Tunus’ta siyasilere gözaltı dalgası

Tunus’ta ‘devlet güvenliğine karşı komplo kurmak’ suçlamasıyla gözaltılar yapılıyor

AA
AA
TT

Tunus’ta siyasilere gözaltı dalgası

AA
AA

Tunus’ta terörle mücadele yasasını uygulamak üzere ‘devletin güvenliğine karşı komplo kurmak ve devletin yapısını değiştirmek için örgütlenmek’ suçlamalarıyla aralarında siyasetçilerin ve diğer iş insanlarının da bulunduğu isimler hakkında gözaltı dalgası başladı.
Tunus güvenlik güçleri tarafından geçen cumartesi günü gerçekleştirilen tutuklamalar arasında siyasi aktivist Hayyam et-Turki, Nahda Hareketi’nin eski liderlerinden Abdulhamid el-Celasi ve Bin Ali rejiminin en etkili isimlerinden iş adamı Kemal Latif de yer alıyor. Latif, Tunus’ta birbirini takip eden hükümetlerde bakanların atanmasına müdahale etmesiyle tanınıyor. Tunus’ta mahkemeler cumartesi ve pazar günleri çalışmıyor ve bu nedenle haklarındaki resmi suçlamaların öğrenilmesi için pazartesi gününün beklenmesi gerekiyordu. Bu çerçevede sanıkları savunan avukatlardan hiçbirinin kendileriyle görüşmesi mümkün olmadı.
Bu tutuklamalar, mahkemelerin hafta sonu kapalı olduğu göz önüne alındığında zamanlamaları ve Tunus Devlet Başkanı Kays Said’in siyasi yoluna karşı çıkan taraflarla ilişkisinde üretilecek yeni siyasi veriler hakkında birçok soruyu gündeme getirdi.
Avukat Abdussettar el-Mesudi, tutuklu sayısının 6’ya ulaştığını açıklarken, Terörle Mücadele Yasası’nın Tunus makamlarına sanığı önleyici olarak beş günlük bir süre boyunca gözaltında tutma imkânı tanıdığını belirtti. Ayrıca bunun, ‘devlet kurumlarının her gün ‘davaya adapte olmak, bilgi ve delil toplamak ve başsavcılıktan talimat almak’ üzere faaliyet göstermesi için yeterli bir süre olduğuna dikkat çekildi. Tunus basınında çıkan haberler, diğer üç tutuklunun emekli bir Tunuslu subay, emekli bir diplomat ve eski bir ulusal güvenlik genel müdürü olduğunu belirtti.
Tunuslu Avukat Vefa eş-Şazali, yakın zamanda yeni tutuklamaların açıklanacağını söylerken, bu da konunun başka isimleri de içerecek şekilde genişleyebileceği anlamına geliyor. Şazali, iş adamı Kemal Latif’in tutuklanmasının, Nahda lideri Raşid Gannuşi’nin tutuklanmasına kapı aralayacağını söyledi.
Tutuklanan isimlerin başında Kurucu Meclis’in eski başkanı Mustafa bin Cafer tarafından kurulan ‘Emek ve Özgürlükler için Demokratik Blok’ partisi lideri Hayyam et-Turki geliyor. Kendisi Troyka hükümetinde (Nahda, Cumhuriyet için Kongre ve Emek ve Özgürlük Bloku) Maliye Bakanı olarak önerilmişti. Ancak aleyhine mali nitelikli bir davanın yayınlandığının ortaya çıkması üzerine bu öneri geri çekildi.
Hayyam’ın adı, Nahda ve Tunus’un Kalbi partisi gibi bazı siyasi partilerin hükümete başkanlık etmek üzere gösterdikleri adaylar arasında birçok kez yer aldı.
Tunuslu insan hakları kaynakları, Kemal Latif’in tutuklanmasının siyasi aktivist Hayyam et-Turki’nin ‘devlet güvenliğine karşı komplo kurmakla’ soruşturulmasıyla bağlantılı olduğunu belirtti. Bu davadaki soruşturma dairesinin, eski bir başbakan da dahil olmak üzere diğer siyasi isimleri içerecek şekilde genişlemesi ve önümüzdeki dönemde Tunus siyaset sahnesinde etkili isimlerin tutuklanması bekleniyor.
Siyasi aktivist Hayyam et-Turki’nin avukatı Abdulaziz es-Sid, “Cumartesi günü şafak vakti güvenlik görevlileri tarafından ikamet ettiği yere baskın düzenlenip arama yapıldıktan sonra tutuklandı” dedi.
Siyasi aktivist Hayyam el-Turki’nin savunma komitesi üyesi Gazi el-Şevaşi ise Turki’nin evinden bilinmeyen bir yere götürüldüğünü açıkladı.
Öte yandan Cumhurbaşkanı Kays Said’i destekleyen siyasi ve kamusal taraflar da iş insanı Kemal Latif’i eleştirdi. Onun entrika ve komplo adamı olduğunu belirten taraflar, Hayyam et-Turki’nin Nahda’nın başbakanlık adayı olduğunu söyledi. Abdülhamid el-Celasi ise Nahda liderleri arasında.
Taraflar ayrıca, bu kişilerin ülkenin güvenlik ve istikrarını bozmayı planlayan, devlet ve kurumlarının güvenliğine karşı komplo düzenleyen haydut bir grubu temsil ettikleri yönündeki suçlamalarını da dile getirdi. “Bu, kendilerini bir an için devletten ve kanunlardan üstün zannedenlerin veya bu şekilde kandıranların karşılığıdır” diyerek, Tunus Cumhurbaşkanının ‘geri alınamayacak veya etkisiz hale getirilemeyecek bir ulusal kurtuluş savaşı’ ifadelerini tekrarladı.
Öte yandan Nahda Hareketi, muhalifler arasındaki keyfi tutuklamaları kınayarak, bunun halkın sorunlarını çözmeyeceğini ve iktidarın kafa karışıklığını ve tüm muhalifleri tasfiye etme konusundaki dizginsiz arzusunu temsil ettiğini vurguladı.
Geçen Kasım ayında 25 kişilik bir grup, devletin iç güvenliğine karşı komplo kurmak ve yabancı bir ülke ajanlarıyla temas kurmakla suçlandı. Listede siyasi isimler, avukatlar ve medya figürleri yer alırken, sanık arasında da Afak Tunus Partisi Genel Başkanı Fadıl Abdulkafi ve eski Maliye Bakanı Hakim bin Hammuda da bulunuyor. Ancak sorgu döneminde dava düştü ve sanıklar serbest bırakıldı.



Cezayir neden Türkiye'nin Afrika Sahel bölgesindeki yayılmasından çekiniyor?

Fotoğraf: AFP
Fotoğraf: AFP
TT

Cezayir neden Türkiye'nin Afrika Sahel bölgesindeki yayılmasından çekiniyor?

Fotoğraf: AFP
Fotoğraf: AFP

Ali Yahi

Kuzey Afrika'da Türkiye'nin Sahel bölgesine “sessizce sızması” ile ilgili tartışmalar yeniden başladı. Görünüşe göre Cezayir, yabancı varlığı, özellikle de askeri varlığı reddettiği için bu eyleme karşı en temkinli davranan ülke. Endişeleri artıran ise Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Erdoğan'ın Beşşar Esed rejiminin devrilmesinin ardından yaptığı “Kimse Türkiye'yi kendi sınırları içine hapsedemez” şeklindeki açıklamaları.

Geri çekilme ve endişeyle karşılanan bir varlık

Sahel bölgesi birçok gücün farklı başlıklar altındaki müdahalesi ortasında, sonu barışçıl görünmeyen uluslararası rekabetin etkisi altında yaşıyor. Analistlere göre, Fransa ve ABD'nin bıraktığı boşluğu “bazen yardıma, bazen de 'kazan-kazan' sloganıyla iş birliğine dayalı yumuşak bir strateji benimseyerek” doldurmaya çalışan Türkiye de bu güçlerin arasında yer alıyor. Türkiye bu sayede Mali, Çad ve Nijer başta olmak üzere çeşitli Afrika ülkeleriyle güçlü, iç içe geçmiş ilişkiler kurdu.

Ancak Sahel'deki Türk varlığının yanı sıra bölgeyi arka bahçesi ve Afrika’daki derinliği olarak gören Fransa'nın varlığının “gerilemesi” karşısında, yabancı varlığını reddeden Cezayir'in bununla ilgili izlenimlerine dair yorumlar artıyor. Özellikle de Mali'de barış ve uzlaşı anlaşmasının iptal edildiği ve sonrasında Bamako’daki askeri cunta ile Cezayir arasında gerilimin neredeyse ilişkileri koparma noktasına vardığı göz önüne alındığında. Buna bir de Cumhurbaşkanı Muhammed Bazoum'u deviren askeri darbenin ardından, Cezayir ile Nijer arasındaki ilişkilere damgasını vuran yanlış anlama ekleniyor.

Cezayir'in dile getirilmeyen “endişesini” artıran husus, Mali, Burkina Faso ve Nijer'de iktidarda bulunan askeri hükümetlerin, Ankara ile askeri iş birliklerini ilerletmeleri. Fransa merkezli “Le Monde” gazetesinin yakın zamanda bildirdiğine göre “silahlı örgütleri takip etmek için bu ülkelerin hava araçlarını güçlendirmek” bu konuda atılan son iş birliği adımıydı. Gazete Türk Bayraktar insansız hava araçlarının (İHA), Sahel bölgesinde dikkat çekici derecede yaygınlaştığını ve “Mali'deki askeri cuntanın ülkenin kuzeyinde, Cezayir sınırındaki Kidal bölgesini ele geçirmek için tercih ettiği araçlardan biri olduğunu” belirtti.

Kazan-kazan yaklaşımı

Uluslararası ilişkiler uzmanı ve Afrika meseleleriyle ilgilenen Türk araştırmacı Erdem Özlük, Ankara'nın Sahel bölgesi ülkeleriyle askeri ve diplomatik ilişkilerini kazan-kazan yaklaşımıyla güçlendirmeye gayret ettiğini düşünüyor. Bu ilginin artmasında bölgesel ve küresel gelişmelerin yanı sıra Afrika ülkelerinin özel gündemlerinin de büyük rol oynadığını belirtiyor.

Kıtada devam eden istikrarsızlık ortamında birçok Afrika ülkesinin güvenlik alanında yetenek ve imkanlarını güçlendirmek istediğini, Türkiye'nin rolünün bu bağlamda öne çıktığını ifade ediyor. Ankara'nın son on yılda, Afrika ülkelerinin eski sömürgecisi Fransa ve kıtada büyük etkisi olan Amerika Birleşik Devletleri'ne alternatif bir rol oynadığını belirtiyor.

Askeri varlıktan rahatsızlık

Cezayirli siyaset bilimi ve uluslararası ilişkiler profesörü Mamoune Aouir ise 2015'ten bu yana özellikle Fransa'nın geri çekilmesinin ardından Batı Afrika ve Sahel bölgesindeki Türk nüfuzunun arttığını söyledi. Ankara’nın, Sahel ülkeleriyle ilişkilerinde güvenlik ve ekonomiyi esas aldığını belirtti ve Libya ile Somali’deki askeri varlığının yanı sıra Moritanya, Nijer, Çad, Libya, Mali ve Sudan gibi bölge ülkeleriyle çok sayıda güvenlik anlaşması imzaladığını ifade ertti. Bu durum, zararlı değil faydalı olarak gördüğü ekonomik varlığın aksine, olumsuz yönleri nedeniyle herhangi bir yabancı askeri varlığı reddeden Cezayir'i endişelendirebilir dedi.

Aouir, tıpkı geçmişteki Fransız ve günümüzdeki Rus varlığı gibi, Türkiye'nin askeri varlığının da Sahel bölgesinin güvenlik ve istikrarı üzerinde etkisi olduğunu vurguladı. Cezayir'in genel olarak bölgedeki yabancı askeri varlığından rahatsız olduğunun ve bunu bölgenin istikrarına katkıda bulunmayan bir endişe ve tehlike kaynağı olarak gördüğünün altını çizdi. Ülkesinin Türkiye'yi düşman bir faktör olarak görmediğini, aksine iki ülke arasındaki güçlü diplomatik ilişkiler dikkate alındığında Türkiye ile daha sonra anlaşmasının ve iş birliği yapmasının mümkün olduğunu düşündüğünü söyledi. Ayrıca Cezayir'in terörle mücadele yaklaşımının, güvenlik çözümüyle sınırlı kalmayıp kalkınmayı da kapsaması açısından Türkiye'ye yakın olduğunu belirtti.

Erdoğan niyetini açıkladı

Ankara ve Sahel ülkelerinden gelen sakinleştirici ve güven verici mesaj ve sinyallere rağmen askeri analistler, “Beşşar Esed rejiminin birkaç gün önce devrilmesinin, Türkiye'nin gerçek niyetini açığa çıkardığına” inanıyor. Türkiye Ortadoğu'da önemli bir bölgesel oyuncu olarak öne çıkmasının yanı sıra Sahel bölgesindeki taktiklerini yumuşak güçten sert güç olarak sınıflandırılan askeri ve ekonomik iş birliğine kaydırdı. Ayrıca Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Kimse Türkiye'yi kendi sınırları içerisine hapsedemez. Türkiye kısıtlanamaz, kaçınılmaz kaderinden uzak tutulamaz. Türkiye sadece 780 bin kilometrekarelik alan ile sınırlı bir nokta değil” diyerek, daha önce belirsizlikler ve şüphelerle dolu pek çok spekülasyonu açıklığa kavuşturan açıklamalarda bulundu.

Daily Sabah gazetesinin haberine göre Erdoğan, başkent Ankara'da bilim insanları ve araştırmacıları onurlandıran bir törende yaptığı konuşmasını şöyle sürdürdü: “Tarihin, millet olarak bize yüklediği misyonu görmek, kabul etmek ve buna göre davranmak mecburiyetindeyiz. Türkiye'nin Libya'da, Somali'de ne işi var diyenler, Türkiye'nin bu misyonunu idrak edemeyebilir, geçirdiği dönüşümleri, yaşadığımız gelişmeleri göremiyor olabilir. Onlarla vakit kaybetmeyeceğiz ve hedeflerimize odaklanacağız.”

Pragmatizm ve oportünizm

Temmuz ortasında, Dışişleri Bakanı Hakan Fidan başkanlığındaki üst düzey bir Türk heyeti, Ankara'nın Sahel bölgesinde kendisine sessiz ve dikkatli bir şekilde tutunma noktası bulma çabalarını doğrulayan resmi bir ziyaret için Nijer'e geldi. Heyette Savunma ve Enerji Bakanları ile Ticaret Bakan Yardımcısının yanı sıra MİT Başkanı ve Savunma Sanayi Başkanı'nın yer alması, Türkiye'nin Batı Afrika'daki nüfuzunu artırmak için benimsediği önemli yaklaşımların genel bir resmini veriyordu.

Nijer'den uzakta, bir Türk heyeti de Atlantik Okyanusu’na kıyısı olan ve Burkina Faso ile sınırı bulunan Togo’yu ziyaret etti. Gündeminde, hükümet ordusuna askeri destek ve uzmanlık sunma, iki ülke arasındaki ekonomik ilişkilerin düzeyinin yükseltilmesi amacıyla atılacak ilave adımlar yer alıyordu. Buna ilave olarak, ülkede kültürel ve bilimsel diplomasinin varlığını geliştirmeye yönelik adımlar kapsamında Lomé Üniversitesi'nde Türk çalışmaları ve araştırmaları için bir merkez açıldı. Doğuda Libya Akdeniz'e açılan kapıyı temsil ederken, Togo batıda Atlantik'e açılan kapıyı temsil ettiği için kalkınma faaliyetlerinin güçlendirilmesi de gündemdeydi. Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia’dan aktardığı analize göre bu hamle aynı zamanda, Lomé'nin Avrupa Birliği ile güvenlik iş birliğini askıya alması, Batılı askeri ve sivil ataşeleri ülkeye kabul etmekten kaçınmasının ardından geldi.

Ankara, Çad Askeri Geçiş Konseyi Başkanı Muhammed İdris Deby'nin Türkiye'ye yaptığı ziyaret sırasında Encemine ile tarım, diplomasi ve eğitim alanlarındaki anlaşmaların yanı sıra askeri iş birliği anlaşması da imzaladı. Türkiye Cumhurbaşkanı, ülkesinin birçok terör örgütü ve silahlı muhalif gruplar nedeniyle büyük tehditlerle karşı karşıya olan Encemine ile askeri ve güvenlik iş birliğini geliştirmeye hazır olduğunu duyurdu.

Ekonomik ve dini mekanizmalar

Afrika meseleleri konusunda uzman Mısırlı araştırmacı Amani el-Tavil, Türkiye'nin Batı Afrika'daki politikasının öncelikle ekonomik ve dini mekanizmalara dayandığını belirtti. Ancak bölgede yaşanan güvenlik ve siyasi dönüşümlerin, Ankara'yı ekonomik ilişkiler aşamasının ötesinde bölgede daha etkin rol arayışına, kırılgan ve sürekli huzursuzluklara sahne olan bir bölgede daha büyük askeri ve güvenlik rolü oynamaya itebileceğini söyledi.

Ankara'nın son 20 yılda Afrika'daki varlığını çeşitli adımlarla güçlendirmek için çalıştığını da ifade etti. Bunun için Türkiye 2005 yılını Afrika Yılı ilan etti. Afrika Birliği'nde gözlemci üye statüsü kazandı. 2008 yılında Afrika Birliği'nin stratejik ortağı seçildi ve bu da Türk şirket ve kurumlarının birçok Afrika ülkesinde güçlü varlık göstermesine olanak tanıdı. Türkiye bazı ülkelerle güvenlik anlaşmaları da imzaladı.

Geçmişte kaosa neden olma

Cezayirli siyasi aktivist Semir Mazar, yaptığı özel açıklamada, Türk yayılmasının Rus, Fransız ve Çin yayılmalarından farklı olmadığını düşündüğünü söyledi. Cezayir'in, ülkelerin iç işlerine karışmadan olaylarla baş etme konusunda uygun bir yönteme sahip olduğunu, ülkesinin, bölgeyi bir bütün olarak korumak için güvenliğe dayandığını belirtti. Afrika'nın anahtarı olarak kabul edilen Cezayir ile koordinasyon içinde çalışılması çağrısında bulundu.