عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
Son Haberler
ARAP DÜNYASI

İran ve Azerbaycan arasında gerilim artıyor

Tel Aviv, Bakü'ye Tahran'a karşı ‘ortak bir cephe oluşturma’ önerisinde bulunmuştu.

Kasım 2020'de Ermenistan'dan kurtarılan Ağdam şehrindeki Azerbaycan askerleri. (AP)
Kasım 2020'de Ermenistan'dan kurtarılan Ağdam şehrindeki Azerbaycan askerleri. (AP)
    Tahran-Bakü-Londra/Şarku’l Avsat
TT
TT

İran ve Azerbaycan arasında gerilim artıyor

Kasım 2020'de Ermenistan'dan kurtarılan Ağdam şehrindeki Azerbaycan askerleri. (AP)
Kasım 2020'de Ermenistan'dan kurtarılan Ağdam şehrindeki Azerbaycan askerleri. (AP)

İran Dışişleri Bakanlığı dün, İsrail Dışişleri Bakanı Eli Cohen'in Azerbaycanlı mevkidaşı ile Tahran'a karşı ‘ortak bir cephe oluşturulması’ konusunda vardıkları uzlaşıya ilişkin açıklamalarını kınadı. İran’ın resmi televizyon kanalı El-Alem’in aktardığına göre İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Nasır Kenani, Tahran’ın İsrail ve Azerbaycan dışişleri bakanlarının açıklamalarını ‘İran'a düşman iki tarafın iş birliğinin üstü kapalı bir teyidi’ olarak kabul ettiğini ve Bakü'den bu konuda ‘açıklama yapmasını’ istediğini söyledi. Kenani, bu açıklamaların İsrail'in Azerbaycan topraklarını ‘İran'ın ulusal güvenliğine tehdit oluşturmak için bir platforma’ dönüştürme niyetinin kanıtı olduğunu da sözlerine ekledi.
İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Nasır Kenani’nin iddialarına karşılık Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre İran'ın tehditlerine hiç vakit kaybetmeden yanıt veren Azerbaycan, Tahran yönetiminin kendisini korkutamayacağını bilirdi. Şarku’l Avsat’ın edindiği bilgilere göre söz konusu açıklamada Kenani’nin iddialarının ‘mesnetsiz olduğu ve İran ile Azerbaycan arasındaki ilişkilere zarar verecek yeni bir adımı temsil ettiği’ vurgulandı.
Açıklamanın devamında şu ifadelere yer verildi:
“Şu an bölgeye tehdit oluşturan şey, İran-Ermenistan yakınlaşmasıdır. İran, son 30 yılda Azerbaycan topraklarının Ermenistan tarafından işgaline sessiz kalarak buna göz yummuştur. Karabağ ve Doğu Zengezur'un işgali ve bu toprakların yağmalanması, bölgelerdeki yıkılmış evlerden sökülmüş taşların İran pazarlarında satılması ve 67 camiden 65'inin tahrip edilmesi ve hakarete uğramasına İran aldırış etmemiş, bunlarda bir sakınca görmemiş ve tepkisini koymamıştır.”
Ayrıca ‘İran’dan Ermenistan'a gönderilen askeri desteğe rağmen Azerbaycan ordusunun 2020 yılında işgalci Ermenistan ordusunu hezimete uğrattığı ve Azerbaycan'a yönelik her türlü saldırganlık ve provokasyonun bundan sonra da kararlılıkla önleneceğinin’ altı çizildi.
Azerbaycan, geçtiğimiz çarşamba günü İsrail ve Azerbaycan dışişleri bakanlarının katılımıyla İsrail'de büyükelçilik açmıştı. Azerbaycan ile İran arasındaki ilişkiler, geçen ocak ayında Tahran'daki Bakü Büyükelçiliği’ne düzenlenen ve can kaybıyla sonuçlanan saldırının ardından ciddi bir gerilime tanık oluyor.
Perşembe günü İsrail Dışişleri Bakanı, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) lideri Nikos Hristodulidis ile İran Devrim Muhafızları Ordusu’nun (DMO) terör örgütleri listesine alınması konusunu görüştüğünü söyledi. Twitter hesabından yaptığı açıklamada, “İran'ın Yunanistan'da İsrail ve Yahudilere yönelik başarısız saldırısından iki gün sonra Hristodulidis ile görüştüm. Sadece İsrail'i değil tüm dünyayı tehdit eden İran terörünü durdurmanın yollarını tartıştık” dedi.
‘DMO’nun terör örgütleri listesine alınması, İbrahim Anlaşmaları'nın genişletilmesi’ ve İsrail, Yunanistan ve Güney Kıbrıs arasındaki bölgesel ittifakın güçlendirilmesi konularını da ele aldıklarını belirtti.
Cohen perşembe günü erken saatlerde GKRY Dışişleri Bakanı Constantinos Kombos ile ‘Tahran'da bölgesel istikrarı tehdit eden terörist rejime karşı mücadele etme’ konusunu tartıştıklarını söyledi. Cohen açıklamasında şu ifadeleri kullandı:
“İran terörü Ortadoğu'ya, Ukrayna'ya, Avrupa'ya ve daha fazla yere zarar veriyor. Dostlarım Yunanistan ve Güney Kıbrıs dışişleri bakanlarından DMO’nun Avrupa Birliği'nde (AB) terör örgütü ilan edilmesi için harekete geçmelerini istedim.”
Birbirine komşu olan Azerbaycan ve İran arasındaki gergin ilişkilerin son göstergesi olarak iki gün önce Azerbaycan, üst düzey bir İran komutanının ‘iftira’ olarak nitelendirdiği açıklamalarını kınadı. Bu, Azerbaycan güvenlik servislerinin İran karşıtı görüşlere sahip bir milletvekilinin evinin önünde vurularak yaralanmasının ardından bir ‘terör saldırısına’ ilişkin soruşturma yürüttüklerin açıklamasının bir gün sonra yaşandı.
Azerbaycan Savunma Bakanlığı, İran Kara Kuvvetleri Komutanı Tuğgeneral Kiyomers Haydari 'nin DEAŞ grubunun Azerbaycan için savaştığını ve halen ülkede bulunduğunu söylediğini bildirdi. Bakanlık bu iddiaların ‘tamamen asılsız ve kabul edilemez olduğunu’ vurgulayarak “Azerbaycan topraklarında yabancı unsurlar bulunmamaktadır” açıklamasında bulundu. Ayrıca Haydari’nin açıklamaları ‘aşağıya çekme, karalama ve iftira’ olarak nitelendirildi.
Kuzeybatısında çok sayıda Azerinin yaşadığı İran ile Azerbaycan arasındaki ipler geçtiğimiz aylarda gerilmişti. Azerbaycan, ocak ayında Tahran Büyükelçiliği’ne yapılan ve güvenlik şefinin yaşamını yitirdiği saldırıyı ‘terör saldırısı’ olarak nitelendirerek büyükelçiliğini kapatmıştı. Bakü, Dağlık Karabağ bölgesi nedeniyle 2020'de Azerbaycan ile girdiği savaşta yenilen Ermenistan ile İran ilişkilerindeki iyileşme işaretlerinden de memnun değil.
Savunma Bakanlığı açıklamasında, Tahran'ın açıkça Ermenistan'ın tarafını tuttuğuna işaret ederek “Şu herkesçe açık ki Ermenistan'ın dünyada iki büyük müttefiki varsa, bunlardan biri Fransa, diğeri İran’dır” ifadeleri kullanıldı.

Daha fazlasını oku

 
 
ARAP DÜNYASI

İsrail, önde gelen Hamas liderlerinden Raid Saad'a suikast düzenledi

Hamas lideri Raid Saad (sosyal medya)
Hamas lideri Raid Saad (sosyal medya)
TT
TT

İsrail, önde gelen Hamas liderlerinden Raid Saad'a suikast düzenledi

Hamas lideri Raid Saad (sosyal medya)
Hamas lideri Raid Saad (sosyal medya)

İsrail Times gazetesine göre, İsrailli bir yetkili bugün, Hamas'ın üst düzey lideri Raid Saad'ın Gazze şehrinde düzenlenen bir hava saldırısında öldürüldüğünü doğruladı. Bu da İsrail'in ateşkes anlaşmasını ihlal etmesi anlamına geliyor.

Alman Basın Ajansı'na (DPA) göre görgü tanıkları ve sağlık kaynakları bugün, Gazze şehrinin güneybatısındaki Raşid Caddesi üzerindeki Nablusi kavşağı yakınlarında bir araca düzenlenen İsrail hava saldırısında dört Filistinlinin öldüğünü ve birçok kişinin de yaralandığını bildirdi.

Görgü tanıkları, İsrail uçağının Nablusi Meydanı yakınlarında bir araca birkaç füze ateşlediğini, aracı imha ettiğini ve can kayıplarına yol açtığını söyledi. Ambulans ekipleri, ölü ve yaralıları hastanelere taşımak için acilen olay yerine gitti.

İsrail askeri sözcüsü Avichay Adraee ise yaptığı açıklamada, ordu ve Şin Bet'in (İsrail Güvenlik Teşkilatı) Gazze Şehrinde üst düzey bir Hamas komutanını hedef alan bir saldırı düzenlediğini ve onu son zamanlarda hareket için silah üretimi ve yeniden yapılanma çalışmaları yapmakla suçladığını belirtti.

İsrail Ordu Radyosu, saldrırının hedefinin, İzzeddin el-Haddad'dan sonra "Hamas'ın ikinci adamı" ve askeri üretim dosyasından sorumlu kişi olarak tanımladığı Raid Saad olduğunu bildirdi. İsrail'in bugünkü operasyonu gerçekleştirmeden önce son haftalarda kendisine birkaç kez suikast girişiminde bulunduğunu belirtti.

Şarku’l Avsat’ın İbranice yayın yapan Ynet internet sitesinden aktardığına göre Raid Saad Hamas'ın askeri kanadı olan Kassam Tugayları'nın liderlerinden biri.

Hamas'tan hava saldırısının hedefinin kimliğiyle ilgili resmi bir açıklama yapılmadı.

Axios haber sitesi, İsrail'in saldırıdan önce Amerika Birleşik Devletleri'ni önceden bilgilendirmediğini ifade etti.

ARAP DÜNYASI

Suriye halkının merkezi mi yoksa federal devlet mi anlaşmazlığı üzerine bir okuma

Şam'da Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esed'in devrilmesini kutlamak için düzenlenen havai fişek gösterileri arasında muhaliflerin bayrağını dalgalandıran bir Suriyeli (Reuters)
Şam'da Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esed'in devrilmesini kutlamak için düzenlenen havai fişek gösterileri arasında muhaliflerin bayrağını dalgalandıran bir Suriyeli (Reuters)
TT
TT

Suriye halkının merkezi mi yoksa federal devlet mi anlaşmazlığı üzerine bir okuma

Şam'da Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esed'in devrilmesini kutlamak için düzenlenen havai fişek gösterileri arasında muhaliflerin bayrağını dalgalandıran bir Suriyeli (Reuters)
Şam'da Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esed'in devrilmesini kutlamak için düzenlenen havai fişek gösterileri arasında muhaliflerin bayrağını dalgalandıran bir Suriyeli (Reuters)

Macid Kıyali

Suriye’de Beşşar Esed rejiminin düşmesinin ardından geçiş dönemi liderliği ile muhalifleri arasında yaşanan iç çatışma, siyasi sistemin niteliği, özellikle de merkeziyetçilik mi yoksa ademi merkeziyetçilik mi, merkezi bir devlet mi yoksa federal bir devlet mi tartışmaları üzerine yoğunlaşıyor.

Bu konu meşru olmasına rağmen, tartışmaya katkı sağlamak amacıyla bazı temel gözlemler aşağıda sunuyorum.

İlk gözleme göre ademi merkeziyetçilik ya da federalizm meselesini gündeme getirmek, bu konuda kutuplaşmanın temel nedeninin Suriye’deki iç çatışmada kimlik, etnik, mezhepsel ve bölgesel özelliklerin baskın olması olduğu gerçeğini görmeyi zorlaştırdı.

Çatışmanın önde gelen tarafları, siyasi veya sınıfsal güçleri ya da tarafları temsil etmekten ziyade kimlik temelli yahut mezhepsel, etnik ve bölgesel kimliği vurgulayan taraflar olduklarından, bu konunun siyasi niteliği göz ardı ediliyor.

Dikkati çeken ikinci gözleme göre ise federal ya da ademi merkeziyetçi bir devlet için mücadele eden güçler, bunu demokrasi meselesinden daha öncelikli tutuyorlar. Bunun nedeni, söz konusu güçlerin (SDG, Suveyda'daki Hicri Hareketi ve kıyı şeridinde Esed rejiminin çöküşünden etkilenen güçler) demokratik olmayan güçler olmaları. Prensipte pozisyonları, politikaları ve tercihleri ve temsil ettiklerini iddia ettikleri gruplarla olan ilişkileri göz önüne alındığında bu güçlerin Esed rejimi altında kendilerini ifade etmedikleri ve bu konuyu bu kadar yoğun bir şekilde gündeme getirmedikleri unutulmamalı.

Üçüncü ve belki de en önemli gözleme göre federal bir devlette kimlik statüsü konusundaki çatışmaya öncelik verilmesi, devletin kurulması ve vatandaşlık taleplerini ya gölgeliyor ya da ön plana çıkarıyor. Bunların, 54 yıllık Esed döneminde eksik olan iki temel unsur olduğu ve özellikle mevcut koşullarda, yani devletin kurumlar ve hukuk devleti olarak yeniden kurulması ve vatandaşların güçlendirilmesi, böylece Suriyelilerin gerçek anlamda özgür ve eşit vatandaşlar olarak bir halk haline gelmeleri için ülke genelinde Suriyelilerin en çok ihtiyaç duyduğu unsurlar olduğu unutulmamalı.

Bu yüzden iki temel sorunla karşı karşıyayız. Bunlardan birincisi, artık var olmayan Esed rejiminin Suriye'nin birliğini zayıflatıp bozmayı başarması, Suriyelileri mezhep, din, etnik köken, bölge ve aşiret aidiyetlerine göre sınıflandırması ve ‘böl ve yönet’ politikası uyarınca onları birbirlerine düşürmesinden kaynaklanıyor.

İkinci sorun, Suriyelilerin kendi koşullarını kontrol edememeleri. Bu durum, Suriye’nin geleceğinin, Suriye halkının aleyhine, uluslararası güçlerin, özellikle ABD ve bölgesel tarafların meselesi haline gelmesine neden oldu. Bu durum, kimlik çatışmaları, özellikle de silahlı çatışma veya silahlı milisler şeklinde ortaya çıkan çatışmalar için de geçerli.

Federalizm, bir ülkeyi bölmek değil, aksine ülkenin birliğini organize etmek ve merkezin statü, egemenlik ve kaynaklar konusunda çevre bölgelere müdahale etmesini önlemek için daha uygun bir yöntem. Böylelikle karşılıklı güven temelinde hükümete daha geniş katılım sağlanır.

Suriye geçiş dönemi yönetimi ve Suriye muhalefetinin geri kalanı, gelecekteki siyasi sistemin nasıl olacağı ve otoriterliğin ve marjinalleşmenin geri dönüşünü önlemeye katkıda bulunanlar da dahil olmak üzere yeni konsensüsler oluşturmak için neyin uygun olduğu konusunda kafa karışıklığı ya da netlik sağlanamaması ortaya çıkan federalizm ve ademi merkeziyetçilik konusundaki tartışmalardan sorumlu.

Aslında, yeni yönetime bağlı olanlar ve geleneksel Suriye muhalefeti tarafından federalizmin reddedilmesinin sebebi, aceleci davranışlar, duygusal ve milliyetçi coşku ve önyargılar.

Söz konusu tartışmayı kapatmak yerine açmalı, tüm soruları sormalı. Çünkü Suriye’nin geleceği tartışmaya açık. Tüm Suriyeliler bu tartışmayla ilgileniyor ve bu konuda cevaplar bulmaya katkıda bulunuyor.

Daha spesifik olarak, federal ya da ademi merkeziyetçi bir devlet tartışmasıyla ilgili olarak, federalizmin herhangi bir ülkenin bölünmesi anlamına gelmediği, aksine birliğin daha uygun bir şekilde örgütlenmesi ve merkezin statü, egemenlik ve kaynaklar konusunda çevreyi kötü yönde etkilemesini önlemek için, karşılıklı güvene dayalı yönetişime daha geniş katılımı garanti eden bir sistem olduğunun anlaşılması gerekiyor.

Toplumun yönetimini etkileyen sorunlara güvenlik çözümleri getirilemedi. Çünkü herhangi bir güvenlik çözümü coğrafyaya, topluma, egemenliğe ve devlete sadece bölünmeler getirir.

Tüm bunlar bölünmek değil, federalizm gücün paylaşılması anlamına gelir. Dışişleri, savunma ve genel ekonomi yönetimi gibi devlet egemenliği ile ilgili konularda merkezileşme söz konusu. Bunların tümü birleşik parlamento ve merkezi hükümetin sorumluluğunda. Öte yandan iç güvenlik, eğitim, sağlık ve yerel kalkınma konularının yönetimi eyaletlerin veya yerel yönetimlerin yetki alanına girer.

Burada bazılarının endişelerini hafifletebilecek en önemli nokta, federalizmin etnik köken/milliyet veya din/mezhep yerine coğrafyaya dayalı olmasıdır. Çünkü herhangi bir kimlik meselesi, demokratik karakterini zayıflatır ve eşit vatandaşlık haklarının ve vatandaşların devletinin güçlenmesini engeller. Tıpkı Lübnan'da ve Irak'ta olduğu gibi.

Elbette, birçok alanda idari meselelerle ilgili olan ademi merkeziyetçi bir devleti, anayasaya göre yetkileri paylaşan federal bir devletle karıştırmak bir sorundur. Şarku'l Avsat'ın al Majalla'dan aktardığı analize göre federal devleti ayrılıkçı bir devlet olarak görmek de bir tür karışıklık veya yanılgı olarak adlandırılabilir, ancak bu doğru değil, çünkü merkezi devletler, yönetim, temsil ve kaynak dağıtımında esnekliğe sahip federal devletlere göre ayrılmaya çok daha yatkındır, zira günümüzün en büyük, en güçlü ve en zengin devletleri federal devletlerdir.

Bu yüzden herhangi bir kimlik grubuyla anlaşmazlık, kavramların karışmasına veya çarpıtılmasına yol açmamalı. Örneğin, İsrail'in siyasi sistem olarak demokrasiyi benimsemesi, demokrasiye karşı düşmanlığı teşvik etmemeli. Ayrıca, belirli bir önermeye elverişli olmayan koşullar olduğunu gözlemlememiz, bu kavramın tartışmaya açılmaması, geliştirilmemesi ve belirli bir ülkede devlet kurulması için ulusal birliği oluşturmaya hizmet eden bağlamlara yerleştirilmemesi gerektiği anlamına gelmez.

Son olarak, bu alanda, özellikle Suriye bağlamında, dikkate alınması gereken iki konu var. Öncelikle ülkenin toprakları üzerinde devlet egemenliğinden söz edilmesi için bunun halkın birliği gerçeğine dayanması gerekiyor. İkinci olarak ise toplumun yönetimini etkileyen sorunlara güvenlikle ilgili bir çözüm bulunmuyor, çünkü herhangi bir güvenlik çözümü coğrafyanın, toplumun, egemenliğin ve devletin bölünmesine yol açar.

*Bu analiz Şarku’l Avsat tarafından Londra merkezli al Majalla dergisinden çevrilmiştir

ARAP DÜNYASI

Tedmür'de ortak devriyeye düzenlenen saldırıda Suriyeli ve Amerikalı personel yaralandı

Suriye polisi (Suriye İçişleri Bakanlığı)
Suriye polisi (Suriye İçişleri Bakanlığı)
TT
TT

Tedmür'de ortak devriyeye düzenlenen saldırıda Suriyeli ve Amerikalı personel yaralandı

Suriye polisi (Suriye İçişleri Bakanlığı)
Suriye polisi (Suriye İçişleri Bakanlığı)

Suriye güvenlik kaynakları bugün, Suriye güvenlik güçleri ile ABD kuvvetlerinin, ülkenin orta kesimindeki Tedmür kentinde ortak devriye sırasında silahlı saldırıya uğradığını bildirdi.

Suriye resmi haber ajansı SANA’ya konuşan bir güvenlik kaynağı, saldırıda Suriye güvenlik güçlerinden iki kişinin ve bazı ABD askerlerinin yaralandığını, saldırıyı gerçekleştiren kişinin ise öldürüldüğünü açıkladı.

Kaynak, olayın ardından ABD’ye ait helikopterlerin yaralıları et-Tanf Üssü’ne tahliye ettiğini belirterek, saldırının nedenleri ve koşullarına ilişkin henüz bilgi bulunmadığını ifade etti.

Olay nedeniyle Deyrizor-Şam uluslararası kara yolunda trafiğin geçici olarak durdurulduğu, bölge semalarında ise yoğun hava hareketliliği yaşandığı kaydedildi.