisi)
Libya Başkanlık Konseyi Başkanı Menfi, BM Özel Temsilcisi Abdullah Bathiliy ile görüştü. (UNSMIL Medya Ofisi)
TT
TT

Libya’da cumhurbaşkanlığı seçimlerinin bu yıl yapılmasına ilişkin belirsizlik sürüyor

Libya Başkanlık Konseyi Başkanı Menfi, BM Özel Temsilcisi Abdullah Bathiliy ile görüştü. (UNSMIL Medya Ofisi)
Libya Başkanlık Konseyi Başkanı Menfi, BM Özel Temsilcisi Abdullah Bathiliy ile görüştü. (UNSMIL Medya Ofisi)

Birleşmiş Milletler Libya Destek Misyonu (UNSMIL) Başkanı Abdullah Bathiliy, tüm yerel ve uluslararası taraflarla birlikte, bu yıl sona ermeden önce cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimlerinin yapılması için ülkedeki siyasiler üzerinde baskı oluşturmaya çalışıyor. Ancak çoğu Libyalı, eski karmaşıklıkların çözümsüz olarak devam ettiği göz önüne alındığında bunun şu an ne ölçüde başarılabileceğini sorguluyor.
Libyalı siyasetçiler, ertelenen seçimlerin adayları ve akademisyenler de dahil birçok kesim, daha önce ertelenen seçimlerin bu yıl bitmeden yapılması çağrısında bulunurken, ülkenin daha fazla gerginliğe ve siyasi parçalanmaya gireceği ve bunun da yeniden çatışmaya yol açacağı konusunda korktuklarını dile getiriyor.
Temsilciler Meclisi ile Devlet Yüksek Konseyi arasında cumhurbaşkanlığı seçimlerine aday olma koşulları konusundaki anlaşmazlık ise devam ediyor. Abdullah Bathiliy ise komşu ülkelere ‘yabancı savaşçıların ve paralı askerlerin geri çekilmesine ilişkin eylem planını hayata geçirmek amacıyla’ UNSMIL ve 5+5 Ortak Askeri Komite’ye desteklerini artırmaları çağrısında bulundu.
Misyonun Trablus’taki karargahında Sudan Büyükelçisi İbrahim Muhammed Ahmed, Nijer Büyükelçisi Issik Egh Gato ve Çad Maslahatgüzarı Beşir Tribo Abbud ile 3 Şubat’ta bir araya gelen Bathiliy, “Libya’da devam eden kriz ve çevre ülkelerdeki güvenlik dinamikleri hakkında görüş alışverişinde bulunuldu” dedi. Bathiliy ayrıca Libya’da istikrar ve barış inşa etmek için bir gereklilik ve bölgesel entegrasyon için bir kaldıraç olarak, dayanışma ve çabaların koordinasyonunun gerektiğine dikkat çekti.
Temsilciler Meclisi 17 Ocak’ta, görevi siyasi çıkmaza çözüm bulmak olan iki haftalık bir süreliğine geçici komiteler oluşturdu. Aynı şekilde Temsilciler Meclisi Başkanı Akile Salih, Yüksek Konsey’e ‘anayasal belge’ konusuna yanıt vermesi için 15 gün süre tanıdı.
Libyalılar bunu gerçekleştirmek umuduyla ‘anayasal kuralın’ karmaşıklığına ilişkin olarak gelecek pazartesi günü yapılacak Temsilciler Meclisi toplantısının sonucunu bekliyor. Ancak Global Initiatives kuruluşundan araştırmacı Celal Harşavi, ‘belirli bir planın olmaması nedeniyle’ bu yıl Libya’da seçimlerin olma ihtimalinin düşük olduğunu söyledi. “Önümüzdeki yıl yapılırsa çok iyi olur” dedi.
Harşavi geçen perşembe günü bir Fransız radyosuna verdiği röportajda BM’nin bu ay içerisinde Libya’daki siyasi sürece yeni bir ivme kazandırmayı planladığını vurguladı. Araştırmacıya göre halk, BM temsilcisinin ülkedeki donmuş durumu çözmek için yeni bir eylem planı açıklamasını bekliyor.
Birçok Libyalı, siyasetçilerin genel seçim çağrısı yaptığına dikkat çekiyor.
Diğer yandan cumhurbaşkanı adayı Süleyman el-Bayudi, yönetici elitin mümkün olduğu kadar uzun süre iktidarda kalmak için bahaneler aradığını belirttiği açıklamasında “Seçimler, tek çözümdür. Bu nedenle 2021 yılının 1- 2 sayılı kanunlarında gerekli bazı değişiklikler sağlanarak bir an önce yapılmalıdır” dedi. Anayasal kurala ilişkin olarak da bunu seçimleri engellemek için kullanılan bir kart olarak nitelendiren Bayudi sözleirni şöyle sürdürdü:
“Fiili güçlerin uzlaşmazlığı ışığında bu kolay elde edilemeyecek. Bu nedenle uluslararası toplum, daha büyük çatışmalarda uyumlu bir bloğu sürdürmek için Libya’da iradesini dayatma adımını atmaya mecbur olacaktır.”
Süleyman el-Bayudi’nin açıklamasında işaret ettiği uzlaşmazlık, başkaları açısından ister siyasi ister askeri düzeyde olsun, bazı tarafların ortaya koyduğu eylemlerden ayrı tutulamaz. Libyalılar, ülkedeki siyasi gidişatın karmaşıklığı ile silah diline geri dönüşü birbirine bağlıyor.
Ancak Batı Askeri Bölge yönetimi, bu korkuları hafife alırken, olayın askeri bölge birlikleri için bir eğitim planının uygulanması ve bu birliklerin savaş seviyesinin yükseltilmesi çerçevesinde gerçekleştiğini bildirdi.
BM Temsilcisi, geçmiş günlerde Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’ne (BMGK) yaptığı açıklamada Libyalı tarafları, ülkedeki mevcut siyasi krizi çözmek için ‘alternatif bir mekanizma’ aramaya çağırdı. Bathiliy ayrıca, ülkenin Temsilciler Meclisi ve Yüksek Konsey başkanları arasındaki anlaşmazlığa bağımlı kalmaması gerektiğini vurguladı.
Diğer yandan Bathiliy’nin çağrısıyla eş zamanlı olarak Batı ülkelerine de benzer çağrılar yapıldı. Ayrıca siyasi durum, Temsilciler Meclisi ile Yüksek Konsey arasındaki ihtilaflara bağlı olduğu sürece, ‘alternatif bir mekanizma’ bulunması gerektiği vurgulandı.

Daha fazlasını oku

 
 
DÜNYA

Ortadoğu'da Dürziler: Gizemli doktrin ve önemli siyasi rol

Suriye’de bir cenaze sırasında Dürzi şeyhleri (AFP)
Suriye’de bir cenaze sırasında Dürzi şeyhleri (AFP)
TT
TT

Ortadoğu'da Dürziler: Gizemli doktrin ve önemli siyasi rol

Suriye’de bir cenaze sırasında Dürzi şeyhleri (AFP)
Suriye’de bir cenaze sırasında Dürzi şeyhleri (AFP)

Dürziler, dini ve sosyal gizliliğini korumaya çalışırken, Ortadoğu'da Lübnan, İsrail ve Suriye gibi yayıldığı ülkelerde siyasi roller oynayan bir azınlığı oluşturuyorlar.

Son birkaç gün boyunca, Güney Suriye'deki Suveyda şehrinde Dürzi milisler, Bedevi milislerle çatışmaya girdiler ve bunun sonucunda yaklaşık 100 kişi hayatını kaybetti. Suriye hükümeti güçleri salı günü Suveyda şehrine girip ateşkes ilan ederken, İsrail Suriye güçlerini hedef alan hava saldırıları düzenlediğini duyurdu. Zira Tel Aviv daha önce azınlık Dürzi halkını korumaya ve Güney Suriye'de asker konuşlandırmayı önlemeye çalışacağına söz vermişti.

Peki Dürziler kimdir ve inançları, siyaset ve toplumdaki rolleri hakkında ne biliyoruz?

Dini inançları

Dürzilik, 11’inci yüzyılın başında, İmamiye’den (İsna Aşeriye) sonra Şiiliğin ikinci en büyük dalı olan İsmâiliyye mezhebinin bir fırkasıdır.

Kendilerine Muvahhidun diyen Dürziler, Lübnan'daki en yüksek dini otorite olan el-Akl Şeyhliğinin web sitesine göre, “Bir ve tek olan, yeri ve göğü yaratan Allah’a” meleklerine, peygamber ve resullerine, ahiret gününe inanırlar.

Mezhep mensupları ile sınırlı olan öğretilerinin gizliliğini açıklar şekilde, ritüellerine aşina olan ve adının açıklanmasını istemeyen birinin AFP’ye vurguladığı gibi, Dürziler inançlarında “zahiri mesaj ile batini mesaj”ı temel alırlar.

Bahsi geçen kişi, tek tanrılı dinlerin uzun bağlamlarına dayanan, dini kavramları felsefe ile karıştırma yoluyla Platon'un fikirlerinden etkilenen, “Allah’ın gerçek tevhidinde olgun bir aşamaya” dayanan öğretilerden bahsediyor.

Dürzilik, sözde doğruluk, iman kardeşlerini koruma ve karşılıklı yardım, İblis'i ve bütün şer güçleri tanımama gibi yedi temel tavsiyeyi (esası) benimser ve reenkarnasyonun “mezhebin bir parçası” olduğuna inanır.

Dini günler

Dini günleri, diğer mezhepler ile aynıdır. Ek olarak, kurban bayramından önceki on gün boyunca yapılan günlük toplantılar vardır. Bu toplantılarda dini okumalar, bazı ibadetler, bazı şiirler ve manevi okumalar yapılır. Bunlar Muvahhid birisinin yerine getirmesi halinde gerçek tevhidi uygulamış kabul edileceği yedi esası pekiştirmektedir.

Aynı şekilde, Hicri yeni yılı ihya ederler ve herkes gücü yettiğince zekat öder.

Şeyhleri iman kardeşlerini koruma ve iletişimi koruma ilkesini yerine getirmek için perşembe-cuma gecesi ritüelleri ve ibadetleri eda etmek, dini okumalar yapmak amacıyla toplanırlar.

Mezhebin öğretileri mensupları arasında gizli kalır ve bazı karma evliliklerin varlığına rağmen, genellikle Dürzilerin kendilerine mezhep mensuplarının dışında hayat arkadaşı seçmeleri hoş karşılanmaz.

Yayıldıkları bölgeler

Dindar erkeklerinin siyah kıyafetler giyinip başlarına beyaz sarık sardıkları, kadınlarının ise yine siyah kıyafetler giyip, başlarını ve yüzlerinin bir kısmını örten beyaz bir başörtü taktıkları Dürzilerin sayısının 1 milyondan fazla olduğu tahmin ediliyor.  

Dürzi mezhebi mensupları çoğunlukla Lübnan, Suriye, Filistin toprakları ve Ürdün'deki dağlık bölgelerde yoğun bir şekilde yaşıyorlar.

Suriye'deki nüfuslarının 700 bin olduğu tahmin ediliyor ve çoğu kaleleri sayılan Suveyda şehrinin bulunduğu ülkenin güneyinde yaşıyor. Ayrıca Şam kırsalındaki Ceramana ve Sahnaya ilçeleri ile ülkenin kuzeybatısındaki Idlib'de sınırlı sayıda bulunuyorlar.

Lübnan'da sayılarının yaklaşık 200 bin olduğu tahmin ediliyor ve yoğun olarak ülkenin merkezindeki dağlarda, özellikle de Şuf, Aliya ve el-Metn el-Ala bölgelerinde, ayrıca Cebel el-Şeyh’in batı eteklerindeki Hasbaya ve Raşiya gibi bölgelerde yaşıyorlar.

İsrail'de ise Celile, Karmel Dağı ve işgal altındaki Golan Tepeleri'nde 20'den fazla köyde dağınık bir şekilde yaşıyorlar. Merkezi İstatistik Bölümü'ne göre, İsrail vatandaşlığına sahip olanların sayısı 153 bin. Ek olarak, Golan'da yaşayan yaklaşık 23 bin Dürzi’nin büyük çoğunluğu kalıcı İsrail ikametgah belgesine sahip.

İsrail'deki Dürzi Mirası Merkezi'ne göre, İsrail mezhebi “kendi mahkemeleri ve bağımsız manevi liderliği ile tek başına bir oluşum olarak” tanıyor.

Tarihçi Sami Nesib Makarem, “Dürzi İnancı” adlı kitabında, özellikle Lübnan ve Kuzey Suriye'deki bazı Dürzilerin “16. yüzyıldan itibaren Cebel-i Havran'a göç ettiğini” ve bölgenin “Cebel-i Dürzi” olarak anılmaya başladığını belirtiyor.

Buradan bazıları, özellikle kuzeyde yaklaşık 15 bin ila 20 bin Dürzi'nin yaşadığı Ürdün'e göç etti.

Az sayıda Dürzi de Latin Amerika, Güneydoğu Asya ve Avustralya gibi dünyanın çeşitli bölgelerine ve ayrıca Amerika Birleşik Devletleri, Kanada ve Meksika'ya göç etti.

Sosyal ve politik rol

Dürziler, farklı ülkelere yayılmalarına rağmen yakın bağlarını sürdürmeye çalıştılar.

Beyrut Amerikan Üniversitesi'nden tarihçi Profesör Makram Rabah, Dürziler, Maruniler ve Lübnan Dağı'ndaki çatışmalar üzerine yazdığı bir diğer kitapta şu açıklamayı yapıyor: “Karma evlilikler ve Dürziler arasında ilişkiler var ve din adamları bu ilişkinin sürdürülmesinde önemli bir rol oynuyorlar. Sınırlar çizilmiş olsa da, Dürziler onları gerçekte tanımadılar.”

Makram'a göre, bir azınlık olmalarına rağmen, Ortadoğu'da Dürziler “bölgenin siyasi ve sosyal yaşamında, ekonomik ve sosyal meselelerinde önemli ve bazen öncü bir rol” oynadılar.

Bu durum genellikle, azınlığın rolünü, büyüklüğünün ötesinde şekillendirmede önemli bir etkiye sahip olan feodal liderlerden veya aile liderlerinden kaynaklanıyordu.

Örneğin Lübnan'da lider Kemal Canbolat, 1950'lerden iç savaşın başlangıcı (1975-1990) ve 1977'deki suikastına kadar önemli bir siyasi rol oynadı.

Suriye'de Fransız manda yönetimi, 1921'de Cebel el-Dürzi bölgesine idari bağımsızlık verdi ve bu statü 1937'ye kadar devam etti. Ancak bu dönemde, en önde gelen Dürzi liderlerinden biri olan Sultan Paşa el-Atraş, 1925'te Fransızlara karşı patlak veren büyük bir ayaklanmaya liderlik etti.

İsrail'e gelince, Makram Rabah, Dürzilerin “devlete tamamen entegre olduklarını ve orduda görev yaptıklarını, bunun da onlara devlet nezdinde daha fazla nüfuz sağladığını” açıklıyor.

Suriye'de çatışmanın patlak vermesinin ardından Dürziler, kendilerini çatışmadan ve sonuçlarından uzak tuttular. Birkaç istisna dışında, genellikle rejime karşı silahlanmadılar veya muhalefete katılmadılar. Bulundukları bölgelerde çeşitli silahlı grupların parçası olan Dürziler, Beşşar Esed'in devrilmesinden sonra iktidara gelen yeni yetkililerle henüz bir anlaşmaya varamadılar.

Nisan ayı sonlarında Şam kırsalındaki iki bölgede patlak veren ve Suveyda'ya uzanan çatışmalar, Dürzi milisler ile güvenlik güçlerinin de aralarında olduğu en az 119 kişinin ölümüne yol açtı. Bu kanlı çatışmaya İsrail hava saldırılarıyla müdahale etti ve Şam’ı, Dürzilere zarar verilmemesi konusunda uyardı.

Nadir görülen bir siyasi ayrışmayla, Dürziler arasında son olaylara ilişkin tutumlar farklılaştı. Kemal Canbolat’ın oğlu Lübnanlı lider Velid Canbolat, Dürzileri Müslümanlar ile “sonsuz bir savaşa” sürüklemek konusunda uyarıda bulunurken, dini otoriteler ve Suriyeli Dürzi askeri gruplar, Dürzilerin ülkenin “ayrılmaz bir parçası” olduğunu vurguladılar.Şarku'l Avsat'ın Independet Arabia'dan aktardığı analize göre buna karşılık, Suriyeli din adamları ve İsrail’deki Dürzilerin dini lideri Şeyh Muvaffak Tarif, İsrail'e Suriye Dürzilerini koruma çağrısında bulundular.

Rabah, bu tarafların “farklı ajandalara sahip olduğunu ve daha da önemlisi, üç ülkeye uzanan bir nüfuz mücadelesi olduğunu” belirtti.