ChatGPT ne zaman halüsinasyona kapılır?

ChatGPT’nin engin bilgi birikimi ve yanıt verme kapasitesi açısından yeteneklerine rağmen farklı alanlarda çalışmasına engel olabilecek bir sorunun olduğu, zaman zaman halüsinasyona kapıldığı görülüyor.
‘Büyük dil modellerinin halüsinasyonları’, 2018’de Google'da yapay zeka araştırmacıları tarafından kullanılan bir kavram. Bu bağlamda, üretilen metnin dilbilgisi ve gramer açısından doğru olsa da mantık barındırmayabileceği üzerinde duruluyor. Bu yönde bir istisna sayılmayan ChatGPT, birçok çalışma ve deneyin gösterdiği üzere halüsinasyonlardan muaf değil.
Bu çalışmaların en yenisi, ChatGPT'nin meme kanseri ile ilgili sorulara güvenilir yanıtlar vermede ne kadar başarılı olduğunu öğrenmek isteyen ABD'deki Maryland Üniversitesi'nden araştırmacılar tarafından yapıldı. Radiology dergisinde 4 Nisan’da yer aldığına göre ChatGPT, yüzde 88 oranında doğru cevaplar vermeyi başarsa da kalan yüzde 12'lik kısımda hatalı veya hayali cevaplar veriyor.
Örneğin araştırmacılar ChatGPT’ye meme kanseri taramasıyla ilgili sorular sorduklarında verilen cevapların yalnızca Amerikan Kanser Topluluğu’nun tavsiyelerine dayandığını, bazı durumlarda farklılık gösteren diğer tıbbi grupların tavsiyelerine ise yer verilmediğini keşfetti. ChatGPT'nin meme kanserinin nasıl önleneceği yönündeki sorulara birbiriyle tutarsız hayali cevaplar vermesi, çevrimiçi platformlarda bir konu hakkında doğru yanlış çok fazla bilgi olduğunda büyük dil modellerinde çokça karşılaşılan bir sorun.
İstatistik, operasyonlar ve veri bilimi profesörü, aynı zamanda çalışmanın katılımcılarından Subodha Kumar pazartesi günü HealthDay tarafından yayınlanan açıklamasında şunları söyledi:
“ChatGPT gibi yapay zeka modellerinde soru ne kadar kesin olursa yanıt da o kadar güvenilir olur. Konu karmaşık olduğunda, veri kaynakları çok olduğunda ve bazı durumlarda şüphe bulunduğunda cevaplar daha az güvenilir ve taraflı olabilir. Konu karmaşıklaştıkça, ChatGPT'nin halüsinasyona kapılma olasılığı artar.”.
Tüketici haklarını savunan ABD merkezli Kamu Yararına Bilim Merkezi (CSPI), 20 Mart’ta yayınlanan raporunda, ChatGPT'nin birçok soruya doğru yanıt verdiğini ancak konu meme, yumurtalık, prostat ve diğer kanser risklerini büyük ölçüde artırabilen genetik mutasyonlar BRCA1 ve BRCA2'ye geldiğinde sorun yaşadığına dikkat çekti. BRCA mutasyonlarına sahip olanlarda ırksal eşitsizliklerin olup olmadığı sorulduğunda ABD’de bu yönde çalışmaların yürütüldüğünü belirten ChatGPT, Afrika asıllı Amerikalı kadınlara meme kanseri teşhisi konma olasılığının daha yüksek olduğunu söyledi. Ancak bu yöndeki araştırmanın kaynağı sorulduğunda ise şaşırtıcı bir şekilde özür dileyen ChatGPT, şunları aktardı:
“Önceki ifadem doğru değildi. ABD’de meme kanserli Afrikalı Amerikalı kadınların meme kanserli beyaz kadınlara göre BRCA1 mutasyonlarını taşıma olasılığının daha yüksek olduğunu gösteren özel bir çalışma yok.”
Kanada'daki Toronto Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde araştırmacı olan, ChatGPT'nin göz hastalıklarının teşhisinde kullanımını inceleyen bir ekibe liderlik eden Michael Ballas, Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamada, “ChatGPT ile sohbetin doğası, modern teknolojinin sunduğu bir avantajdır. Ancak ortalama bir kullanıcının almak istediği sağlık tavsiyesi gibi çok önemli bazı konularda kesin cevap sunmama olasılığı dezavantajdır” dedi.
ChatGPT'nin yaratıcısı OpenAI'ın üst düzey araştırmacısı Ilya Sutskever ise CSPI tarafından yayınlanan açıklamasında bu sorunun şirketin öncülüğünü yaptığı, ‘insan geri bildirimiyle pekiştirmeli öğrenme’ adlı çığır açan bir teknikle çözüleceğinden emin olduğunu söyledi. Sutskever açıklamasını şöyle sürdürdü:
“Bu teknik, bir görev karmaşık veya yetersiz tanımlı hedefler içerdiğinde pekiştirmeli öğrenmeyi iyileştirmenin bir yolu olarak geliştirilmiştir. Çeşitli ziyaretler, uygulamanın daha sonra daha güvenilir yanıtlar sağlamak için hatalardan ders almasına olanak tanır.”
Ağırlıklı olarak makine öğrenimi alanlarında çalışan Fransız bilgisayar bilimcisi Yann LeCun ise aynı raporda şu açıklamada bulundu:
“Bu yöntemin çözemeyebileceği, halüsinasyonlara yol açan temel bir kusur var: Büyük dil modellerinin, dilin tanımladığı altta yatan gerçeklik hakkında hiçbir fikri yok. İnsan bilgisinin çoğu dilbilimsel değildir. Oysa bu yapay zeka sistemleri gramer ve dilbilim açısından iyi görünen metinler üretiyor.”
İnsanoğlunun gözlem veya deneyim yoluyla edindiği gelenekler, inançlar veya uygulamalar gibi, yazıya dökülmeyen birçok bilgi üzerinden hareket ettiğinden yetenekli bir zanaatkârın işiyle ilgili yazılı bilgileri belki hiçbir zaman elinde tutmayacağına dikkat çeken LeCun, “Bilgisayarların bu tür dilsel olmayan bilgileri elde etmek için gözlem yoluyla öğrenmesi gerekir” diyor.
Bu iki görüşe karşılık Michael Ballas ise farklı bir bakış açısıyla, “Yapay zeka insanlara yardımcı olabilir. Ancak insanların doktora gitmek gibi geleneksel çözümlere başvurmasının yerini hiçbir şekilde alamayacak” vurgusunda bulundu.

Bilim insanları, yapay zekanın bataryaları dönüştürebilecek yeni malzemeler keşfettiğini iddia ediyor.

Batarya teknolojisi, daha sürdürülebilir bir dünyaya doğru ilerlemenin anahtarı olabilir. Araştırmacılar, bataryaların daha iyi elektrikli araçların yanı sıra telefonlar gibi daha küçük teknolojik aletleri de dönüştürmenin önemli bir yolu olabileceğini umuyor.

Ancak mevcut batarya teknolojimiz de kusurlu. Cihazlarımızın çoğuna güç veren lityum iyon piller nispeten düşük yoğunluklu, zamanla enerji kaybediyor ve ısıyla diğer değişikliklere karşı hassas.

Araştırmacıların bu sorunları çözeceğini umduğu şeylerden biri, çok değerlikli bataryalar. Bu bataryalar, lityum iyon pillere kıyasla daha kolay bulunabilen elementler kullandığından, daha ucuz, daha kolay ve daha temiz üretilebilir.

Dahası, onları çalıştıran teknoloji, bu bataryaların mevcutlara kıyasla daha verimli ve daha yüksek kapasiteli olacağını gösteriyor.

Ancak bataryada kullanılan çok değerlikli iyonların daha büyük boyutu ve daha yüksek elektrik yükü, bunların bir pile dahil edilmesini zorlaştırabilir.

Araştırmacılar, ChatGPT gibi sistemlerde kullanılana benzer bir teknoloji olan üretken yapay zekayı, bu sorunu çözebilecek yeni malzemeler bulmak için kullandı.

New Jersey Teknoloji Enstitüsü'nden Dibakar Datta, "En büyük engellerden biri umut vadeden batarya kimyalarının eksikliği değil, milyonlarca malzeme kombinasyonunu test etmenin imkansızlığıydı" dedi.

Bu uçsuz bucaksız alanda araştırma yapmak ve çok değerlikli pilleri gerçekten pratik hale getirebilecek birkaç yapıyı tespit etmek için hızlı ve sistematik bir yol olarak üretken yapay zekaya yöneldik. Bu yaklaşım, binlerce potansiyel adayı hızla keşfetmemizi sağlayarak, lityum iyon teknolojisine daha verimli ve sürdürülebilir alternatifler arayışımızı önemli ölçüde hızlandırıyor.

Araştırmacılar, farklı olası malzemeleri ve bu tür pillerde işe yarayıp yaramayacaklarını incelemek için bir yapay zeka sistemi kullandı.

Profesör Datta, "Yapay zeka araçlarımız, olağanüstü umut vadeden 5 yepyeni gözenekli geçiş metali oksit yapısını ortaya çıkaran keşif sürecini önemli ölçüde hızlandırdı" dedi.

Bu malzemeler, bu hacimli çok değerlikli iyonları hızlı ve güvenli bir şekilde hareket ettirmek için ideal olan geniş ve açık kanallara sahip ve bu, yeni nesil piller için kritik bir atılım.

Malzemeleri yapay zekayla bulan araştırmacılar, gerçek dünyada kullanabileceklerinden emin olmak için daha geleneksel simülasyonlarla kontrol etti.

Çalışma, Cell Reports adlı akademik dergide yayımlanan "Generative AI for discovering porous oxide materials for next-generation energy storage" (Yeni nesil enerji depolama için gözenekli oksit malzemeleri yapay zekayla keşfetmek) başlıklı yeni makalede yer alıyor.

Independent Türkçe

ChatGPT ne zaman halüsinasyona kapılır?