Elde edilen belgelere göre İran nükleer bombaya sahip olmaya çok yaklaştı

Başkent Tahran yakınlarındaki bir uranyum zenginleştirme tesisinde çalışan bir teknisyen (AP)

Washington Post'a göre, Tahranlı bilim insanlarının gerekli bölünebilir malzemeyi ve ülke liderlerinden bunu yapma emrini aldıkları takdirde hızlı bir şekilde nükleer bomba üretebilecekleri konusunda uyarıda bulunan yeni bir kitap, İran'ın 2000'li yılların başında geliştirmeye çalıştığı nükleer silahın yenilikçi tasarımlara dayandığını bildiriyor.
2018'de İran'dan çalınan yeni incelenen teknik belgeler, ülkenin çok gizli silah programının 2003 sonlarına kadar bir nükleer bombanın temel bileşenlerinin "soğuk testi" için hazırlandığını ortaya çıkardı. 
İran’ın nükleer silah geliştirme çalışmaları 2003 yılında durdurulmuştu. Ancak David Albright ve Sarah Burkhard adlı yazarların önümüzdeki hafta yayınlanması beklenen “İran'ın Nükleer Silahlara Sahip Olmada Riskli Çabası" adlı kitapta açıkladığına göre, o zamana kadar İranlı bilim insanları nükleer bomba yapımının neredeyse tüm teknik zorluklarının üstesinden geldiler. Yazarlar, İranlı bilim insanlarının bomba yapımı için sadece güvenilir bir bölünebilir yakıt kaynağına (zenginleştirilmiş uranyum veya plütonyum) ihtiyaç duyduğunu belirttiler. 
Söz konusu kitabın bir ön kopyası The Washington Post'a gönderildi. Kitap, Viyana’da nükleer anlaşmaya yönelik yürütülen yoğun diplomatik girişimlerle eş zamanlı yayınlanacak. Eleştirmenler, İran'ın 2025'te anlaşmanın temel kısıtlamalarının sona ermesinin ardından nükleer bomba yapımı için hızla bölünebilir malzeme biriktirebileceğine dikkat çektiler.
Kitaptaki bilgiler, 2018'de İsrail ajanları tarafından Tahran'daki bir depodan kaçırılan büyük bir nükleer belge koleksiyonunun analizine dayanıyor. 2005 Washington merkezli Uluslararası Güvenlik ve Bilim Enstitüsü'nün kurucusu yazar Albright'a, çoğu söz konusu kitapta kopyalanan yüzlerce belge ve fotoğrafa erişim izni verildi.
Çalınan aynı belgelerin önceki ifşa operasyonlarında, İran'ın dini lideri Ali Hamaney'in programı aniden askıya aldığı 2003 yılına kadar İran’ın nükleer silah elde etme kapasitesinin eşiğinde olduğu tasvir ediliyordu. Ancak yeni yayınlanacak kitap, İran'ın ilk nükleer silahını tasarlamada gizli çabası olan Amad Planı’na ışık tutuyor.
Kitabın iki yazarı, ABD istihbarat kurumlarının İran'ın 1980'lerde ve 1990'larda Pakistanlı bilim insanlarından nükleer alanla ilgili ekipman ve tasarımlar aldığını uzun zamandır bildiğini, ancak İran nükleer bombasının tasarımının tamamen yerel yapım olarak gösterildiğini öne sürüyor.
Yazarlar Albright ve Burkhard kitapta, "Bu tasarım yabancı değil, gelişmiş bilgisayar kodlarıyla desteklenen gelişmiş bir nükleer silah ekibinin ürünü” ifadelerini kullandılar. Ayrıca elde edilen belgelerin fizikçi ve mühendislerden oluşan uzman bir  ekibin "tasarım iyileştirmeleri" yaptığını gösterdiğini belirttiler.
Kitapta projeyi uygulamaya devam eden ve İran'ın nükleer silah programının "tartışmasız lideri" olarak tanımlanan fizikçi Muhsin Fahrizade’ye atıfta bulunuluyor. Kitap, Fahrizade'nin silah yapma deneyiminin İran'ın nükleer bilim insanları ve teknisyen kadrosunda hala mevcut olduğuna dikkati çekerken, suikastı, nükleer silahlar inşa etme veya test etme açısından İran için "ölümcül bir darbe" olarak tanımlıyor.
Yine de iki yazar, İran'ın kapsamlı nükleer deneyimi nedeniyle Tahran’ın esasen "talep üzerine" nükleer kapasiteye ulaştığını ve bunu yapmaya karar verirse hızla bir nükleer silah üretebileceğini savunuyorlar.
Yazar Albright, Washington Post'a e-postayla gönderdiği kitabın özetinde, "İran'ın Amad Planı sırasında öğrendikleriyle bugün nükleer silah üretmesi uzun sürmeyecek" diyor.
İran ise nükleer silah arayışında olduğunu reddederek, çalınan koleksiyondaki bazı belgelerin sahte olduğunu iddia etti. Ancak ABD istihbarat teşkilatları uzun süredir İran'ın 2003 yılına kadar gizli bir silah programı yürüttüğünü düşünüyor.