Hummalı altın arayışı Moritanya gençlerinin hayatını bitiriyor

Moritanyalılar, seneler önce başkent Novakşot’un kuzeyinde yerleşimin olmadığı bölgelerde altın arayışına başladı. Bu bağlamda on binlerce insan, modern yöntemlerle altın çıkarma faaliyeti yürüten Kanadalı Kinross Tasiast şirketinin hizasındaki topraklara doğru düzenlenmiş göç yolculuklarına katıldı.
Gençler bu yolculukta yanlarına az bir azık ve çokça zenginlik hayalleri aldı. Bu hızlı zenginleşme onlara işsizlik ve fakirlikle geçen yılları unutturacaktı. Gelgelelim yolları güllerle dolu değildi. Nitekim ölümcül kazalar kendilerine yoldaşlık ederken zenginlik hayalleri, hazin hikâyelere dönüştü. Müsebbibi ise sarı maden pırıltısının ardından koşturan seraptı.
Kuzeyden gelen ölüm
Independent Arabia Akrini Veled Meinouh'un haberine göre 3 sene önce binlerce insan, geleneksel ve ilkel araçlarla altın bulmak üzere ülkenin kuzey çöllerinin derinlerini yön tuttu. Onları bu göç yoluna, içinde bulundukları zorlu ekonomik koşullar ve yaygın işsizlik itmişti. Ama bilmedikleri bir şey vardı ki o da bu toprakların jeolojik özellikleri.
Kazı süreci, altının yıllar önce keşfedilip küresel bir şirket tarafından kullanılmaya başladığı bölgenin hizasındaki sınırlı bir coğrafi alanda başlıyor.
Altın arayan kişiler, düşük etkili arama cihazları kullanıyor. Yetkililerin, kazı için vatandaşlara izin verdiği en yeni bölgelerden biri olan Kelib Endor bölgesinden yeni dönen 20’li yaşlardaki Sidi Ali şöyle diyor: “Bize, enine ve boyuna dört metreyi aşmayacak küçük bir alan için izin veriliyor. Derin bir şekilde kazmaya başlıyoruz. Altın ararken kazdığımız ve ilkel cihazlarımızın var olma ihtimalini haber verdiği kuyular, güvenlik koşullarının olmamasından ötürü çöküyor”.
Sidi Ali, kazı esnasında ortağını kaybetmekten duyduğu derin üzüntüyü hatırlıyor ve olayı anlatıyor: “İki sene önce bir arkadaşımı kaybettim. Şami şehrinin banliyölerinde üzerine beş metre derinliğinde bir kuyu çöktü. İki gün bekledikten sonra özel çabalarımızla kumların altında boğulmaktan onu kurtarabildik”.
Altın arayışı ile ilgili öldürücü olaylara dair hikâyeler, buluştuğunuz kişiye göre çeşitleniyor. Bu geniş çöl bölgesi, zenginlik hülyalarını yanına alarak vahşi çöle gömülen kazıcılara ait pek çok drama sahne olmuş.
Altın arayan bir sanatçının trajedisi
Moritanya’da sevilen komedi sanatçısı Hune Veled Fal, Moritanya’nın kuzeydoğu uzaklarında Cezayir ve Mali sınırlarında yer alan kapalı askerî bölge Şekkat’ta altın arayan altı genç ile birlikte Moritanya ordusu devriyeleri tarafından tutuklandı. Bu tutuklanma hikâyesi, Moritanyalıların dikkatini daha iyi bir hayat peşinde olanların boğuştuğu sıkıntılara çekti. Bununla birlikte Moritanya çöllerinde ‘Sizifosvâri’ altın arayan oğullarını kaybeden onlarca ailenin hikâyesi ile karşılaştırıldığında sanatçı Hune’nin trajedisi sıradan görünüyor.
Yazarlar, güvenlikten ötürü siviller için sakıncalı olan bir bölgede altın ararken tutuklanan sanatçının serbest bırakılmasını talep etti. Ordu daha önce bu kapalı askerî bölgeye girilmesini yasaklamış ve kaçakçılarla yaşanan kovalamacalardan dolayı girilmemesi konusunda uyarmıştı. Basın kaynaklarına göre bu bölgede kaçakçılar ile kazıcılar çokça birbirine karıştırılıyor.
Altın kederleri
Moritanyalıların yüzeyde altın arayışları iki aşamadan geçti. Bunlardan ilki, 2015 yılında, başkentin kuzeyindeki Şami bölgesinin yakınlarında başladı. Bu aşamada altın arayanların kazdığı kuyuların çöktüğüne ve onlarca kişinin kazaya kurban gittiğine dair pek çok hikâye kayıtlara geçti.
İkinci aşamada ise altın arayanlar, özellikle Kelib Endor bölgesi olmak üzere Moritanya’nın uzak kuzeyine göç etti. Gazeteci Seyyid Ahmed Bubekr Sire’nin belirttiğine göre, “yetkililer, vatandaşlara kazı izni vermeyi birtakım şartlara bağladı. Bu şartlar, izin karşılığında sembolik bir ücret ödemek, gece çalışmasını durdurmak ve silah taşımamak. Aynı şekilde elde ettikleri ürünleri eyaletin başkentindeki Merkez Bankası şubesine satmalarını da şart koştu”.
Büyük gelirler
Moritanya’nın uzay kuzeyindeki Kelib Endor bölgesinde yüzey altını kazısında bir ay tam dolmamışken elde edilen gelirler, 1 milyar onsdan (yaklaşık 3 milyon dolar) 6 milyar onsa (18 milyon dolar) yükseldi. Bu kazılarda 600 kilogramdan daha fazla saf altın çıkarıldı ki bu, üç sene önce Moritanyalıların başına vuran altın arama hummasından bu yana hiç duyulmamış bir rakam.
Moritanya Merkez Bankası, altın arayan kimselere çıkardıkları altınlarını, eyaletin başkentindeki şubesine satmalarını zorunlu kılıyor. Altının ons fiyatı, Londra borsasına göre belirleniyor ve toprağın derinliklerinden çıkarılan ürünün ayarına göre değişiyor.
Yüzey altın kazısı, madeniyle adını duyurmuş Tiris Zemmur eyaletinde son dönemlerde görülmemiş bir canlılık kazandı. Moritanyalı olmayanlar, altın arama işleminden men ediliyor. Bölgeden yeni dönen Muhammed Mustafa’nın tahminine göre bu alanda çalışanların sayısı 25 bin.
Sigara, uyuşturucu ve yakıt kaçakçılarının tarihi sığınağı olan Kelib Endor bölgesinin birtakım coğrafi özellikleri var. Bubekr Sire, bu özellikleri şöyle açıklıyor:
“Kaçakçıların bu araziyi tercih etmelerinin, yasadışı faaliyetlerini kolaylaştıran birkaç pratik sebebi var. Altın arayanların çalışmasına izin verilen sınır şeridinin uzunluğu 35, eni 15 metreyi aşmaz. Kaçakçılar bu şeridi dörtçeker arabaları ile geçiyor ve güvenlik açısından sıkıntılı sınırlara giriyorlardı. Moritanyalı yetkililer, altın arayanlara herhangi bir silah taşımalarını yasakladı. Aynı şekilde ordu da ordunun bu tehlikeli bölgede yaptığı hava istihbaratı operasyonları sırasında kaçakçılar ile kazıcıların birbirine karıştırılmaması adına dörtçeker araba kullanımını yasak etti”.
Bu küçük coğrafi bölge hızlı zenginleşmenin yolunu arayan ve sarı madenin susuzluğunu çeken herkesin kıblesi haline geldi. Bu arayış serüveni yalnızca küçük bir elektrikli jeneratör, öğütücü bir alet ve küçük bir işçi topluluğu gerektiriyor. Ancak en önemlisi, Moritanyalı yetkililerden 15 dolar karşılığında alınacak izindir.
Kurtarma çabaları
Moritanyalı yetkililer birkaç ay önce kazı yapılan kapalı askerî bölgedeki Kelib Endor’da yer alan altın arama bölgelerine 4 büyük aracın girmesine izin verdi.
Bu araçlar, taş ocağının ağzında biriken ve çoğu zaman kazıcıların hayatı için bir tehdit oluşturan toprakları ortadan kaldırmada kullanıldığı gibi kurtarma operasyonlarında da kullanılıyor.
Yetkililer, Kelib Endor bölgesindeki kazı noktalarında kazaları azaltmak için ‘Geleneksel Madencilik’ adlı bir şirket kurmuş olsa da bu adım, kazıcılar arasındaki ölüm vakalarını önlemedi.
Mayıs ayında 11 kazıcı, farklı kazalarda hayatını kaybetti. Bu kazaların ortak noktası, Kelib Endor bölgesinde yer alan kuyuların çökmesiydi.
Kazı kuyularının çökmesi, kazıcılarının canını alan tek tehlike değil. Bununla birlikte trafik kazaları da hızlı zenginleşme hülyası peşinde koşan canların kaybında büyük katkı sahibi.

Colin P. Clarke

Lübnan ve Suriye’nin bazı bölgelerinde salı günü gerçekleştirilen eş zamanlı bir saldırıda, Lübnan’daki Hizbullah Hareketi tarafından kullanılan yüzlerce çağrı cihazı peş peşe patladı. Saldırıda en az 10 kişi öldü, binlerce kişi yaralandı.

Birçok kişi saldırının neden şimdi düzenlendiğini ve saldırının zamanlamasının daha geniş bir anlamı olup olmadığını merak ediyor.

İsrail, ABD'nin daha geniş çaplı bir operasyonun, bölgede topyekûn bir savaşa yol açabileceği yönündeki uyarılarına rağmen, Hizbullah’ın saldırılarını önlemenin savaştaki hedeflerinden biri olduğunu açıkladı. Çağrı cihazı saldırısı İsrail'in Lübnan'da Hizbullah'a karşı yürüteceği uzun vadeli bir askeri harekatın başlangıcı olabileceği gibi, İsrail ile İran'ın vekilleri arasında uzun süredir devam eden gölge savaşının son gizli operasyonu da olabilir. İsrail, saldırıyı fark edilmeden gerçekleştirilebileceği zaman aralığı sınırlı olduğu için de böyle bir saldırı düzenlemiş olabilir.

İsrail'in istihbarat servisi Mossad için bu saldırı, 7 Ekim 2023 tarihinde Hamas'ın İsrail'e yönelik saldırısında yaşanan başarısızlıklar nedeniyle ciddi şekilde zedelenen itibarını iyileştirme yolunda atılan sağlam bir adım olabilir. Saldırı aynı zamanda bir casus romanından fırlamış gibi görünüyor. Mossad'ın böylesine büyük ve dramatik bir operasyonu nasıl gerçekleştirebildiğine dair çok sayıda hipotez ortaya atıldı. Patlayıcıların çağrı cihazlarına üretim aşamasında mı yoksa tedarik süreci sırasında mı yerleştirilmiş olabileceğini henüz bilmiyoruz.

Hizbullah, İsrail'in siber saldırılarına karşı önlem amacıyla çağrı cihazları gibi eski iletişim araçlarını kullanıyordu. Hizbullah Genel Sekreteri Hasan Nasrallah’ın alternatif iletişim araçları kullanmaya çağırdığı Hizbullah üyeleri 7 Ekim saldırısının ardından cep telefonu kullanmaktan büyük ölçüde kaçındılar.

Bazı kişiler cihazlara sızan kötü amaçlı yazılımın pillerin aşırı ısınmasına ve sonunda patlamasına neden olduğunu düşünüyor. Oysa saldırı titiz bir planlama ve ayrıntılara gösterilen özenle dikkatlice organize edildi. Saldırının anlık etkisi ne olursa olsun, ortaya çıkan tablo Hizbullah'ın paranoyasını arttıracak ve Mossad'ın gelecekte yapabileceklerine karşı daha fazla temkinli olmasına yol açacak. Hizbullah'ın bu saldırının ardından iç güvenlik aygıtında bir revizyona gidebilir, operasyonel güvenliğindeki boşlukları gözden geçirebilir ve üyelerinin yeteneklerini arttırmaya çalışabilir. Tüm bunlar aynı zamanda Hizbullah içinde kan dökülmesine yol açabilir ve içeride bir casus avı başlayabilir. Bu da İsrail istihbaratı için bir başka kazanç olacaktır.

Saldırı, titiz bir planlama ve ayrıntılara gösterilen özenle dikkatlice organize edildi.

Hamas Siyasi Büro Başkanı İsmail Heniyye’ye geçtiğimiz temmuz ayı sonlarında Tahran'da düzenlenen suikastta olduğu gibi çağrı cihazı saldırısının arkasındaki nedenlerden biri de Mossad'ın prestijini yeniden kazanma konusundaki kararlılığıydı. İsrail istihbaratı 7 Ekim 2023 saldırısından önce her şeye gücünün yetebileceği yönünde güçlü bir imaja sahipti. Mossad efsaneleri, Steven Spielberg yönettiği Münih ve Netflix yapımı Kaos gibi popüler casusluk filmleriyle ekranlara taşınmıştı.

İsrail'in hedef odaklı suikastlarında, geçtiğimiz ocak ayında Beyrut'ta Hamas'ın Siyasi Büro Başkan Yardımcı Salih el-Aruri, temmuz ayı sonlarında yine Beyrut'ta Hizbullah’ın üst düzey komutanlarından Fuad Şükür ve Şükür’den kısa bir süre sonra da İsmail Heniyye öldürüldü.

dfv fdev — *Patlayan çağrı cihazlarından birinden geri kalanlar Beyrut'ta sergilendi, 18 Eylül (AFP)*

İsrail'in gizli operasyonlarının Mossad'ın imajını iyileştirmenin yanı sıra daha pratik bir etkisi de var. Saldırı büyük olasılıkla Hizbullah'ın komuta ve kontrol merkezini yok etti. Bu da öngörülebilir gelecekte Hizbullah için büyük iletişim sorunlarına yol açacak. Dahası, salı günü gerçekleşen saldırıda yüzlerce Hizbullah üyesi yaralandı. Bazılarının parmaklarının ya da ellerinin koptuğu ya da geçici de olsa sahadan uzaklaşmalarına neden olan başka yaralanmalar gibi fiziksel bozukluklara sebep olduğu şüphesiz.

Yemen'deki Husiler, Irak ve Suriye'deki milisler ve İran'ın diğer vekilleri daha fazla önlem almaya başlayacaktır. Bu durum söz konusu grupların birbirleriyle iletişim kurma şekillerinde değişikliklere yol açarak koordinasyon düzeylerini doğrudan etkileyebilir ve saldırı düzenleme kabiliyetlerini engelleyebilir.

Hummalı altın arayışı Moritanya gençlerinin hayatını bitiriyor