Ürdün’de komplonun çökertildiği gecenin detayları gün yüzüne çıkıyor

Ürdün Başbakan Yardımcısı Safadi: Prens Hamza’nın ve başkalarının yabancı çevrelerle iletişim kurduğu tespit edildi.

Yerel gazetelerin manşetinden Ürdün olaylarını takip eden iki Ürdün vatandaşı (AFP)
Yerel gazetelerin manşetinden Ürdün olaylarını takip eden iki Ürdün vatandaşı (AFP)
TT

Ürdün’de komplonun çökertildiği gecenin detayları gün yüzüne çıkıyor

Yerel gazetelerin manşetinden Ürdün olaylarını takip eden iki Ürdün vatandaşı (AFP)
Yerel gazetelerin manşetinden Ürdün olaylarını takip eden iki Ürdün vatandaşı (AFP)

Ürdün Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Eymen es-Safadi, Eski Veliaht Prens Hamza bin Hüseyin, eski Kraliyet Divanı Başkanı Basım İbrahim Avadallah ve bir Kraliyet ailesi üyesinin yer aldığı komplonun engellendiğini açıkladı.
Safadi yaptığı basın açıklamasında Ürdün Silahlı Kuvvetleri-Arap Ordusu, Genel İstihbarat Departmanı ve Genel Emniyet Müdürlüğü’nün titiz bir şekilde yürüttüğü ortak kapsamlı soruşturmalar ile güvenlik birimlerinin, uzun bir süre eski Veliaht Prens Hamza bin Hüseyin, Kraliyet Ailesi üyesi Şerif Hasan bin Zayd ve Basım İbrahim Avadallah yanı sıra diğer kişilerin faaliyetlerini ve hareketlerini takip ettiğini ve hepsinin vatanın güvenliğini ve istikrarını hedef aldığını söyledi.
Yazılı bir açıklamayı okuyan Ürdünlü bakan, soruşturmalarda ülkenin güvenliğini sarsacak adımları atmak üzere en uygun zamanı belirlemek için yabancı taraflarla yapılanlar da dahil olmak üzere girişimler ve görüşmeler yapıldığının tespit edildiğini vurguladı. Safadi’nin ifadelerine göre ön soruşturmaların, bu faaliyetlerin ve girişimlerin doğrudan ülkenin güvenliğine ve istikrarına zarar verecek boyuta ulaştığını ortaya koymasının ardından güvenlik birimleri, bu soruşturmalar ışığında Ürdün Kralı 2. Abdullah’a, bu faaliyetlerin ve bundan sorumlu olan kişilerin yasal gerekliliği yerine getirmek üzere Devlet Güvenlik Mahkemesi’ne sevk edilmelerine yönelik tavsiyelerini sundular.
Safadi Ürdün Kralı’nın meseleyi aile içerisinde çözmek ve Ürdün ve Ürdünlülerin güvenliğini bozmayı amaçlayan ve Haşimi ailesinin geleneklerinden ve değerlerinden bir kopuşu temsil eden bu faaliyetlerden kendisini caydırmak için Prens Hamza ile doğrudan görüşmeyi planladığını vurguladı. Safadi, bu çabaların sürdüğünü ancak en nihayetinde Ürdün’ün güvenliği ve istikrarının her şeyin üstünde olduğunu ve bunları korumak için gerekli tüm yasal önlemlerin alınacağını kaydetti.

Prens Hamza, Kral Hüseyin’in mesajını yanıtsız bıraktı
Safadi, Genelkurmay Başkanı’nın bu mesajı iletmek üzere cumartesi günü öğle saatlerinde Hamza ile görüştüğünü, kendisinden Ürdün’ün güvenliğini ve istikrarını hedef alan bütün hareketlerden ve faaliyetlerden vazgeçmesini talep ettiğini, ancak Hamza’nın cevap vermeyerek bu talebe ülkenin ve halkının çıkarlarını göz ardı eden olumsuz bir tavırla karşılık verdiğini söyledi.
Ürdünlü bakan ön soruşturmaların sözde dış muhalefeti de kapsayan yurt dışındaki çevrelere vatanın güvenliğini sarsmak ve gerçekleri çarpıtmak amacıyla birtakım iddiaları ve mesajları ileten Hamza’nın çevresindeki insanlar arasında bir bağlantı olduğunu ortaya koyduğunu belirtti.
Aynı zamanda bu soruşturmalar Basım Avadallah ile yabancı taraflar ve sözde dış muhalefetin “istikrarı bozma ve Ürdün'ün ana meselelerdeki kararlı duruşunu zayıflatmakla ilgili hedefleri ve niyetleri gerçekleştirme doğrultusunda kötü niyetli planları faaliyete geçirmek üzere bağlantı halinde olduklarını ve bunun için önceki tüm temasları ve faaliyetleri kullanmaya çalıştıklarını ortaya çıkardı. Bu, Prens Hamza’nın son zamanlarda aşiret liderleri ile, ulusal güvenliğe zarar verecek faaliyetlerde bulunması, onları kışkırtmak ve harekete geçirmek amacıyla iletişimini sıklaştırmasıyla aynı zamana denk geldi. Ön soruşturmalar, Prens Hamza’nın Basım Avadallah ile adımlarını ve hareketlerini uyum içerisinde götürmek için koordinasyon ve iletişim halinde olduğunu da ortaya koydu.
Soruşturmalara göre Prens Hamza Genelkurmay Başkanı ile cumartesi günü öğleden sonra 14.00’da görüştükten dakikalar sonra tam olarak 14.20’de görüşmelerinin ses kaydını Basım Avadallah’a gönderdi ve durumu daha da kızıştırmaya çalışarak başka bir ses kaydını bu ses kaydına ekledi. Bunun ardından Basım Avadallah Ürdün’ü terk etmek üzere bilet rezervasyonu yaptı.
Prens Hamza, kabul edilemez bir şekilde ulusal güvenliğe zarar vermek de dahil olmak üzere vatandaşları devlete karşı kışkırtmak ve örgütlemek amacıyla bir süredir yaptığı faaliyetlerin ve gerçek niyetlerinin aksine yerel ve uluslararası düzeyde sempati toplamak ve gerçekleri çarpıtmak amacıyla bir başka girişimde daha bulunarak Arapça ve İngilizce olarak iki video kaydı yayınladı.

Prensin eşi ile yabancı birimler arasındaki telefon görüşmesi
Güvenlik birimleri ayrıca yabancı güvenlik teşkilatları ile ilişkisi olan bir kişinin Prens Hamza’nın eşi ile cumartesi günü gece 03.55’te temasa geçtiğini, kendisinin hizmetinde olduğunu ve Ürdün’den yabancı bir ülkeye gitmek için derhal bir uçak ayarlama teklifinde bulunduğunu tespit etti. Bu da yabancı tarafların Ürdün’ün güvenliğini ve istikrarını korumak amacıyla engellenen şüpheli faaliyetlere karıştığının bir başka göstergesi sayılıyor.
Safadi soruşturmaların halen devam ettiğini ve yasal yollara göre şeffaf ve net bir şekilde yürütüleceğini vurgularken, bu girişimlerin daha oluşum aşamasındayken kontrol altına alınıp engellediğine işaret etti.

Gergin meclis oturumu
Hükümetin açıklamasından önce dün Ürdün devletinin kuruluşunun 100’üncü yıl dönümü münasebetiyle Ürdün Ulusal Meclisi eski binasında özel bir oturum düzenlendi. Meclisin üst kanadı Ayan Meclisi Başkanı Faysal el-Fayiz yaptığı konuşmada karanlıkların içine gizlenen ve ulusal, bölgesel ve küresel düzeyde herkesin içinden geçtiği bu zorlu koşullarda Ürdünlülerin yoksulluğunu sömürmeye çalışan bu kişilerin hiçbir insani sıfatının olmadığını söyledi.
Prens Hamza’nın videodaki tutumu hakkında yorum yapan Fayiz “İnsanların duygularıyla oynamak ve bir kurban olarak kendini göstermek, temel ahlaki kaidelerimizden, ilkelerimizden, değerlerimizden ve adetlerimizden biri mi? Kral hazretlerine sadakatini göstermek yerine, medya röportajlarında, diğer toplantılarında bahsettiği ve düşündüğünden farklı olmayan her şeyi; açlık yüzünden şişmanlamayan ya da şarkı söylemeyen sahte muhalefetin çukurunda olan herkesi destekliyor” dedi.
Diğer taraftan Meclisin alt kanadı Temsilciler Meclisi Başkanı Abdulmunim el-Udat Kral 2. Abdullah’ın “Ürdün'ün siyasi duruşundan rahatsız olanlar” şeklinde tanımladığı kişilere kararlı ve net bir mesaj gönderdiğini söyledi. Udat konuşmasının devamında “Olaylar, bu dayanıklı sarsılmaz ülkenin kuruluşunun 100’üncü yılına yaklaşırken, Haşimi rejimimizin ve ülkemiz Ürdün’ün komploya, entrikalara ve fitnelere karşı dirençli olduğunu bizlere bir kez daha gösteriyor” ifadelerini kullandı.
Aynı oturumda Başbakan Yardımcısı Tevfik Krişan, Ürdün’ün barışçıl yollar ile meşru amaçlar için çalıştığı sürece ideolojisi ne olursa olsun hiçbir zaman muhalifleri tasfiye etme ya da siyasi bir oluşumu dışlama gibi bir durumla karşılaşmadığını ifade etti. Krişan Ürdün’ün 100’üncü yıldönümü için yaptığı konuşmasında “Büyük Arap Devrimi dinler için dışlayıcı değildi. Çünkü köklerindeki Araplık boyutu tüm dinleri kucaklıyordu. Bu nedenle devrim, demokrasiye ve halkın katılımına inandığı için modern değerleri içinde taşıyordu” dedi.

Komplonun bozulduğu gecenin detayları
Ürdünlüler cumartesiyi pazara bağlayan gece eski Kraliyet Divanı Başkanı Basım Avadallah ve Şerif Hasan bin Zayd’ın tutuklandığına ilişkin haberlerin yayılması ile gergin hararetli olaylara tanıklık etti. Bu haberlerden önce Ürdün Silahlı Kuvvetleri (Arap Ordusu) tarafından, eski Veliaht Prens Hamza bin Hüseyin’in tutuklandığını ya da evinde zorla alıkonulduğunu reddeden bir haber yayınlandı. Söz konusu açıklamada “Bunun yerine, kendisinden Ürdün’ün güvenliğini ve istikrarını hedef alan hareketlerini ve faaliyetlerini durdurması istendi” ifadeleri yer aldı.
Bu açıklamanın ardından birkaç saat sonra Prens Hamza İngilizce olarak bir video yayınladı. Prens Hamza söz konusu videoda Ürdün Genelkurmay Başkanı Tümgeneral Yusuf el-Huneyti’nin kendisini ziyaret edip insanlarla görüşüp buluşmak için dışarı çıkmasının yasak olduğunu bildirmesinin akabinde korumaları geri çekilip tüm iletişim araçları ve internet kesildikten sonra zorla evde tutulduğunu vurguladı. Prens Hamza Arapça olarak yayınladığı diğer video kaydında ise “Şu an ülkemdeki yıkımın ve tahribatın sebebi ben değilim. Bu hepimizi etkiledi. Tüm kurumlarımıza zarar verdi. Kurumlarımızı tahrip eden gerileme ve yozlaşmaya tanık olduk” dedi.
Ülkesini seven herkesin yurtdışındaki bir tarafa veya gündeme tabi olduğu ya da kişisel emelleri olduğu iddiasıyla soruşturma geçirdiğini, tutuklandığını ve devamlı suçlamalara maruz kaldığını ifade eden Presn Hamza, “Şu an ülkemizde olanlar acı verici ve yürek burkan bir şey. Kurumlarımızı böldüler. İtibarımızı ve şerefimizi iki paralık ettiler” şeklinde konuştu.

Yurtdışıyla iletişim halinde olan bir şebeke
Ürdün güvenlik birimlerinin ülkedeki eşi görülmemiş bir şekilde operasyonun ağlarını takip ettiği bir sırada, eski Kraliyet Divanı Başkanı Basım Avadallah’ın Prens Hamza’dan Genelkurmay Başkanı ile yaptığı görüşmenin ses kaydını alır almaz ülkeden çıkmaya çalışmasının ardından davanın unsurlarına karşı gözaltı emirlerinin tarihi değişti.
Ürdün Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Eymen es-Safadi’nin resmi açıklamasında belirttiği gibi olayda Ürdünlü prensin çevresindeki yaklaşık 16 kişi gözaltına alındı. Gözaltına alınanlar arasında Basım Avadallah ve Şerif Hasan bin Zayd’ın yanı sıra krallığın farklı bölgelerini temsil eden sosyal figürler ve Prens Hamza’nın ofisindeki çalışanlar da yer alıyor.
Ülkenin güneyinde bulunan el-Kerak ilinden el-Mecali aşiretinin yayınladığı bir açıklamanın ardından gözaltıların çemberi büyüdü. Aşiret yaptığı açıklamada adamlarından bazılarının gözaltına alınma şeklini kınadı ve gözaltına alınan kişilerin isimlerini açıkladı.
Söz konusu açıklamada aşirete mensup kişilerin gözaltına alınma şekli sabıkalı ve suçlu kişilerin gözaltına alınma şekline benzetildi. Ayrıca 20’den fazla zırhlı araçla, son teknoloji silahlarla donanmış silahlı kuvvetlerin bu operasyonu uyuşturucu kaçakçılarına, kanun kaçaklarına ve karaborsacılara düzenlenen baskınlara benzetildi.
Ortak askeri bir güç tarafından tam 00.00’da başlatılan operasyon sırasında Genel İstihbarat Departmanı’nın konuşlandığı Dabuk bölgesinde ve Kraliyet Sarayı ile Kral 2. Abdullah’ın ofislerinin yakınlarında sıkı güvenlik önlemleri alındı.



Rusya, İsrail ile Suriye arasında güvenlik anlaşması için gizli arabuluculuk yapıyor

İsrail askerleri, işgal altındaki Golan Tepeleri ile Suriye’yi ayıran tampon bölgede, Dürzi köyü Mecdel Şems yakınlarında zırhlı personel taşıyıcı üzerinde (AFP)
İsrail askerleri, işgal altındaki Golan Tepeleri ile Suriye’yi ayıran tampon bölgede, Dürzi köyü Mecdel Şems yakınlarında zırhlı personel taşıyıcı üzerinde (AFP)
TT

Rusya, İsrail ile Suriye arasında güvenlik anlaşması için gizli arabuluculuk yapıyor

İsrail askerleri, işgal altındaki Golan Tepeleri ile Suriye’yi ayıran tampon bölgede, Dürzi köyü Mecdel Şems yakınlarında zırhlı personel taşıyıcı üzerinde (AFP)
İsrail askerleri, işgal altındaki Golan Tepeleri ile Suriye’yi ayıran tampon bölgede, Dürzi köyü Mecdel Şems yakınlarında zırhlı personel taşıyıcı üzerinde (AFP)

Tel Aviv’deki siyasi kaynaklar, Rusya’nın İsrail ile Suriye arasında bir güvenlik anlaşmasına varılması amacıyla gizli arabuluculuk yürüttüğünü, bu sürecin ABD yönetiminin bilgisi ve onayı dâhilinde ilerlediğini açıkladı.

İsrail devlet televizyonu Kan 11, Azerbaycan’ın şu anda üst düzey yetkililerin katıldığı toplantı ve görüşmelere ev sahipliği yaptığını; temasların Bakü’de sürdüğünü bildirdi.

Bilgi sahibi bir güvenlik kaynağı, Rus arabuluculuğuna rağmen İsrail ile Suriye arasındaki temaslarda hâlâ bir boşluk bulunduğunu, ancak son haftalarda sınırlı da olsa ilerleme kaydedildiğini söyledi.

Kan 11’e konuşan kaynaklar, Moskova ile Şam’ın ilişkileri güçlendirmek için çalıştığını; Rusya’nın geçen ay Lazkiye kıyı bölgesine asker ve askeri teçhizat sevk ettiğini aktardı. Aynı kaynaklar, İsrail’in Suriye’nin güneyinde Türkiye’nin varlığını pekiştirme girişimleri yerine, Rusya’nın sahadaki varlığını tercih ettiğini kaydetti.

Dün (çarşamba) Suriye Dışişleri Bakanı Esad eş-Şeybani Moskova’yı ziyaret ederek Rus mevkidaşı Sergey Lavrov ile görüştü ve iki ülke ilişkilerinin stratejik düzeye taşınmasının hedeflendiğini belirtti.

İkili ilişkilerdeki en dikkat çekici gelişme ise Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in, 15 Ekim’de Suriye’de geçiş döneminin başkanı Ahmed eş-Şera’yı kabul etmesi oldu. Görüşmede taraflar, stratejik ve siyasi ilişkilerin güçlendirilmesi ile enerji ve gıda alanlarında iş birliğinin önemine vurgu yapıldı.

İsrail’in Rusya ile iyi ilişkiler sürdürdüğü ve Tel Aviv’in Suriye dosyasında Moskova ile çıkar paylaşımı konusunda uzlaşı aradığı biliniyor. Mayıs ayından bu yana Putin ile İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun, Suriye başta olmak üzere çeşitli başlıkları ele alan dört uzun telefon görüşmesi yaptığı ifade ediliyor.

scd
Suriye Dışişleri Bakanı Esad Şeybani’nin, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ile Moskova’da çarşamba günü gerçekleştirdiği görüşmeden bir kare  (SANA)

Suriye Dışişleri Bakanlığı Enformasyon İdaresi, mayıstaki temasların ardından yaptığı açıklamada, Putin’in Suriye’yi bölmeye yönelik her türlü İsrail müdahalesini kesin biçimde reddettiğini ve Moskova’nın yeniden imar ile istikrarın sağlanmasına desteğini yinelediğini duyurmuştu.

cdfr
Suriye Dışişleri Bakanı Esad Şeybani ile Türkiye Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın, Şam’da düzenlenen ortak basın toplantısından bir kare (EPA)

Tel Aviv’de ise “Türkiye nüfuzuna karşı Suriye’de Moskova ile ortak çıkarlar bulunduğu” değerlendirmesi yapılıyor. Maariv gazetesine göre Rusya, hem Türkiye hem de İsrail ile iyi ilişkiler sürdürüyor ve iki ülke arasında gerilimin tırmanmasını engellemeye çalışıyor. Aynı zamanda, tüm tarafların—Suriye dâhil—onayıyla ülkedeki pozisyonlarını korumayı hedefliyor.

dfgt
Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed Şara, İstanbul’da cumartesi günü ABD’nin Suriye Özel Temsilcisi Thomas Barrack ile yaptığı görüşmeler sırasında, Suriye Dışişleri Bakanı Esad Şeybani’nin de hazır bulunduğu an (EPA)

ABD’nin İsrail-Suriye güvenlik düzenlemelerinde başat rolü üstlenmesine rağmen, Washington’un Rusya dâhil diğer müttefiklerden gelecek “olumlu katkılara” kapıyı kapatmadığı belirtiliyor.

Eski diplomat ve Suriye-Ortadoğu uzmanı akademisyen Mihail Harari’ye göre, Ahmed eş-Şera’nın Suriye’yi temkinli ve dengeli biçimde yönetmesi, ülkeye bölgesel ve uluslararası destek kazandırdı. Harari, İsrail’in Suriye’de kaosun sürmesini isteyen bir aktör gibi görünmekten kaçınması gerektiğini savundu.

Şarku’l Avsat’ın Harari’nin Maariv’de yayınlanan makalesinden aktardığı analize göre İsrail’in çıkarlarını sağlıklı yönetebilmesi için Şam ile bir güvenlik anlaşmasını hızla sonuçlandırması gerekiyor. Harari, son savaşta elde edilen askerî kazanımların siyasi kazanca dönüştürülmesinin, mevcut “pasif” tutumla mümkün olmayacağını ifade etti.


Gazze’de ilk kez silahlı bir grup sivilleri göçe zorladı

Gazze’nin orta kesimindeki Deyr el-Belah’ta bir Filistinli kadın, yardım mutfağından yemek alırken (AP)
Gazze’nin orta kesimindeki Deyr el-Belah’ta bir Filistinli kadın, yardım mutfağından yemek alırken (AP)
TT

Gazze’de ilk kez silahlı bir grup sivilleri göçe zorladı

Gazze’nin orta kesimindeki Deyr el-Belah’ta bir Filistinli kadın, yardım mutfağından yemek alırken (AP)
Gazze’nin orta kesimindeki Deyr el-Belah’ta bir Filistinli kadın, yardım mutfağından yemek alırken (AP)

Gazze’nin doğusundaki Tuffah Mahallesi’nde faaliyet gösteren silahlı bir grup, İsrail ile Hamas’ın kontrol alanlarını ayıran “sarı hat”a yakın bir konut alanında yaşayan sivillerin tamamını silah tehdidi altında tahliyeye zorladı.

Şarku’l Avsat’a konuşan saha kaynakları, “Rami Halis Grubu” olarak anılan silahlı yapıya mensup kişilerin perşembe sabahı erken saatlerde Şuaf ve Kibbutz bölgelerinde ayakta kalan evlerin yakınına gelerek havaya ateş açtığını, ardından bölgeden çekildiğini aktardı. Aynı grubun öğle saatlerinde geri dönerek megafonla, gün batımına kadar tahliye edilmemesi halinde ateş açılacağı uyarısında bulunduğu belirtildi.

Kaynaklara göre silahlı kişiler, olası bir saldırıdan kaçınmak amacıyla sivillerle doğrudan temas kurmadı ve yüzlerce metre mesafeden megafonla seslendi. Grup, tahliyenin İsrail ordusunun talimatıyla yapıldığını iddia ederken, İsrail güçlerinin sarı hattın doğusunda, bu ailelerin kısa süre önce döndüğü evlere yaklaşık 150 metre uzaklıktaki bölgeleri kontrol ettiği ifade edildi.

Tehditler üzerine bölge sakinleri fiilen göç etmek zorunda kaldı ve Gazze kentinin batısındaki alanlara yöneldi. Kaynaklara göre, bir kısmı ağır hasarlı evlerde, bir kısmı ise çadırlarda yaşayan 240’tan fazla kişi yeni ve zorlu bir göç yolculuğuna çıktı.

Önceki İsrail adımı

Saha kaynakları, İsrail güçlerinin salı ve çarşamba akşamları söz konusu bölgelere patlayıcı içermeyen sarı renkli variller attığını, ancak o aşamada tahliye talep edilmediğini ifade etti. Bugünkü zorla tahliye adımının ise, ateşkes anlaşması kapsamındaki çekilme hattı doğrultusunda “yeşil ve güvenli” olarak sınıflandırılan bölgelerde yaşayan daha fazla sivili yerinden etmeye yönelik İsrail planlarının uygulanması anlamına geldiği kaydedildi.

tgrhy
Gazze kentinin doğusundaki Tuffah Mahallesi’nde yıkılmış bir bina (EPA)

İsrail güçlerinin son haftalarda sarı hattın kapsamını genişlettiğine işaret eden kaynaklar, yeni hamlenin Tuffah Mahallesi’nin içine doğru yaklaşık 150 metre derinlikte ve 300 metre genişlikte yeni bir alanın fiilen kontrol altına alınması anlamına geldiğini vurguladı. Bu sürecin, zaman zaman bombardıman, zaman zaman tehdit yoluyla mahallenin adım adım ele geçirilmesi şeklinde ilerlediği belirtildi.

Ek bir tampon bölge

Görünen o ki İsrail, Gazze’nin doğusunda, özellikle Selahaddin Caddesi’nden 7 Ekim 2023 öncesindeki sınırlara kadar uzanan ve en az 2,5 kilometre derinliğinde bir tampon bölge oluşturma planını fiilen hayata geçiriyor. Bu plan, Filistinli kaynaklar tarafından haftalar önce Şarku’l Avsat’a açıklanmıştı.

sd
Trump'ın planına göre Gazze'den çekilmenin aşamalarını gösteren harita (Beyaz Saray)

Gazze’nin kuzeyinden güneyine uzanan Selahaddin Caddesi, savaş boyunca büyük askerî öneme sahipti ve İsrail ordusu bu yolu farklı eksenlerden kesmeye odaklandı. Ateşkes anlaşmasında “ilk çekilme hattı” olarak sunulan sarı hattın, birçok bölgede fiilen ileri taşındığı; bunun da çevredeki yerleşim alanları üzerinde İsrail kontrolünü genişlettiği ifade ediliyor.

Süregelen ihlaller

Bu gelişmeler, Gazze Şeridi’nde İsrail’in ateşkes ihlallerinin sürdüğü bir döneme denk geldi. Beyt Lahiya’da bir insansız hava aracı saldırısında bir Filistinli hayatını kaybederken, diğer bölgelerde de İHA’lardan ve zırhlı araçlardan açılan ateş sonucu yaralanmalar yaşandı. İsrail hava kuvvetleri, Han Yunus’un doğusu ve Refah’ın kuzeyinde çeşitli hedefleri vurdu.

10 Ekim 2023’te yürürlüğe giren ateşkesten bu yana İsrail ihlallerinde hayatını kaybeden Filistinlilerin sayısının 413’ü aştığı bildiriliyor. Hamas ise ihlal sayısının 900’ü geçtiğini belirterek, arabulucularla temas halinde olduklarını ve anlaşmanın ikinci aşamasına geçilmesini değerlendirdiklerini açıkladı.

rgh
Gazze’nin orta kesimindeki Deyr el-Belah’ta, bir yardım mutfağından yemek almak için bekleyenler arasında duran Filistinli bir kız (AP)

Hamas, İsrail’in anlaşmaya uyması konusunda ABD’nin rolüne dikkat çekiyor. Hareketin sözcüsü Hazım Kasım, “Başkan Trump’ın Gazze ve bölgede barışı sağlayabilecek tek kişi olduğuna inanıyoruz. Netanyahu’yu barışın gereklerini yerine getirmeye zorlayabilecek tek aktör odur” dedi.


Sudan Savaşında yeni umut penceresi: Suudi–ABD Girişimi

Sudan, on binlerce kişinin hayatını kaybettiği çatışmaların gölgesinde üçüncü yıl üst üste küresel insani krizler izleme listesinin başında yer aldı (Reuters)
Sudan, on binlerce kişinin hayatını kaybettiği çatışmaların gölgesinde üçüncü yıl üst üste küresel insani krizler izleme listesinin başında yer aldı (Reuters)
TT

Sudan Savaşında yeni umut penceresi: Suudi–ABD Girişimi

Sudan, on binlerce kişinin hayatını kaybettiği çatışmaların gölgesinde üçüncü yıl üst üste küresel insani krizler izleme listesinin başında yer aldı (Reuters)
Sudan, on binlerce kişinin hayatını kaybettiği çatışmaların gölgesinde üçüncü yıl üst üste küresel insani krizler izleme listesinin başında yer aldı (Reuters)

Sudanlıların, 15 Nisan 2023’ten bu yana yaşadıkları savaşın ve insani trajedinin yakın zamanda sona ereceğine dair umutları giderek zayıfladı. İlk kurşunun sıkıldığı andan itibaren bölgesel ve uluslararası girişimlerin tıkanması, kamuoyundaki karamsarlığı daha da derinleştirdi.

Veliaht Prens Muhammed bin Selman’ın inisiyatif alması ve Başkan Donald Trump’tan doğrudan müdahale istemesi, karamsar tablo içinde yeni bir umut penceresi açtı; Suudi Arabistan, kilitlenmiş sürecin çözümünde belirleyici bir aktör olarak öne çıktı.

Veliaht Prens, kısa süre önce ABD’ye yaptığı resmî ziyaret sırasında, savaşın durdurulmasına yardımcı olması için Başkan Trump’tan müdahale talep etti. Trump, 19 Kasım’da düzenlenen ABD–Suudi İş Forumu’nda yaptığı açıklamada bu talebi doğruladı.

dfrgt
Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman, Riyad’daki el-Yemame Sarayı’nda Sudan Egemenlik Konseyi Başkanı Abdülfettah el-Burhan’ı kabul ederken (SPA)

Veliaht Prens’in Sudan’daki savaşı sona erdirmek için kendisinden doğrudan müdahale istediğini ifade eden Trump,  “Prens, Sudan konusunda belirleyici bir adım atmamı talep ediyor” dedi. Trump, ABD’nin çatışmanın bitirilmesinde etkin bir rol oynayacağını da sözlerine ekledi.

Halk ne diyor?

Savaşın harabeye çevirdiği Hartum’da vatandaşlar, Suudi hamlesini “kardeşlerden beklenen” bir adım olarak görüyor. Ahmed Musa, “Veliaht Prens’in yaptığı, kardeş bir ülke olan Suudi Arabistan’dan beklenen bir adımdır” diyor.

Hızlı Destek Güçleri’nin kontrolüne giren Faşir’de yaşayan Hava İbrahim, savaşın yıkımını şu sözlerle anlatıyor: “Savaş yeşili kuruyu yok etti; çok zarar gördük.”

Kuşatma altındaki Kuzey Kordofan’ın başkenti Ubeyd’en İsa Abdullah ise genel ruh hâlini şöyle özetliyor: “Savaştan etkilenmeyen ev kalmadı; bu nedenle kardeşlerin müdahalesini memnuniyetle karşılıyoruz.”

Sudan Kurucu İttifakı'nın (Te'sis) fiilî başkenti konumundaki Nyala’dan F. Cibril, kamuoyunun temel beklentisinin çatışmaların sona ermesi, insani yardımların ulaştırılması ve yerinden edilenlerin geri dönüşü olduğunu belirtti.

sa
Güney Sudan’ın Renk şehrinde bir sınır noktasından ayrılmayı bekleyen, yerinden edilmiş ailelerin kişisel eşyalarını taşıyan bir kamyon (Arşiv – AFP)

Sudanlılar dışarıdan dayatılan bir çözümden ziyade, tarafları yeniden müzakere masasına getirecek, siyasi süreçlerin zaman kazanmak için kullanılmasını engelleyecek “tarafsız” bir arabulucu istiyor. Kamuoyunda Suudi Arabistan’ın bu rolü üstlenebileceği düşünülüyor.

Geri adım sinyalleri

Resmî düzeyde tepkiler tek çizgide ilerlemedi. Trump’ın 19 Kasım 2025’te Veliaht Prens’in talebini açıklamasının hemen ardından, Egemenlik Konseyi Başkanı ve Ordu Komutanı Abdülfettah el-Burhan adımı memnuniyetle karşıladı ve X’te “Teşekkürler Prens Muhammed bin Selman, teşekkürler Başkan Trump” mesajını paylaştı.

Suudi ve ABD girişimlerine destek açıklayan Burhan hükümeti, barış için hazır olduğunu vurguladı; ancak Dörtlü Grup çerçevesindeki arabuluculuğa mesafeli durarak Suudi Arabistan’ın tek başına yürüteceği bir süreci ön plana çıkardı.

Askerî bir anlaşma mı?

Eski Başbakan Abdullah Hamduk’un liderliğindeki sivil-demokratik ittifak Sumud, Suudi çabalarını “yeni bir yol açabilecek olumlu bir adım” olarak değerlendirdi; ancak çözümün yalnızca askerler arasında kalmaması ve sivil aktörlerin kapsamlı bir uzlaşmaya dâhil edilmesi şartını koydu.

HDK’ye yakın Sudan Kurucu İttifakı da Suudi Arabistan’ın  hamlesini desteklediğini ve bunun krallığın Sudan’ın çöküşünü önleme konusundaki hassasiyetini yansıttığını söyledi.

Girişim başarılı olur mu?

Sudanlılar, Suudi–ABD girişimlerinin ateşkesi zorlayan, insani yardım geçişlerini mümkün kılan ve krizi yeniden üretmeyen bütüncül bir diplomatik çerçeveye dönüşmesini umuyor. Avukat Hatem İlyas, Şarku’l Avsat’a bu yaklaşımın “en büyük ihtiyaç” olduğunu ifade etti.

İlyas, Şarku’l Avsat’a, savaşın en büyük zorluğunun meşruiyet mücadelesi, toplumsal bölünme, kurumların zayıflığı ve çok sayıda aktörün çıkar çatışmalarından kaynaklanan karmaşık yapı olduğunu ifade etti.

rty6
Faşir’den kaçan Sudanlılar, 19 Kasım 2025’te Kuzey Sudan’daki Debbe kentinde bulunan “El-Ifad” yerinden edilmişler kampına ulaştıktan sonra dinlenirken (AFP)

Tüm belirsizliklere karşın, Sudan’ın doğusundan batısına uzanan kentlerde ortak bir duygu öne çıkıyor. Paris’te yaşayan gazeteci Muhammed el-Esbat, kamuoyunda silahların susmasına ve uzun süredir beklenen barışa giden yola dair temkinli ama güçlü bir beklentinin hâkim olduğunu ifade etti.

Yakın bir çözüme dair umutların zayıflamasının ardından, Egemenlik Konseyi Başkanı Abdülfettah el-Burhan’ın 15 Aralık’ta Riyad’a yaptığı ziyaret ve Veliaht Prens’le gerçekleştirdiği üst düzey görüşme, yeniden iyimser bir hava yarattı.

Riyad’da bu görüşmenin yapılması bile, savaşın durdurulması ve insani felaketin sona erdirilmesine yönelik yeni bir umut kapısı araladı. Genel kanaat, “Suudi Arabistan’ın Sudan’da savaşı durdurma dosyasını önceliklerinin başına aldığı” yönünde.

Savaşın yorduğu, canlar aldığı, geçim kaynaklarını yok ettiği ve milyonları mülteci ile yerinden edilmiş kişi hâline getirdiği Sudanlılar, ülkelerine, evlerine ve özledikleri hayatlarına dönmeyi umut ediyor. Peki bu kez girişimler kalıcı bir barış getirecek mi?