Trump'a açılan ceza davasıyla ilgili bilinmesi gerekenler: Hapse girecek mi, 2024'te aday olabilir mi?

Eski ABD liderinin kısa süre içinde parmak izi vermesi ve sabıka fotoğrafının çekilmesi bekleniyor

Donald Trump (Reuters)
Donald Trump (Reuters)
TT

Trump'a açılan ceza davasıyla ilgili bilinmesi gerekenler: Hapse girecek mi, 2024'te aday olabilir mi?

Donald Trump (Reuters)
Donald Trump (Reuters)

Eski ABD Başkanı Donald Trump hakkında, porno yıldızı Stormy Daniels'e yapılan 130 bin dolarlık "sus payı" ödemesiyle ilgili olarak ceza davası açılmasına karar verildi.
Bu kararla birlikte Trump, Amerikan tarihinde hakkında ceza davası açılan ilk başkan oldu. 
Trump hakkında verilen karar, eski ABD liderinin mahkeme huzuruna çıkarak ifade vermesi anlamına geliyor. Kasım 2024'te yapılacak seçimlerde yarışmayı planlayan Trump'ın yargılanacağı davanın yoğun bir kamuoyu ve medya ilgisi altında gerçekleşmesi bekleniyor.
ABD yargısı bazı durumlarda bir sanığa yöneltilen suçlamaları ilk duruşmaya kadar gizli tutmayı tercih ediyor. Trump'a yöneltilen resmi suçlamalar da benzer şekilde henüz kamuoyuna açıklanmış değil.
İlk duruşma, genel olarak yargılama sürecine giriş görevi görüyor ve sanığa yönelik suçlamalar, serbest bırakılma koşulları ve sanığın hakları gibi konular gündeme geliyor.
Ancak yargılamanın başlaması aylar sürebilir. İki tarafın süreci hızlandırma yoluna gitmesi durumun da bile yargı sürecinin başlamasının 2024'ü bulabileceği değerlendiriliyor.
Soruşturmayı yürüten Manhattan Bölge Savcılığı'nın Trump'ın avukatlarıyla iletişime geçtiği ve eski ABD liderinin kendi rızasıyla mahkemeye geleceği belirtiliyor. CNN ve New York Times'ın birden fazla kaynağa dayandırdığı haberine göre, eski ABD Başkanı Donald Trump'ın salı günü ilk kez mahkeme huzuruna çıkması bekleniyor.

Trump neyle suçlanıyor?
Kesin suçlamalar henüz resmen açıklanmasa da Trump'ın ceza yargılamasının merkezinde 2016'da eski porno yıldızı Stormy Daniels'e yapılan 130 bin dolarlık sus payı ödemesi olacak.
İddiaya göre yapılan 130 bin dolarlık ödeme, Daniels'ın Trump'la olan ilişkisi hakkında sessizliğini korumasını sağlamak amacıyla yapıldı.
Trump'ın eski avukatı Michael Cohen, 2016'da Daniels'a Trump adına ödeme yaptığını kabul etmişti. Trump'ın Cohen'e gönderdiği para ise kayda yasal ücret olarak geçirilmişti. 
Trump, Nisan 2018'de ödemeden haberi olmadığını söylese de Cohen, ABD Kongresi'ne altında Trump'ın imzasının olduğu çeklerin fotoğraflarını gösterdi.
New York yasalarına göre yapılan ödemeleri kurumsal kayıtlara farklı bir şekilde geçirmek kabahat sınıfına da giren basit bir suç olarak değerlendiriliyor. Ancak bu suç, ikinci bir suçun yolunu açmak amacıyla işlendiyse bu kez ağır suç kapsamına alınıyor.
Trump'ın dosyasında ise bu ikinci suç, seçim kampanyası yasalarının çiğnenmesi olduğu ifade ediliyor. Zira, iddialara göre Trump, seçmenlerin Daniels'la olan ilişkisini öğrenmemesi için bu ödemeleri yaptı. Bu konudaki en büyük kanıt ise Daniels'a yapılan ödemenin 2016 seçimlerinden sadece birkaç gün önce yapılması.

Trump cezaevine girecek mi?
ABD'li birçok hukukçuya göre bu sorunun cevabı hayır. Mahkemeye kendi rızasıyla gelmesi beklenen eski ABD Başkanı'nın cezaevine gönderilmesi veya kelepçelenmesi için bir neden yok.
Fakat Trump'ın yargı süreci sıradan bir yargı sürecinden farksız olacak. Bu da ilk duruşma için mahkemeye geldiği sırada Trump'ın parmak izinin alınması ve sabıka fotoğrafının çekilmesi anlamına geliyor.
Yani Trump cezaevine girmese bile, ilk kez bir ABD başkanının sabıka fotoğrafının çekildiğini görme ihtimalimiz var. Ancak 2019'da değişen New York yasalarına göre, bu fotoğrafın resmi olarak yayınlanması yasak.
Trump yargılandığı sırada başkan seçilirse, yasal prosedürlerin nasıl işleyeceği ise belirsiz. Trump'ın hüküm giymesi durumunda, bir mahkemenin seçilmiş bir federal yöneticiyi cezaevine girmekten kurtarıp kurtaramayacağıyla ilgili cevaplanması gereken anayasal sorular bulunuyor.

Trump, 2024 seçimlerinde yarışabilecek mi?
Trump yargılansa da, hüküm giyse de bu durum onun başkanlık için yarışmasına engel değil. Zira ABD Anayasası, başkan adayı olmak için ABD doğumlu olmak, en az 35 yaşında olmak ve en az 14 yıl ABD'de yaşamak dışında başka bir şart koşmuyor.
Mahkemeden bir ev hapsi veya seyahat yasağı kararı çıkması da beklenmediği için yargılama sürecinin Trump'ın seçim kampanyasını fiziksel olarak etkilemeyeceği değerlendirmesi yapılıyor.
Ancak yargılama sürecinin siyaseten Trump'ı zor durumda bırakacağını ve yıpratacağını öngörmek güç değil. Yine de Trump'ın yargılama sürecini, birkaç haftadır destekçilerini ateşlemek için kullandığını söylemek mümkün. Yargılamayı "siyasi amaçlı" olarak niteleyen eski ABD başkanı, soruşturmayı yürüten savcı Alvin L. Bragg hakkında da "ırkçı"  ve "hayvan" ifadelerini kullanmıştı.
Yargılama sürecinin, seçim döneminde en çok konuşulan konulardan biri olması bekleniyor.



Gazze Şeridi'nde ateşkesin ardından geçici uluslararası bir yönetimin kurulması

Görsel: Axel Rangel Garcia
Görsel: Axel Rangel Garcia
TT

Gazze Şeridi'nde ateşkesin ardından geçici uluslararası bir yönetimin kurulması

Görsel: Axel Rangel Garcia
Görsel: Axel Rangel Garcia

James Jeffrey

ABD Başkanı Joe Biden'ın 31 Mayıs'ta İsrail'in yeni ateşkes planını onaylaması, Gazze'deki savaşın tüm dinamiğini değiştirdi. O tarihten bu yana yapılan yorumların çoğu, İsrail'in Gazze Şeridi’ne yönelik stratejisinde algılanan değişimden ziyade Hamas Hareketi’nin kısa süre önce açıkladığı yanıta ve önerinin ayrıntılarına yönelikti. Biden tarafından açıklanan ve İsrail'in Gazze Şeridi’nden tamamen çekilmesini ve kalıcı ateşkes yapılmasını öngören teklif, 'ertesi gün' için kapsamlı bir planlama yapılması ihtiyacını daha da belirgin hale getirdi. Ancak ertesi gün ile ilgili ne İsrail'de ne de Washington'da henüz detaylı bir planlama yapılmış değil.

Birkaç aydır, düşünce kuruluşları ve medyadan meslektaşlarla birlikte Gazze'de savaş sonrası uluslararası bir yapının oluşturulmasına ilişkin bir plan üzerinde çalışıyorum. Bu plan, yerel yetkililer belirli düzenlemeler altında yeni bir hükümet ve hem Gazzelilere hem de İsraillilere barış getirecek umut verici bir güvenlik yapısı kurmadan önce, Gazze'nin yeniden ayağa kalkmasına yardımcı olunması gerektiğine dikkati çekmeyi amaçlıyor. Geçtiğimiz mayıs ayında Wilson Centre Forumu'nda tartışılan ve resmi internet sitesinde yer alan plan, İsrailli ve Amerikalı hükümet yetkilileri ve çeşitli Arap taraflarla görüşülerek hazırlandı. Planın göze çarpan unsurlarına geçmeden önce İsrail'in ateşkes önerisinde nelerin yeni olduğuna ve bu planın buna nasıl uyduğuna bir göz atalım.

İsrail, ateşkesle ilgili düşüncesinin detaylarını şimdiye kadar kamuoyuna açıklamadı. Bu yüzden (dört buçuk sayfa olduğu söylenen) teklifin yapısal çerçevesini anlamamız için Başkan Biden'ın açıklamalarını ve İsrail'in farklı ve bazen de çelişkili tepkilerini masaya yatırmalıyız. İsrail'in öncelikle, müzakerelerin başarılı olması halinde, teklifin ikinci aşamasının sonunda İsrail Savunma Kuvvetlerinin Gazze'den tamamen çekilmesini kabul ettiği açıkça görülüyor.

Plan, ilk etapta Gazze'yi yönetecek çok uluslu bir idarenin kurulmasını ve bu idarenin Uluslararası Temas Grubu’na rapor vermesine odaklanıyor.

İkinci olarak, İsrail, Gazze Şeridi için daha sonra gelecek üçüncü aşamada kapsamlı bir yeniden inşa planını kabul etmeye hazır görünüyor. Bu önemli bir gelişme, zira Başkan Biden'ın da kabul ettiği üzere İsrail'de bazıları halen Gazze Şeridi'nin İsrail’in yarı kalıcı işgali altında olmasını bekliyor. Üstelik, herhangi bir büyük yeniden inşa planı, güvenlik kaygıları, birçok kilit öneme sahip sınır kapısını kontrol etmesi ve su, elektrik, iletişim gibi temel hizmetleri sağlaması göz önünde bulundurulduğunda İsrail'in desteğinin alınması gerekiyor. Senatör Lindsey Graham da İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ile görüşmesinin hemen ardından 9 Haziran'da Face the Nation adlı televizyon programında, İsrail'in ateşkes önerisi doğrultusunda Gazze'nin yeniden inşasına ve yönetimine ilişkin bir planı olduğunu ifade etmişti. Bu, edindiğim başka bilgilerle de tutarlı.

Geliştirdiğimiz plan, 11 Haziran'da ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan tarafından açıklanan ve Arap devletlerinin ‘Gazze'nin istikrara kavuşturulması ve yeniden inşasında rol oynayacağı geçici bir güvenlik oluşumu ile idari yapı oluşturmasını’ öneren ABD yönetiminin görüşüyle de oldukça uyumlu.

Çok uluslu bir idari yapı

Planımız ilk etapta Gazze'yi yönetecek ve belirli bir ülke veya bölgedeki barış ve güvenlik krizini yönetmek amacıyla uluslararası aktörlerin çabalarını koordine etmek için özel amaçlarla kurulmuş gayri resmi ve daimî olmayan uluslararası bir organ olan Uluslararası Temas Grubu'na (ICG) rapor verecek, çok uluslu bir idari yapı kurulmasını öngörüyor. Bu iki oluşum ABD, İsrail, Mısır, önde gelen diğer Arap ülkeleri ve G7 üyesi ülkeler tarafından ortaklaşa hazırlanan uluslararası bir tüzük çerçevesinde kurulacaktır. Filistin Yönetimi ile istişare için bir mekanizmaya sahip olacak ve mümkünse, 10 Mayıs’taki ateşkes kararını takiben BMGK’da alınacak bir kararla desteklenecektir. İsrail'in önerisinin ikinci aşaması için ateşkes müzakerelerinde başka hukuki temeller de atılabilir.

Bosna deneyiminden çıkarılan bir ders olarak geçici idari yapının resmi yetkiye sahip olması gerekiyor.

Çok uluslu yönetim, üst düzey bir temsilci tarafından yönetilecek ve ICG’ye katılan ülkelerin yanı sıra, diğer ülkelerden gelen bağışlarla finanse edilecek. Finans, güvenlik, ulaşım, bakanlıklarla koordinasyon, kamuoyu yoklaması ve halkla ilişkiler için özel ekipleri olacak ve İsrail, Mısır ve diğer ülkelerden lojistik destek alacak. Kapsamlı yönetim ve güvenlik gözetiminden başlayarak işleyişinde merkezi yetkilere sahip olacak.

ABD ve ICG üyesi ülkeler, Hamas sonrası güvenlikle ilgili sorumlulukları üstlenecek sivil polis ve jandarma güçleri (sivil halk arasında konuşlu hafif silah kolluk kuvveti) eğitilene kadar güvenlik devriyeleri gerçekleştirmek için çok uluslu yönetime bağlı çok uluslu bir polis gücü oluşturacaklar. Aralarında az sayıda da olsa ABD'li sivil ve askeri yetkili de yer alacak. Ateşkesin ikinci aşaması için yapılacak müzakerelerde, özel güvenlik düzenlemeleri üzerinde yeniden çalışılması gerekiyor.

Bu yapı aynı zamanda Gazze'ye insani yardımların ulaştırılması, istikrarın sağlanması, kalkınma, yeniden inşa ve diğer her türlü yardımın erişiminde yer alan uluslararası, hükümet ve hükümet dışı kurum ve kuruluşların faaliyetlerini harekete geçirme, koordine etme ve birleştirme yeteneğine de sahip olacak.

Merkezi kontrol

Güvenlik, yeniden yapılanma ve diğer uluslararası destek türlerinin ateşkese uyulmasıyla bağlantılı olmasını sağlamak için merkezi kontrol gerekiyor. Bosna deneyiminden çıkarılan bir ders olarak geçici idari yapının, halk ya da yerel yetkililer güvenliği engellerse yahut radikalleşmenin önlenmesi ve uzun vadeli istikrar için gerekenlerin yapılmasına engel olursa diye, yeniden yapılanma ve diğer hizmetlerin sağlanması için (Dayton Anlaşmalarında öngörüldüğü üzere) resmi yetkiye sahip olması gerekiyor.

Hiçbir uluslararası polis teşkilatı ABD'nin desteği ya da en azından ABD’nin sahada kısmen varlığı olmadan güvenliği etkin bir şekilde sağlayamaz.

Son olarak plan, bunların her biri ve yukarıda belirtilen diğer çeşitli gündemler için ayrıntılı eylemler içeriyor. Bunlar modüler bir temelde düzenlenmiştir ve Gazze için planlamaya dahil olan hükümetler unsurları seçmekte özgürdür.

Bu planla (ya da Gazze'ye yönelik neredeyse tüm diğer planlarla) ilgili akla birtakım sorunlar gelebilir. Bunların başında, Biden yönetiminin ‘sahada Amerikan askeri bulunmayacağı’ açıklaması açısından başta askeri personel olmak üzere ABD’li personelin Gazze’deki varlığı yer alıyor. Ancak bazen Başkan tarafından yapılan açıklamaların yerine getirilmesi gerekir. ABD'nin halihazırda Gazze kıyısında inşa ettiği yüzer iskelede konuşlanmış askerleri var. Washington'ın yaklaşık 25 ülkede konuşlandırılmış askeri birlikleri bulunuyor. Bu birliklerden bazıları son zamanlarda sahillerde ya da suda saldırıya uğradı. Hiçbir uluslararası polis teşkilatı, ABD'nin desteği ya da en azından ABD’nin sahada kısmen varlığı olmadan güvenliği etkin bir şekilde sağlayamaz.

Yönetim ve Hamas

İkinci konu ise Filistin Yönetimi'nin rolü. Plan, yukarıda belirtilen ICG ve Filistin Yönetimi arasındaki koordinasyonun ötesinde, maaşların ödenmesi, yerel hizmetlerin finanse edilmesi ve seyahat belgelerinin verilmesi de dahil olmak üzere Filistin Yönetimi'nin dahil olacağı alanları ortaya koyuyor. Özellikle çok uluslu yönetimin çekilmesinin ardından Filistin Yönetimi'nin Gazze Şeridi’nin yönetimindeki rolüyle ilgili olarak tüm taraflar arasında daha fazla müzakere yapılması gerekecektir.

Siyasi bir çözüm, Hamas'ın geleceğini ve yükümlülüklerini de içerebilir.

Üçüncü konu, Hamas'ın geleceğidir. Planın kendisi Gazze'de kalan Hamas üyelerinin rolünü tartışmıyor. Ancak ne bu planın ne de Gazze'de yönetim, güvenlik ve yeniden yapılanmaya yönelik başka herhangi bir planın, İsrail karşıtı gündemiyle Hamas'ın etkin bir şekilde kontrolü elinde tutması halinde başarılı olamayacağını söyleyebiliriz. İsrail Başbakanı Netanyahu, Başkan Biden’ın İsrail'in önerisini tartışmasına cevaben, bu öneri altında bile Hamas'ın yenilgiye uğratılması gerektiğini vurguladı. Aynı şekilde Başkan Biden da ‘Gazze'nin Hamas'ın iktidarda olmadığı daha güzel günler göreceğinin’ altını çizdi. Siyasi bir çözüm,- Başkan Biden'ın atıfta bulunduğu ateşkes çerçevesinde - Hamas'ın geleceğini ve yükümlülüklerini de içerebilir. Tüm bunlar İsrail'in teklifinin ikinci aşamasının müzakerelerinde ele alınacaktır.

Bu aşamada yukarıda belirtilen hususlar, Gazze Şeridi’nde savaşın ertesi günü için geçici çözüm kapsamında en ciddi olan konulardır. Gazze’deki savaşın, bölgenin güvenliğine yönelik oluşturduğu olağanüstü tehdit, sadece Gazze ve İsrail vatandaşları için değil tüm bölge halkları için daha iyi bir gelecek arayışındaki tüm tarafların olağanüstü çaba sarf etmesini ve büyük riskler almasını gerektiriyor.

*Bu yazı Şarku’l Avsat tarafından Londra merkezli Al Majalla dergisinden çevrilmiştir.