Lübnan'ın ‘Gerçek Annesi’ kim?

Cumhurbaşkanı Mişel Avn, dün Baabda Sarayı’nda düzenlediği toplantıda (Dalati ve Nohra)
Cumhurbaşkanı Mişel Avn, dün Baabda Sarayı’nda düzenlediği toplantıda (Dalati ve Nohra)
TT

Lübnan'ın ‘Gerçek Annesi’ kim?

Cumhurbaşkanı Mişel Avn, dün Baabda Sarayı’nda düzenlediği toplantıda (Dalati ve Nohra)
Cumhurbaşkanı Mişel Avn, dün Baabda Sarayı’nda düzenlediği toplantıda (Dalati ve Nohra)

7 aydır devam eden "Yeni Hükümet" krizinin son halkası olan Hizbullah yandaşı Sünni milletvekilleri krizinin ardından Lübnan siyasi literatürüne yeni adlandırmalar dahil oldu. Bu çerçevede Cumhurbaşkanı Mişel Avn’a “herkesin babası” lakabı verilirken, Avn’ın “Lübnan’ı ona verebileceğimiz anne kim?” sorusuyla “Ummu’l Sebi” (Çocuğun annesi) adlandırması da bir bilmece haline geldi. Cumhurbaşkanı Avn, “Bilge Süleyman” hikayesiyle hükümet krizinin, iktidardaki tüm tarafların bireysel risklerinden dolayı daha da büyüdüğünü belirtmişti.
Cumhurbaşkanı Avn, 75. Bağımsızlık Bayramı kutlamaları sırasında yaptığı açıklamada “Büyük bir kriz sürecinden geçiyoruz. Kriz bize iki kadının bir çocuk ile Bilge Süleyman’a gelerek ikisinin de çocuğun annesi olduğunu iddia ettiği olayı hatırlatmıştı. Bilge Süleyman yoğun bir soruşturmadan sonra ikisinin arasında adaletli olacağını ve çocuğu ikiye ayırarak ikisine birer parçasını vereceğini söylemiş. Kadınlardan birisi bağırarak” hayır onu öldürme, hepsini diğer kadına ver” demiş. Süleyman da böylece çocuğun gerçek annesinin o olduğunu anlamış. Biz de bugün Lübnan’ın annesi kim onu arıyoruz ki Lübnan’ı ona verelim. Bu veciz konuşma ile yetineceğim” ifadelerini kullanmıştı.
Avn’ın söz konusu sorusunun ardından Hizbullah yanlısı Sünni Milletvekili Faysal Kerami, kişisel Twitter hesabı aracılığıyla, “Çocuğun annesini ve Bilge Süleyman’ı arıyoruz!” dedi.
Maruni Patriği Beşara er-Rai de yaptığı açıklamada, “Bugüne kadar Lübnan’ın gerçek annesini bulamadık. Görüyorum ki hiç kimse anne olmak için fedakarlık yapmaya hazır değil” ifadelerini kullandı.
Öte yandan Güçlü Lübnan Bloğu üyesi Milletvekili Ferid el-Bustani de “Bazı taraflar, Cumhurbaşkanı Avn’a ve ülkeyi çektiği sıkıntıdan kurtarmayı hedefleyen siyasi hareketliliğine odaklandı. Cumhurbaşkanı'nın tek başına ‘anne’ olduğundan eminiz” dedi.
Diğer taraftan ülkedeki mevcut atmosfer, Avn’ın krizi çözme konusunda tarafsız olduğunu da ortaya koydu. Aynı şekilde Dışişleri Bakanı Cibran Basil’in hükümet krizini çözme çabasını yeniden canlandırması, 1 Sünni milletvekilinin Cumhurbaşkanı'nın kontenjanından bakan yapılma olasılığına işaret etti.
Siyasi analist Raşid Fayed de Lübnan literatüründeki söz konusu adlandırmalara ve mevcut krizdeki anlamlarına değindi. Fayed, “Stalin, kendisini ‘ulusun babası, halkın babası ve ulusların babası’ olarak ilk nitelendiren kişidir” dedi. Şarku’l Avsat’a konuşan Fayed, “Mevcut adlandırmalar, anayasaya bağlılık ve siyasi eylem mekanizmalarının eksikliğini göstermektedir. Ilımlı demokrasinin sakinliğine benzer ve krizle mücadele için sözlü çıkışlar bulmayı amaçlar. Annelik ve babalık, pratik kanıtlara ihtiyaç duyar ve kalıcıdır, geçici değil” açıklamasında bulundu.
Milletvekili Fayed, Başbakan Saad Hariri’nin ‘Çocuğun Annesi'nden daha fazla olduğuna dikkati çekti. Analist, “Hariri’nin, Lübnan siyasi hayatını sürdürmek için yapmak zorunda olduğu fedakarlık, demokratik dengenin sarsılması ve silahların kurumların dışında yaygınlaşması dolayısıyla gerçekleşti” dedi.
Hariri’nin 8 Mart Sünnilerinin hükümetteki dağılımını ret kararından vazgeçmeyeceğini veya mevcut aşamada hükümeti kuramaması dolayısıyla özür dilemeyeceğini söyleyen Raşid Fayed, “Bu duruma ilişkin hiçbir belirti yok” ifadelerini kullandı. Fayed’e göre, hükümetin oluşumu, mevcut iç politik sürece bağlı değil, ancak bölgede yaşananlar, Hizbullah’ın dış bölgesel projenin bir temsilcisi olarak hareket ettiğini ortaya koyuyor. İran’ın, Lübnan’da hükümetin kurulmasına müdahale ettiği sürece krize çözüm bulunmayacağını söyleyen Milletvekili, “Bugün İran, Lübnan’ı kaçırıyor ve hükümetin kurulması sürecinde pazarlık yapıyor. İran, Hariri’yi daha fazla taviz vermesi için Çocuğun gerçek annesi olmaya mecbur bırakmak istiyor” şeklinde konuştu.
Liberal Ulusal Parti Genel Sekreteri İlyas Ebu Assi Feyri de “Dilden dile dolaşan adlandırmalar, anlamsız bir folklordur. Hükümetin kurulma sürecinde herhangi bir ilerleme sağlamaz. Hepimiz, ekonomik ve sosyal durumun etkilerini biliyoruz” dedi. İlyas Ebu Assi Feyri, Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamada, “Eğer Hizbullah, Başbakan Hariri’ye bakanlarının isimlerini verseydi hükümet kurulacaktı” ifadelerini kullandı. “Hariri, çocuğun gerçek annesi olduğunu çoktan kanıtladı” diyen Genel Sekreter, açıklamasının devamında “Tanık olduğumuz tecrübeler, bazı tarafların ‘ben veya hiç kimse’, daha sonra ise ‘herkesin babası’ ilkeleri uyarınca hareket ettiğini doğruluyor. Ulaşılan durum, Hizbullah’ın istediği gibi hükümeti kurmasına yol açtı. Bu da hükümeti kurma ufkumuzun, İran’ın bakış açısının ortasında olduğunu gösteriyor” şeklinde konuştu.
Lübnan’da 6 Mayıs’ta yapılan genel seçimlerin ardından bir türlü kurulamayan Yeni Hükümet’e dair kriz 7. ayında da sürüyor.
Ülkedeki etnik ve dini kimlikleri temsil eden partilerin Bakanlar Kurulu’ndaki paylarını bölüşmeleri konusunda onlarca alt-kriz aşılmıştı. Bunların başında Dürzi partilerin kendi aralarındaki, Maruni Hristiyan partilerin ise kendi aralarındaki çekişmeler geliyordu. Dürzi ve Marunilerin kendi iç çekişmelerini sonlandırmalarının ardından hangi Bakanlıkların hangi partilere bölüştürüleceği sorunu da yine zorlu pazarlıklar sonucu çözüm bulabildi.
Yeni Hükümet’in kuruluşu, geçtiğimiz ay (Şii) Hizbullah’ın son dakika hamlesiyle tekrar çıkmaza girmişti.
İran destekli (Şii) Hizbullah ülkedeki Sünnileri temsil eden rakibi Müstakbel Hareketi’ne karşı kendisiyle Müstakbel’e karşı ittifak yapan bağımsız 6 Sünni milletvekilini de temsilen en az 1 Bakanlık verilmesini istiyor.



Kürt heyeti başkanı Şarku’l Avsat'a konuştu: Şam’daki toplantıda parlamentoya katılım sağlamayı teklif ettik… Ayrıca anayasal bildirgeye yönelik çekincemizi gündeme getirdik

Şam’a giden Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi heyetinin baş müzakerecisi Fevze Yusuf (Şarku’l Avsat)
Şam’a giden Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi heyetinin baş müzakerecisi Fevze Yusuf (Şarku’l Avsat)
TT

Kürt heyeti başkanı Şarku’l Avsat'a konuştu: Şam’daki toplantıda parlamentoya katılım sağlamayı teklif ettik… Ayrıca anayasal bildirgeye yönelik çekincemizi gündeme getirdik

Şam’a giden Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi heyetinin baş müzakerecisi Fevze Yusuf (Şarku’l Avsat)
Şam’a giden Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi heyetinin baş müzakerecisi Fevze Yusuf (Şarku’l Avsat)

Suriye'nin başkenti Şam'da bu ayın başında uzun zamandır beklenen ve tarihi olarak nitelenen bir toplantı yapıldı. Bu toplantı, Suriye hükümetinden yetkililer ile Fevze Yusuf başkanlığındaki Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi heyetini bir araya getirdi. Toplantıda, Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şera ile Suriye Demokratik Güçleri (SDG) lideri Mazlum Abdi arasında, Amerikan himayesinde imzalanan anlaşmanın uygulanması için alt komitelerin oluşturulması ve ihtilaflı meselelerin çözümüne yönelik müzakereler için ortak bir zemin bulunması konuları ele alındı.

Fevze Yusuf Şarku’l Avsat’a verdiği demeçte, görüşmelerin olumlu geçtiğini ve DEAŞ’la Mücadele Uluslararası Koalisyonu (DMUK), ABD ve bölgesel güçlerin bilgisi ve desteğiyle yapıldığını belirtti. Ayrıca Kurban Bayramı tatilinden sonra alt komitelerin kurulmasına karar verildiğini ifade etti.

Yusuf, “Her iki taraf arasında, merkezi komite denetiminde tüm alanlarda uzmanlaşmış komitelerin oluşturulması konusunda bir uzlaşı sağlandı. Zira birçok konu ve dosya, her iki tarafın uzmanlarına ihtiyaç duyuyor. Böylece Özerk Yönetim’in Suriye devlet yapılarıyla bütünleştirilmesi için ortak bir vizyona ulaşmak hedefleniyor” ifadelerini kullandı.

Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şara ve Suriye Demokratik Güçleri (SDG) lideri Mazlum Abdi, geçtiğimiz mart ayında Şam’da hükümet ile SDG arasında yapılan anlaşmayı imzalarken (Arşiv – SANA)Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şara ve Suriye Demokratik Güçleri (SDG) lideri Mazlum Abdi, geçtiğimiz mart ayında Şam’da hükümet ile SDG arasında yapılan anlaşmayı imzalarken (Arşiv – SANA)

Birleşmeye dair farklı yaklaşımlar

Geçtiğimiz mart ayında Şara ile Mazlum Abdi arasında imzalanan anlaşma, kuzeydoğu Suriye’deki tüm sivil ve askerî kurumların yeni devlet yapısına dâhil edilmesini öngörüyor. Bu kurumlar arasında sınır kapıları, havaalanları, petrol ve gaz sahaları da yer alıyor. Anlaşma kapsamında kurulması planlanan komitelerden biri, Özerk Yönetim’deki kurumların ve bu kurumlarda çalışan personelin devletin resmî kurum ve dairelerine nasıl entegre edileceğini ele alacak ‘idari komite’ olacak. Bir diğer komite, öğrencilerin, okulların ve eğitim kurumlarının Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlanması ile diplomalarının ve eğitim kademelerinin tanınmasını sağlayacak. Ayrıca güvenlik ve askerî güçlerle ilgili bir komite de oluşturulacak ve bu komite, söz konusu güçlerin Savunma ve İçişleri Bakanlığı yapısına nasıl entegre edileceğini belirleyecek. İhtiyaca göre daha sonra başka komiteler de kurulacak.

Özerk Yönetim bölgeleri, Suriye’nin kuzeydoğusunda yer alan dört vilayete dağılmış durumda: Halep’in doğu kırsalı, Deyrizor’un kuzey ve doğu kırsalı, Rakka şehir merkezi ve Tabka. Bunlara ilave olarak Haseke vilayeti ve Kamışlı şehri. Bu bölgeler, yedi sivil yerel meclis tarafından yönetiliyor.

Suriye hükümetinden resmî bir heyet ile Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi'ni bir araya getiren tarihi toplantıdan (sosyal medyada paylaşıldı)Suriye hükümetinden resmî bir heyet ile Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi'ni bir araya getiren tarihi toplantıdan (sosyal medyada paylaşıldı)

Söz konusu kurumların ve çalışanlarının geleceği hakkında konuşan Fevze Yusuf, bu yapıların birleşme süreci boyunca geçiş dönemini yöneteceğini açıkladı. Yusuf, “Anlaşılan o ki, bizim birleşme ve bütünleşme anlayışımız Şam’ın bakış açısından farklılık gösteriyor. Hükümet, birleşme meselesini Özerk Yönetim’in lağvedilmesi ve askerî güçlerinin tasfiyesi olarak anlıyor. Oysa biz, bütünleşmeyi mevcut kurumlarımızın bu aşamayı yönetmeye devam etmesi ve ileride devletin bir parçası hâline gelmesi olarak görüyoruz” şeklinde konuştu.

Yerel yönetimlerin, onları yöneten halkın bir parçası olan kişiler aracılığıyla yürütülen bir yönetişim sistemi olduğunu vurgulayan Yusuf, bu kişilerin bölgenin sorunlarını çok iyi bildiklerini belirtti. Yusuf, “Başka bir ifadeyle, bu yönetimlerin gelişme ve Şam’la anayasal düzenlemelere dayalı olarak koordinasyon kurma hakkını korumak ve varlıklarını hukuken ve meşru biçimde sürdürmelerini teminat altına almak istiyoruz” dedi.

Askerî ve güvenlik güçlerinin, Savunma Bakanlığı bünyesinde tek bir yapı olarak birleştirilmesi, ancak özgünlüklerinin ve coğrafi dağılımlarının korunması hakkında ise Yusuf şu yorumu yaptı: “SDG’yi diğer silahlı gruplarla sayı, nitelik, silah ve savaş tecrübesi bakımından karşılaştırmak mümkün değil. SDG güçleri, ABD öncülüğündeki DMUK güçleri tarafından eğitildi. Bu güçler, geleceğin Suriye ordusunun çekirdeğini oluşturacak. Çünkü bu güçler disiplinli, örgütlü ve yıllar boyunca bölgelerini ve Suriye sınırlarını koruma noktasında yeterliliklerini ispatladılar.”

Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi bölgelerini gösteren bir trafik levhası (Şarku’l Avsat)Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi bölgelerini gösteren bir trafik levhası (Şarku’l Avsat)

Yusuf, hükümet tarafının anlaşma maddelerini uygulama konusunda ciddiyet gösterdiğini ve askerî seçenekler ile güvenlikçi çözümleri dışladığını belirtti. Her iki taraf da Savunma Bakanlığı’na bağlı güçlerle SDG arasında askerî bir çatışma yaşanmamasının, uzlaşıların ve tüm Suriye topraklarında egemen ve güçlü bir devlet inşasının önünü açacak stratejik bir tercih olduğunu ve bu tercihin korunması gerektiğini vurguladı.

Zaman çizelgesine dair anlaşmazlık noktası

Ancak Şara ile Abdi arasında imzalanan anlaşma, yıl sonuna kadar uygulanması gereken bir takvim öngörüyor. Peki, bu takvim hakkında durum ne? Yusuf, birçok mesele ve dosyanın hâlâ karmaşık olduğunu ve daha fazla zamana ihtiyaç duyulduğunu, örneğin, askerî ve güvenlik güçlerinin nasıl entegre edileceği meselesinin zamana yayıldığını kaydetti. Yusuf'a göre bu güçler, Suriye topraklarının üçte biri büyüklüğündeki bir alana dağılmış durumda. Hapishanelerin boşaltılması ve kampların tasfiye edilmesi meseleleri ise daha da uzun bir zamana ihtiyaç duyuyor.

Şarku'l Avsat'a konuşan Yusuf, Şara ile Abdi’nin anlaşmayı ilan etmesinin ardından Özerk Yönetim’in hükümet heyetiyle ilk toplantısını Haseke’de gerçekleştirdiğini, burada görüş alışverişinde bulunulduğunu aktardı. En acil çözüm gerektiren meselelerden birinin ortaokul ve lise diplomalarına ilişkin bitirme sınavları meselesi olduğunu ve hükümet heyetinin bunu çözmeye istekli olduğunu, ancak bugüne kadar, yani üç ay geçmesine rağmen, sınav sürecinin Özerk Yönetim bölgelerinde nasıl yürütüleceğine dair hiçbir resmî kararın çıkmadığını ve binlerce öğrencinin geleceğinin tehlikede olduğunu söyledi.

Yusuf ayrıca, Özerk Yönetim’in adem-i merkeziyet talebinin ayrılıkçılık ve bölünme anlamına geldiği yönündeki suçlamalara yanıt vererek, ‘Özerk Yönetim’in Şam’da bulunmasının ve Özerk Yönetim heyetinin orada yer almasının, Suriye devletine bağlılığın en büyük kanıtı ve delili olduğunu’ belirtti.

Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetim liderleri, Suriye'nin kuzeyindeki Rakka kentinde yer alan yönetim binası önünde düzenlenen basın açıklaması sırasında (Şarku’l Avsat)Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetim liderleri, Suriye'nin kuzeyindeki Rakka kentinde yer alan yönetim binası önünde düzenlenen basın açıklaması sırasında (Şarku’l Avsat)

Yusuf, “Biz Suriye’nin bir parçasıyız ve bu bizim için ilkesel bir duruş. Adem-i merkeziyetçilik birlikle çelişmez. Hepimiz Suriyeliyiz. Ancak her bölgenin kendine has etnik ve dini çeşitliliğe dayalı özellikleri var” dedi. Yusuf, bu farklılıkların göz önünde bulundurulması gerektiğini, birçok gelişmiş ülkede adem-i merkeziyetçi sistemlerin uygulandığını ve bu ülkelerin güçlü devletler olduğunu söyledi. Adem-i merkeziyetçilik kavramının, sanki bölünme ve ayrılık anlamına geliyormuş gibi çarpıtıldığını ifade etti.

Askerî ve idarî dosyaların yanı sıra bu komiteler, ekonomik meseleleri ve petrol ile enerji sahalarının devrini de ele alacak. SDG, ülkenin petrol zenginliğinin yaklaşık yüzde 85’ini, ayrıca doğal gaz sahalarının ve üretiminin yüzde 45’ini kontrol ediyor. Bu sahalar arasında doğu Suriye’de Deyrizor kırsalında yer alan el-Ömer ve et-Tank sahaları da bulunuyor.

Yusuf, hükümet tarafıyla, hazırlanmakta olan Suriye parlamentosunun yapısına katılımları konusunu görüştüklerini açıkladı. Görüşmelerin, Kurban Bayramı tatilinden sonra başlamasının muhtemel olduğunu belirten Yusuf, Özerk Yönetim heyetinin anayasal bildiri konusundaki çekincelerini hükümet tarafına ilettiğini söyledi.

Yusuf, “Adem-i merkeziyetçilik, parlamentoya katılım ve anayasal bildiri meselelerine bazı satırlarda değindik. Ancak bu toplantı türünün ilkiydi. Bu nedenle genel çerçeveyi ele aldık. Bu oturum bir hazırlık niteliğindeydi. Sonraki toplantılarda daha derin tartışmalara gireceğiz” ifadelerini kullandı.

 Özerk Yönetim ve askeri güçlerinin kontrolü altındaki başlıca kentlerden biri olan Kamışlı'nın girişi (Şarku’l Avsat)Özerk Yönetim ve askeri güçlerinin kontrolü altındaki başlıca kentlerden biri olan Kamışlı'nın girişi (Şarku’l Avsat)

Fevze Yusuf, Özerk Yönetim’in, sunulan anayasal bildiri taslağından memnun olmadığını ve bu konuda itirazları olduğunu söyledi. Zira Özerk Yönetim bu bildirinin, merkeziyetçi bir yönetimi dayattığını düşünüyor. Onlara göre anayasa, yetki ve sorumlulukların adil biçimde paylaşılmasını sağlamalı, farklı siyasi görüşlerin özgürce ifade edilmesine izin vermeli, Suriye’deki tüm etnik ve dini toplulukların haklarını tanımalı ve demokratik, adem-i merkeziyetçi bir yönetim sistemini benimsemeli.

Yusuf sözlerini şöyle tamamladı: “Biz diyaloğa hazırız. Hükümet tarafının müzakerelerin yeniden başlatılması için yeni bir tarih belirlemesini ve komitelerin çalışmalara başlamasını bekliyoruz.”