İran Dışişleri Bakan Yardımcısı Ali Bakıri Kani, Ermenistan ve Azerbaycan'ı aralarındaki gerginliğin tekrarlanmasını önlemek için ‘diyalog’ ve ‘sağduyuya’ davet ederek, Tahran'ın ‘bölgesel sorunları barışçıl diyalog yoluyla çözmek için tüm imkanlarını’ kullanacağına söz verdi. Bu sırada İran internet siteleri, İran ordusuna bağlı savaş uçaklarının ve askeri birliklerin, ülkenin kuzeybatı sınırlarında olası bir gerilime hazırlandığını bildirdi.
Bakıri Kani, Ermenistan'ın başkenti Erivan'da Ermeni mevkidaşı ile yaptığı görüşmenin akabinde düzenlediği basın toplantısında, komşularla ilişkilerin geliştirilmesinin ‘İran dış politikasının önceliği’ olduğunu söyleyerek, ülkesinin komşuluk politikasında kuzey komşusu Ermenistan'a büyük önem verdiğini vurguladı.
İranlı yetkili, Ermeni mevkidaşı ve Ermenistan Dışişleri Bakanı’yla görüştü. Armenpress Haber Ajansı’na göre Bakıri Kani, ‘görüşmelerinde İran’ın bölgede barış ve güvenlik için her zaman güvenilir bir ortak olduğunu vurguladığını’ belirtti. Yetkili “Bölge ülkelerinin kendisi barış ve istikrarın garantörüdür” ifadelerini kullanarak, yabancı güçlerin varlığının ‘istikrar ve barışı garanti edemeyeceğini, çünkü bu güçlerin başka hedeflere ulaşmaya çalıştıklarını’ ifade etti.
Bakıri Kani, Dağlık Karabağ bölgesinde yeniden gerilimin tırmanma olasılığına ilişkin bir soruya yanıt olarak; “Diplomasi, barışçıl diyalog yoluyla istikrarı sağlamak için üretildi. Bölge ülkelerinin liderlerinin sorunları çözmek için diyaloğu seçecek kadar sağduyulu olduklarını düşünüyorum. İran, barışçıl diyalog yoluyla sorunları çözmek için tüm enerjisini ve imkanlarını kullanacaktır” ifadelerini kullandı.
Bakıri Kani’nin açıklamalarından önce İran Devrim Muhafızları Ordusu’na (DMO) yakın medya aktivistleri, salı günü erken saatlerde İran savaş uçaklarının İran ve Azerbaycan sınırlarında uçuş gerçekleştirdiğini bildirerek, Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki tartışmalı Dağlık Karabağ bölgesi ile olan sınırların yakınında konuşlanmış İran askeri birimlerinin hazırlık yaptığından söz etmişlerdi.
Askeri hareketlilik
Yırtıcı bir kuşun uçuşuyla başlayan ve viral olan bir videoda, önce İran yapımı kamikaze insansız hava araçları (İHA) dağların ortasında binaların olduğu bir alanın üzerine düşme simülasyonu gerçekleştiriyor ve videonun sonunda “Bir gün geleceğiz” ifadesi çıkıyor. DMO’ya bağlı bir blog yazarı Twitter'da yaptığı paylaşımda “Bakü’nün İran’a ilhakı, Aliyev rejiminin herhangi bir düşmanca hareketinden daha az zarardır” diye yazdı.
Kudüs Gücü’nün Telegram’daki kanalında “Bakü ordusunun ağır lojistik hareketliliği ve Ermenistan'a yakın bir saldırı olasılığı sebebiyle, bölgedeki herhangi bir jeopolitik değişikliğe karşı İran ordusunun ikinci (Tebriz), üçüncü (Hemedan Noje), dördüncü (Ahvaz'ın kuzeyindeki Dizful Vahdati) ve beşinci (Ahvaz'ın güneyindeki Omidiye) hava üsleri yüksek teyakkuz durumunda” şeklinde bir paylaşım yapıldı.
Bu ayın başlarında, Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı bir askeri uçağın Azerbaycan ve İran sınırları yakınlarında uçuşunu protesto etmek için İran büyükelçisini çağırmıştı. Dışişleri Bakanlığı, Savunma Bakanlığı ile yaptığı ortak açıklamada, bir İran askeri uçağının sınırdan 3 ila 5 kilometre uzaklıkta yarım saatten fazla uçuş yaptığını ve bir süre de sınır hattı üzerinde uçtuğunu bildirmişti. Hareketi ‘kışkırtıcı’ olarak nitelendirerek ‘olay için uygun bir açıklama’ yapılması çağrısında bulunmuştu.
Azerbaycan ve Ermenistan Dağlık Karabağ bölgesi için kavga ettiğinden Azerbaycan ile İran arasındaki ipler hala gergin. İran, 44 kilometre (27 mil) uzunluğundaki Ermenistan sınırını güvende tutmak istiyor. Zira bu sınırı Azerbaycan’ın savaş yoluyla yeni topraklar ele geçirmesi halinde tehdit altına girecek.
İran, geçen ekim ayında Azerbaycan sınırına yakın askeri tatbikatlar başlatmıştı. Azerbaycan, İsrail ile yakın ilişkiler sürdürmesi ve İsrail yapımı İHA'lar satın alması Tahran'da öfkeye yol açıyor.
İran tesislerine iki yıl önce düzenlenen saldırının ardından İran medyası, Azerbaycan'ı İran'ı hedef alan İsrail İHA'larına izin vermekle suçlamıştı.
Blinken arabuluculuk teklif ediyor
Azerbaycan Savunma Bakanlığı iki gün önce internet sitesinde bir video yayınlamış ve Ermeni güçlerini tartışmalı Dağlık Karabağ bölgesinde Rus barış güçlerinin konuşlandığı bölgeleri hareketlendirmekle suçlamıştı.
Azerbaycan Savunma Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada, Ermeni güçlerinin Hankendi-Halfeli-Turşsu toprak yolu boyunca askeri birlik ve mühimmat taşımak için engebeli yolları, gecenin karanlığını ve sisli havayı kullandığı belirtildi. Azerbaycan medyası, Bakü'nün ‘belirtilen güzergâh üzerinden askeri teçhizatların nakledildiği konusunda uluslararası toplumu defalarca bilgilendirdiğini’ açıkladı.
Bu sırada ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcü Yardımcısı Vedant Patel’in iki gün önce yaptığı basın açıklamasına göre, ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'e Ermenistan ile ikili barış görüşmelerini kolaylaştırmak için yardım teklif etti.
ABD Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada, Blinken'in askeri bir çözüm olmadığını vurgulayarak, askıda bekleyen sorunlara çözüm bulunmasını teşvik ettiği belirtildi. Açıklamaya göre Blinken, Laçın koridorunun yeniden ticari ve özel araçlara açılmasının önemini bir kez daha vurguladı. ABD’nin barış sürecinde Azerbaycan ile iş birliğini sürdürmeyi dört gözle beklediğini söyledi.
14 Mart'ta Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, Azerbaycan sınırında ve Dağlık Karabağ bölgesinde ‘gerilim çıkma olasılığının yüksek’ olduğu konusunda uyarıda bulunarak, gerilimin tırmanmasını durduramayan Rus barış gücüyle ilgili ‘sorunlar’ hakkında Rusya Devlet Başkanı Putin'e şikayetlerde bulunduğunu belirtti.
6 Mart'ta Rus ordusu, Dağlık Karabağ bölgesindeki barış koruma güçlerinin, bir gün önce yaşanan ve ikisi Ermeni polisi olmak üzere beş kişinin ölümüne neden olan silahlı bir çatışmayı durdurduklarını duyurmuştu.
Aralık ayından beri, ‘Azerbaycanlı silahlı kişiler, Ermenistan'ı Dağlık Karabağ'a bağlayan önemli bir yolu kapatıyor ve bu, nüfusun çoğunluğunun Ermeni olduğu bu dağlık yerleşim bölgesinde ciddi bir kaynak sıkıntısına neden oluyor.’ Şarku’l Avsat’ın edindiği bilgiye göre Azerbaycan ile Erivan tarafından askeri olarak desteklenen Ermeni ayrılıkçı güçleri arasında şu ana kadar iki savaş gerçekleşti; biri Sovyetler Birliği'nin dağılması sırasında, diğeri ise 2020 sonbaharında.
