Umman, yeni devlet yasasına ‘veliaht prens’ atamayı da ekledi

Devlet için yeni bir tüzüğün onaylanmasının ardından Maskat'ta yeni bir dönüşüm (ONA)

Mustafa el-Ensari
Umman Sultanlığı, yeni Devlet Temel Yasası ve yetkinin daha net aktarımı için bir mekanizma oluşturulduğunu duyurdu. Özgürlüklerin geliştirilmesi ve Veliaht Prens’in  konumuna dair yapılan değişiklik yasada en öne çıkan maddeler oldu.
Sultan Heysem bin Tarık, göreve geldikten bir yıl sonra iki yeni kararname çıkardı. Uman resmi haber ajansı ONA’ya göre bunlardan ilki, ‘Devlet Temel Yasası’, ikincisi ise ‘Umman Konseyi Kanunu’nu içeriyordu. Kararnamelerin özelliklerinden kısaca değinildiği haberde, Sultan’ın bu kararnameleri Umman 2040 Vizyonu doğrultusunda önümüzdeki aşamada saltanatın gereksinimlerini karşılamak için yayınladığı ifade edildi.
Yeni Temel Yasa, saltanatta yetki devri için belirli ve istikrarlı bir mekanizma kurmayı, ayrıca Veliaht Prens atamak için bir mekanizma kurmayı, görev ve yetkilerini açıklığa kavuşturmayı, hukukun üstünlüğü ilkesini ve yargı bağımsızlığını devlette yönetişimin temeli olarak vurgulamayı hedefliyor. Bunun yanı sıra başta kadın erkek eşitliği olmak üzere çocuklar, engelliler, ergenler ve gençlere bakım gibi vatandaşlar için daha fazla hak ve özgürlük sağlamayı, temel eğitimin zorunlu tutulması, üniversitelerin kurulmasını teşvik etmeyi amaçlanıyor.
Sultanlık, ‘Körfez İşbirliği Konseyi’ni oluşturan altı devlet içerisinde hükümet geçişi için farklı bir mekanizma kullanan tek ülkeydi. Bu ilgilenenler arasında tartışma konusu olmaya devam etti. Önceki mekanizma, Sultan’ın halefinin el-Busaidi ailesinden belirli bir ritüele göre seçilmesini şart koşar. En tuhaf ritüeli ise ‘vasiyet edilmesidir’. Yasalar sultanın ölümünden sonra açılıp okunmak üzere vasiyetini yazmayı gerekli kılar.  Ancak Sultan Heysem tarafından onaylanan yeni değişikliğe göre veliaht, Sultan’ın ölümünden önce ilan edilecek.
Yeni Temel Yasada veliaht prensin iktidardaki aileden mi seçileceği yoksa ‘dikey monarşinin’ ayak izlerinin mi takip edileceği bilinmiyor. Dikey monarşide veliaht, tıpkı bugün Bahreyn Krallığı’nda olduğu gibi yalnızca Sultan’ın oğulları arasından seçilir. Bahreyn, 2002 yılında Körfez’de yönetim sistemini emirlikten monarşiye çeviren son ülke olmuştu. 

Haysiyet hakkı
Öte yandan Sultan tarafından yayınlanan kararnamenin detayları, Devlet Temel Yasası bilimsel araştırmayı, yaratıcılık ve yenilikçiliğe özen göstermeyi, yaşama hakkını, insan onurunu, güvenliğini ve mahremiyete saygıyı teşvik etme görevini üstlendiğine ayrıca hapishanelerin reform ve rehabilitasyon için yargı denetimine tutulacak. Ulusal mirasın korunacağına ayrıca ona yapılan saldırı ve kaçakçılığı yasayla cezalandırılacak bir suç olarak görüleceğine işaret ediliyor.
Şarku’l Avsat’ın ONA’dan aktardığı habere göre, haberine göre devlet kurumlarının yönetişimi bağlamında, Devlet Temel Yasası’nda, hükümet performansını izlemek ve kontrol etmek için özel bir bölüm ayırıldı. Bunun doğrudan Sultan’a bağlı, bakan ve yardımcılarının, benzeri yetkililerin performanslarının takibi ve değerlendirmesinden sorumlu bir heyet kurulması ile mümkün olduğuna dikkat çekildi. Söz konusu heyetin ayrıca devletin Mali ve İdari Kontrol Otoritesinin bu yönetişimi gerçekleştirmedeki rolünü desteklemesi için özel bir yasa tahsis edilmesi öngörülüyor.
İkinci kararname ise Devlet Temel Yasası’nın da ülkedeki yerel yönetime önem verdiği ve ‘Sultanlığın genel gelişimine katkıları’ olması bakımından önemine vurgu yaptığı Umman Konseyi’nin kurallarını düzenlemeyle ilgili. Devlet Temel Yasası’nda bu konseyle ilgili en önemli kararlar ve tahsis edilen yetkiler için özel bir bölüm ayrıldı. Bunlardan en önemlilerinden biri, hükümet tarafından atıfta bulunulan kanunların onaylanması veya değiştirilmesidir. Yasa tasarısı önerme, kalkınma planları ve devlet genel bütçesini tartışmak ayrıca Şura Meclisi’nin kararlarını denetleme araçları oluşturma Umman Konseyi’nin sorumluluğunda bulunuyor.

Umman Konseyi
ONA’nın haberine göre yeni kararname, Umman Konseyi'nin sorumluluklarının, üyelik koşullarının, üyelerin tüm hak ve görevlerinin yeniden düzenlenmesini ve ayrıca konseyin işleriyle ilgili her şeyi düzenlemeyi içeriyor. Ancak haber metninde Umman’ın kurucusu Kabus bin Said döneminden bu yana uygulanan yasa ile geçtiğimiz yıl göreve gelen Sultan Heysem bin Tarık’ın yaptığı değişimler arasında bir kıyaslama yapılmamakla birlikte farklılıklara da değinilmiyor.
Umman hükümet hizmetleri portalının web sitesine göre Umman Konseyi, Devlet ve Şura Meclislerinin birleşiminden oluşuyor.  Konsey, akademisyen ve uzmanların deneyimlerinden yararlanmayı sağlayacak, kapsamlı kalkınma stratejisinin uygulanmasına yol açacak ve kamu yararına hizmet etmeye katkıda bulunacak şekilde bir fikir paylaşımı tabanının genişlemesini hedefliyor.
Umman Konseyi’nin iki kanadı olan Devlet ve Şura meclislerine 99/2011 sayılı Sultanlık Kararnamesi'ne göre yasama ve gözetim yetkileri verildi. Bu yasama ve denetleme yetkilerinin hükümleri, 101/1996 sayılı Sultanlık Kararnamesi ile yayımlanan Devlet Temel Yasası’nın beşinci bölümünde yer alıyor. Böylece konsey, kalkınma planlarının ve programlarının uygulanmasına yardımcı olan ve ekonomik ve sosyal engellere uygun çözümler bulunmasına katkıda bulunan çalışmaların hazırlanması gibi amaçlarına ulaşmak için çok çeşitli yetkilere sahip olabildi.
Ayrıca çeşitli üretim ve hizmet sektörlerine yatırımları ve ekonomik kaynakların geliştirilmesini teşvik edecek teklifler sunmak, topluma hizmet edecek ve devletin genel hedeflerine ulaşacak şekilde insan kaynaklarının geliştirilmesi ve idari kurumların performansının iyileştirilmesi alanında çalışmalar ve öneriler sunmak ve bunları çıkaracak önlemleri almadan önce kanunları gözden geçirmek Konsey yetkisi dahilinde bulunuyor. Doğrudan Sultan'a sevk edilmesini gerektiren kanunlar dışında Danıştay, Bakanlar Kurulunca kendisine gönderilen kanun tasarılarına ilişkin tavsiyelerini sunar. Kamu yararına hizmet eden konularda Sultan veya Bakanlar Kurulunun Konsey’e havale ettiği konuları inceler ve bunlar hakkında görüş bildirir.
Umman Sultanlığı’ndaki yeni köklü değişiklikler, Körfez saflarını, üç yıldan uzun süren bir krizin ardından yeniden düzenleyen ‘El-Ula Uzlaşması’ndan bir hafta sonra gerçekleştirildi. Bu uzlaşma, Körfez’in, bölge ülkelerinin iddialı kalkınma ve yüzleşmek için Suudi Arabistan 2030, Umman 2040 ve Bahreyn 2030 vizyonları gibi sosyal programlar başlattığı birçok zorlukla mücadele umutlarını derinleştirdi.