Mars yolundaki Perseverance uzay aracı, ilk olarak 60 yıl önce Apollo programı için geliştirilen bir alet taşıyor ama kimse bunu gerçekten kullanıp kullanmayacağından emin değil.
Retroreflektör diye bilinen bu optik ayna, henüz var olmayan bir uzay lazeriyle çalışmak üzere tasarlandı. Yani mühendisler bu aynayı tasarlarken aslında belirsiz bir geleceğe yatırım yaptı.
Yalnızca Perseverance değil, NASA’nın InSight uzay aracı ve ESA’nın yakında tamamlanacak ExoMars uzay aracı da, lazer ışığını doğrudan kaynağına yansıtması için özenle tasarlanmış küçük aynalar taşıyor.
Bu retroreflektörler son derece basit cihazlar olsa da uzun mesafelerde çok hassas ölçümler yapabiliyor. Araştırmacılar bu ölçümleri yapmak için basit bir yöntem tasarladı: Retroreflektöre bir lazer ışını fırlatmak ve ışığın hedefe ulaşıp geri yansıması için geçen süreyi ölçmek. Böylece retroreflektörün tam olarak ne kadar uzakta olduğunun anlaşılacağı düşünülüyor.
Mars’taki aynalar
Perseverance’ın avuç içi büyüklüğündeki Lazer Retroreflektör Dizisi (kısaltmasıyla LARA), bir gün Mars'ta çok işe yarayabilir.
Zira Perseverance ve ExoMars, Kızıl Gezegen’in yüzeyinde dolaşacağı için, Dünya’daki bilim insanları Mars yüzeyindeki daha birçok noktanın yerini bu aynaları kullanarak belirleyebilir.
Bu ölçümler sayesinde bilim insanları, Mars yörüngesindeki değişimleri takip edebilir, gezegen jeolojisindeki küçük kaymalarla sismik aktiviteleri tespit edebilir ve aracın konumuyla ilgili daha kesin bilgiler sağlayabilir.
Ayrıca yüzeydeki retroreflektörlerden gelen gerçek zamanlı bilgiler, uzay araçlarının kullandığı arazi haritasının sağlamasında kullanılabilir. Böylece uzay aracının hesapta olmayan bir şeylere çarpmaması için rotada son dakika düzeltmeleri yapılabilir.
Diğer yandan Kasım 2018'de Mars yüzeyine ulaşan InSight uzay aracında, Lazer RetroReflektör (LaRRI) adı verilen küçük bir geri yansıtıcı zaten mevcut. Ancak şu anda InSight bu enstrümanı kullanamyor. Zira Mars'taki bir retroreflektöre ulaşabilecek lazer henüz icat edilmedi.
Uzay lazerlerinin gerekliliği
Hem Mars ve hem de oraya gönderilen tüm robotlar, Dünya'daki gözlemevlerindenyaklaşık 401 milyon kilometre uzakta. Ve uzmanlara göre gezegenimizdeki hiçbir lazer, bu kadar uzağa ulaşamaz ve ne kadar hassas olursa olsun, aletlerin algılayabileceği kadar ışık yansıtamaz.
Öte yandan Mars’taki üç geri yansıtıcının geliştirilmesine liderlik eden İtalya Ulusal Nükleer Fizik Enstitüsü'nden Simone Dell’Angelo ve meslektaşlarının aklında bir çözüm var: Kızıl Gezegen’in yörüngesindeki bir uyduya lazer yerleştirmek.
Perseverance, InSight ve ExoMars'taki geri yansıtıcılar işte bunun için üretildi. Lazer kaynağına çok daha yakın olacakları için yansıtıcıların boyutu da daha küçük. Bu sayede Mars görevlerinde onlara yer açmak da kolaylaşıyor.
Independent Türkçe, Forbes
Yeni türün larvası (Gondwana Research)
