Dennis Ross ve Ehud Olmert: Ariel Şaron Batı Şeria’dan çekilmeyi planlıyordu

İsrail ordusu 2005 yazında Gazze Şeridi’nden çekilme çalışmalarını yürütüyor (Getty Images)
İsrail ordusu 2005 yazında Gazze Şeridi’nden çekilme çalışmalarını yürütüyor (Getty Images)
TT

Dennis Ross ve Ehud Olmert: Ariel Şaron Batı Şeria’dan çekilmeyi planlıyordu

İsrail ordusu 2005 yazında Gazze Şeridi’nden çekilme çalışmalarını yürütüyor (Getty Images)
İsrail ordusu 2005 yazında Gazze Şeridi’nden çekilme çalışmalarını yürütüyor (Getty Images)

İsrail’in Gazze Şeridi’nden çekilmesinin 15. yıldönümü yaklaşırken, Tel Aviv’in Batı Şeria’nın büyük kısmından çekilmesini öngören benzer bir planı ortaya çıktı.
Eski Başbakan Ariel Şaron ve hükümetindeki üst düzey komitenin bunu onaylamaya hazır olduğu ancak hastalığı ve geçirdiği felcin buna engel olduğu öne sürüldü.
İbranice yayımlanan Israel Hayom gazetesine göre İsrail-Filistin görüşmelerini yöneten ABD’nin eski Ortadoğu Müzakereleri Baş Koordinatörü Dennis Ross ve dönemin Başbakan Yardımcısı Ehud Olmert, Şaron’un Başbakan olduğunda Tel Aviv’in Batı Şeria’nın büyük kısımlarından çekilmesini öngören planı geliştirmeye çalıştığını bildirdi.
Habere göre söz konusu planın ortağı olan Olmert, Şaron ile bu konuda mutabık kaldıktan sonra ABD’ye giderek Amerikalıları plan hakkında bilgilendirdi.
Olmert’in plan hakkında bilgi verdiği dönemin Dışişleri Bakanı Condoleezza Rice fikri beğendi ancak Filistinlilerin tepkisini önemsedi.
Bunun ardından Tel Aviv’e dönen Olmert, Şaron’a ABD’li yetkililerle yaptığı toplantının sonuçları ve aldıkları desteği bildirdi.
Olmert’e göre Şaron, Filistin-İsrail çatışmasının çözümü için 2002 yılında eski ABD Başkanı George W. Bush yönetiminin önerdiği ‘barış için yol haritası’ planının başarısız olması halinde Batı Şeria’dan ‘ayrılmak’ için bir plan düşünmeye başladı.
Ancak Şaron’un hastalığı ve uzun süreli komaya girmesi nedeniyle bu konudaki müzakereler tamamlanamadı.
Ross ise Şaron’un geçirdiği felç nedeniyle komaya girmeden önce Batı Şeria’dan çekilmenin hangi çerçevede yapılacağını belirlemek için bir ekip tayin ettiğini söyleyerek, eski İsrail Dışişleri Bakanı Tzipi Livni’nin bu karara ortak olduğuna vurgu yaptı.
Şaron, söz konusu ekibe Batı Şeria’nın büyük kısmından çekilmenin sınırları ve bunun güvenlik, ekonomik ve yasal alanlardaki etkilerine ilişkin ayrıntılı bir plan geliştirme yetkisi verdi.

Gazze Şeridi’nden çekilme
Şaron, ‘yol haritasının’ başarısız olması nedeniyle 2003’ten itibaren Gazze Şeridi’nden çekilme planını sunmaya başladı.
Planı başlangıçta Likud Partisi’nin kurumlarına ileten Şaron, partinin yolu kapattığını görünce bu konuda onlardan uzak durdu.
Buna paralel olarak, Şimon Peres 2005’te İşçi Partisi’nden ayrıldı. Peres ve Şaron, ‘ayrılma planını’ Eylül 2005 başında onaylayan Kadima partisini kurdu.
İsrail nihayetinde 2005’te Gazze Şeridi’nde çekildi ve 21 yerleşim birimini boşaltarak, buradaki Yahudi yerleşimcileri tahliye etti.
 



Suriye-İsrail görüşmelerinde “büyük uçurum”

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed Şara, cumartesi günü Bakü'deki Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nın terasından etrafı izlerken (AP)
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed Şara, cumartesi günü Bakü'deki Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nın terasından etrafı izlerken (AP)
TT

Suriye-İsrail görüşmelerinde “büyük uçurum”

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed Şara, cumartesi günü Bakü'deki Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nın terasından etrafı izlerken (AP)
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed Şara, cumartesi günü Bakü'deki Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nın terasından etrafı izlerken (AP)

Şam ve Tel Aviv'den Bakü'de yapılacak Suriye-İsrail görüşmesi hakkında çelişkili haberler çıkarken, Şarku’l Avsat’a konuşan siyasi kaynaklar, iki ülke arasındaki ön görüşmelerin pozisyonlar arasında “büyük bir uçurum” olduğunu ve Şam'ın İsrail’in işgali altındaki Suriye toprakları Golan Tepeleri’nden tamamen çekilmesi talebinden vazgeçmediği sürece İsrail'in derin bir normalleşme konusunda istekli olmadığını ortaya koyduğunu söyledi.

Aynı kaynaklar, İsrail'in Suriye’nin normalleşmenin ‘bir miktar’ olması ve Beşşar Esed rejiminin düşüşünden sonra işgal ettiği bölgelerden çekilmesiyle sınırlı kalması yönündeki tutumunu reddettiğini ve bu bölgelerin büyük bir kısmında kalmak karşılığında daha fazla normalleşme istediğini söyledi. Kaynaklar, İsrail'in Şeyh dağlarının zirvelerinde ve Golan Tepeleri’nin doğusunda işgal ettiği 9 bölgede kalmakta ısrar ettiğini vurguladı.

İsrail, Suriye'deki birçok tarafın Golan Tepeleri’ndeki Yahudi yerleşimlerine saldırı düzenleme niyetinde olduğuna dair bilgilere sahip olduğunu iddia etti. Bu bilginin, İsrail ordusunun geçtiğimiz haftalarda Suriye'nin iç kesimlerinde gerçekleştirdiği tutuklamalarla doğrulandığını ve İran'a bağlı milis güçlerin üyelerinin, Suriye'nin güneyinde faaliyet gösteren cihatçı gruplarla iş birliği içinde yerleşim yerlerine saldırı düzenlemeyi planladıklarını itiraf ettiklerini öne sürdü.

cvfgh
İşgal altındaki Golan Tepeleri'ndeki bir eğitim alanında askeri eğitim sırasında ilk yardım eğitimi alan İsrail askerleri (AFP)

İsrailli bir yetkili, hükümetinin Suriye yönetimine güvenmediğini ve onun vaatlerine güvenemeyeceğini belirterek, İsrail ordusunun sadece İsraillilerin güvenliğini sağlayacak savunma önlemleri almakta kararlı olduğunu, bu nedenle sıkı güvenlik garantileri içeren tam bir barış anlaşmasının imzalanmasının bu güvenliği sağlamanın tek yolu olduğunu düşündüğünü söyledi.

İsrailli kaynaklar, Suriye yönetiminin şu aşamada İsrail ile ‘karşılıklı olarak saldırganlığı durdurma’ garantisi veren bir güvenlik anlaşması yapmakla ilgilendiğini doğruladı. Bu anlaşma, 1974 yılında imzalanan iki ülke arasındaki kuvvetlerin ayrılması anlaşmasına ve İsrail'in bu anlaşmada kabul edilen sınır hattına çekilmesine dayanıyor.

Ancak İsrail, ilişkilerin bir miktar normalleşmesi ile bağlantılı olsa bile geri çekilmeyi reddediyor. İsrail ordusu, Suriye ile birincisi İsrail sınırları içinde (yani İsrail'in Golan Tepeleri’nde işgal ettiği bölge) olup, burada İsrail ordusu büyük bir kuvvet ve ağır tahkimatlarla konuşlanacağı, ikincisi, sınır boyunca 3-5 kilometre genişliğinde bir güvenlik kuşağı oluşturulması ve bu kuşağın içinde silahlı kişilerin bulunmasının yasaklanacağı, üçüncü ise Şam'dan güney ve güneybatıya kadar silahsızlandırılacak üç bölge oluşturulmasını öngören ‘yeni bir güvenlik doktrini’ belirlemişti. Söz konusu güvenlik kuşağında 9 adet müstahkem askeri üs kuran İsrail, bu üsleri kalıcı olmasında ısrar ediyor.

vfbghyj
İsrail ordusuna ait Hummer araçları, 8 Temmuz'da işgal altındaki Golan Tepeleri'ndeki bir eğitim alanında askeri tatbikat sırasında (AFP)

İsrail'in Arapça, İbranice, İngilizce ve Fransızca yayın yapan haber sitesi I24 dün, ‘Suriyeli bir kaynağa’ dayandırdığı haberinde Şara'nın ‘cumartesi günü Azerbaycan'ın başkenti Bakü'de İsrailli yetkililerle en az bir kez yüz yüze görüşme yaptığını’ bildirdi.

I24, Şara’ya yakın olduğu belirtilen kaynağın, görüşmenin iki taraf arasında Suriye Dışişleri Bakanı Esad Şeybani ve Suriye hükümetinin İsrail ile güvenlik toplantılarını koordine eden Ahmed ed-Dalati'nin de katıldığı iki veya üç toplantılık görüşmelerde yer aldığını açıkladığını iddia etti.

vfgbhy
İşgal altındaki Golan Tepeleri ile Suriye arasındaki sınır yakınlarında bir İsrail askeri aracı, 4 Mayıs 2025 (Reuters)

İsrail heyetinin Başbakan Binyamin Netanyahu’nun özel temsilcisinin yanı sıra üst düzey güvenlik ve askeri yetkililerden oluştuğunu söyleyen aynı kaynağa göre toplantılar, Suriye ve İsrail arasında olası bir güvenlik anlaşmasını görüşmek ve İran'ın Suriye ve Lübnan’daki varlığı, Hizbullah'ın silahları, Filistinli silahlı gruplar, Lübnan'daki kamplar, Gazze'den gelen Filistinli mültecilerin geleceği ve Şam’da diplomatik nitelikte olmayan bir İsrail koordinasyon ofisi açılması olasılığını ele almak amacıyla gerçekleştirildi.

İsrail televizyonu KAN, cumartesi günü Bakü'de Suriye ve İsrail yetkilileri arasında bir toplantı yapıldığını ve bu toplantıda tarafların Suriye'nin güneyinden İsrail güçlerinin çekilmesi talebini ve iki taraf arasında çok sayıda ‘koordinasyon’ konusunu görüştüğünü bildirdi. KAN ayrıca Suriye Dışişleri Bakanı Esad Şeybani ile İsrailli mevkidaşı Gidon Sa'ar'ın bugün Brüksel'deki Avrupa Birliği (AB) merkezinde bir araya geleceğini, ancak ayrı bir ikili toplantı konusunda kesin bir bilgi olmadığını aktardı.