UBH’nin göreve başlamasının 100’üncü günü yaklaşırken Libyalılar arasında UBH ile ilgili görüş ayrılıkları ortaya çıktı

Siyasetçiler, Başbakan Dibeybe’nin krizleri çözmeye ve ülkenin tüm şehirleriyle ilgilenmeye odaklanmasını umuyorlar

Dibeybe’nin bu ayın başlarında Tunus’ta İspanya Başbakanı ile yaptığı görüşmeden bir kare (Reuters)
Dibeybe’nin bu ayın başlarında Tunus’ta İspanya Başbakanı ile yaptığı görüşmeden bir kare (Reuters)
TT

UBH’nin göreve başlamasının 100’üncü günü yaklaşırken Libyalılar arasında UBH ile ilgili görüş ayrılıkları ortaya çıktı

Dibeybe’nin bu ayın başlarında Tunus’ta İspanya Başbakanı ile yaptığı görüşmeden bir kare (Reuters)
Dibeybe’nin bu ayın başlarında Tunus’ta İspanya Başbakanı ile yaptığı görüşmeden bir kare (Reuters)

Libya Temsilciler Meclisi'nde (TM) 10 Mart’ta gerçekleşen güven oylamasında milletvekillerinin güvenini kazanmasından sonra ilk yüz gününü tamamlamak üzere olan Abdulhamid ed-Dibeybe başkanlığındaki Ulusal Birlik Hükümeti’nin (UBH) performansı konusunda Libyalılar arasında farklı görüşler söz konusu. Bazıları UBH’nin Libyalıların yaşadığı likidite veya elektrik kesintileri gibi krizleri hafifletemediğini düşünürken bazıları, on yıldır biriken krizlere elinden geldiğince çözüm bulabildiğini, ancak çatışma ve siyasi bölünmenin, yalnızca olumsuzlukların ön plana çıkmasına neden olduğunu savunuyorlar.
TM üyesi Ebu Bekir el-Gazali, Başbakan Dibeybe’nin Libya'nın batısındaki, özellikle de memleketi olan Misrata şehri ile ilgilendiğini ve Bingazi gibi büyük şehirleri ziyaret etmediği için ülkenin doğusunu ‘tamamen görmezden geldiğini’ öne sürdü. Gazali, ayrıca UBH’nin 20 Nisan'da TM’ye sunduğu bütçede Libya Ulusal Ordusu’na herhangi bir mali kaynak ayırmadığının görüldüğünü kaydetti. Şarku’l Avsat’a açıklamalarda bulunan Gazali, “Dibeybe, LUO’nun düzenlediği bir askeri geçit törenine katılmadı. Birkaç gün sonra, Batı'daki askeri oluşumların komutanlarının katılımıyla memleketi Misrata’daki askeri kolejin mezuniyet törenine katıldı. Dibeybe, askeri oluşumlara olan tüm kayırmacılığa rağmen, sahil yolunun açılması için onlara baskı yapmadı” şeklinde konuştu.
Gazali, Başbakan Dibeybe ve UBH bakanlarının çoğunun, uluslararası baskı ve yardım gerektiren ‘paralı askerler’ meselesi gibi temel sorunların yanı sıra yüksek suç oranı, vatandaşların günlük hayatta yaşadıkları krizler ve sıkıntıların azalmasına katkıda bulunamadıklarını söyledi.
TM üyesi Gazali’nin aksine, hükümetin bir siyasi kutuplaşma durumuna girmesinin performansının objektif bir şekilde değerlendirmesini zorlaştırdığını düşünen siyasetçi ve yazar Süleyman el-Beyudi, “Ancak UBH’nin hayat şartlarını iyileştirmeye çalıştığını söylemek doğru olur. UBH birçok olumlu sonuç üretti, ancak çatışma ve siyasi bölünme, olumsuzlukların ön plana çıkartarak bu olumlu sonuçların gösterilmesine izin vermiyor” ifadelerini kullandı.
UBH’nin bir önceki Ulusal Mutabakat Hükümeti’nin (UMH) yeni bir versiyonuna dönüşmesinden endişelerine değinen Beyudi, hükümetin, belli bir tarafın yanında yer aldığı ve diğer tarafları ötelediği yönündeki iddiaları reddetme konusundaki yetersiz kaldığını belirtti. Bir an evvel bu meseleyle ilgilenilmemesi halinde siyaset sahnesinde daha fazla karmaşıklığa yol açacağı konusunda uyaran Beyudi, Başbakan Dibeybe’den şimdiye kadar yapamadığı objektif bir açıklamayla tüm Libyalıları temsil etmeye başlamasını istedi. Beyudi, yurtdışı ziyaretlerini erteleyip, yurtiçinde çeşitli şehirlere ziyaretleri artırmanın, tüm tarafları temsil etme imkanı bulmanın yolu olabileceğini de sözlerine ekledi.
Şarku’l Avsat’a konuşan bir diğer TM üyesi Said Amgib ise UBH’nin son dönemdeki performansını ortanın altında olarak değerlendirdi. Ancak, uzun planlar ve büyük bütçeler ile meseleleri ele almaktan bahsedildiğinde, genel bütçenin onaylanamamasının buna bir bahane olabileceğini düşünen Amgib, “Seçimlere uygun bir zemin hazırlama ve başta ordu olmak üzere askeri kurumları birleştirme görevleri hükümete emanet edildi, ama hükümet bu görevleri yerine getiremedi. Başbakan'ın davranışları ve tutumları çoğunlukla onun, tüm Libya'nın sadece Trablus'un ve ülkenin batısının Başbakanı olduğunu söylüyor. Yurtdışına yaptığı çok sayıda ziyaret, vatandaşın sıkıntılarını dindirmeye yönelik değil, seçimlerin ertelenmesi ve iktidarda kalmasının sağlanmasını amaçlıyor” şeklinde konuştu.
Bingazi’deki Karyunis Üniversitesi Ekonomi Profesörü Atiye el-Fituri konuya ilişkin olarak Şarku’l Avsat’a yaptığı değerlendirmede, Başbakan Dibeybe’nin sunduğu ekonomi programının, vatandaşın hayat koşullarını iyileştirmeyi, nakit akışını ve enflasyon sorunlarını çözmeyi sağlayacak bir program olmadığını düşündüğünü söyledi. Prof. Fituri, “Dibeybe, yerinden edilmişlerin ve diğerlerinin geri dönüşü gibi yerine getiremeyeceği vaatlerde bulunmakla yetindi. Evet, likidite sorunu merkez bankasının sorumluluğunda ama herkesi endişelendiren bu sorunu çözmek için ya da Trablus ile Bingazi arasındaki bankacılık işlemlerini başlatmak için Dibeybe ile Merkez Bankası Başkanı arasında bir görüşme yapıldığına tanık olmadık” ifadelerini kullandı.
Ekonomi Profesörü Fituri sözlerini şöyle sürdürdü:
“Basında ve sosyal ağlarda Tunus Başbakanı Hişam el-Meşişi'nin Trablus'a yaptığı ziyaret sırasında Tunus’un Libya’ya büyük miktarda mali olanak sağladığına dair dolaşan güçlü söylentiler dolaşıyor. Ancak Maliye Bakanlığı veya Merkez Bankası, döviz rezervlerinden sorumlu olmalarına ve konunun önemine rağmen, bu söylentileri ne onaylayan ne reddeden herhangi bir açıklamada bulunmadılar. Aynı durum, Türkiye'nin Libya’ya mali kolaylıklar sağladığına dair haberler için de geçerli.”
Öte yandan sivil aktivist Abdulmumin Faysal er-Raki’i, krizlerin çözümünde somut bir gelişme olmaması nedeniyle, halkın hükümete olan güvenin önemli derecede azaldığını düşündüğünü söyledi. Raki’i, bazılarının, hayat şartların iyileştirileceğine dair vaatlerle ve büyük umutlarla başlayan ve vatandaşın yaşam standardıyla ilgili trajik sonuçlarla sona eren UMH senaryosunun tekrarlanmasından endişe duyduklarını belirtti.
Şarku’l Avsat’a konuşan Raki’i, “Devam eden, yeniden bölünme ve çatışmaya dönmemize yol açabilecek ekonomik, güvenlik, siyasi ve sosyal krizler çerçevesinde ve özellikle sosyal medyada karalama kampanyası yürütenlerin gölgesinde halk, Başbakan’a neredeyse, ‘Sizin desteğinizi Tunus'tan ve herhangi bir ekonomik forumda kaynak dağılımından daha fazla hak ediyoruz. Tüm imkanları seçimlerin yapılması için seferber etmenin daha iyi olduğunu söylüyorlar” şeklinde konuştu.
Raki’i son olarak şunları söyledi:
“Tüm olanlarla son dönemde Başbakan'ın himayesinde düşük gelirli aileleri desteklemek için başlatılan bir hayır girişimi olan Sosyal Dayanışma Fonu'nun hayata geçirilmesi arasında herhangi bir nesnellik yok.”

 


Ürdün ve Almanya, Gazze'ye konuşlandırılacak uluslararası gücün BM Güvenlik Konseyi tarafından yetkilendirilmesi gerektiğini açıkladı

Ürdün Dışişleri Bakanı Eymen es-Safadi (solda), Manama'da düzenlenen panelin başlangıcında Almanya Dışişleri Bakanı Johann Wadephul ile sohbet ediyor. (DPA)
Ürdün Dışişleri Bakanı Eymen es-Safadi (solda), Manama'da düzenlenen panelin başlangıcında Almanya Dışişleri Bakanı Johann Wadephul ile sohbet ediyor. (DPA)
TT

Ürdün ve Almanya, Gazze'ye konuşlandırılacak uluslararası gücün BM Güvenlik Konseyi tarafından yetkilendirilmesi gerektiğini açıkladı

Ürdün Dışişleri Bakanı Eymen es-Safadi (solda), Manama'da düzenlenen panelin başlangıcında Almanya Dışişleri Bakanı Johann Wadephul ile sohbet ediyor. (DPA)
Ürdün Dışişleri Bakanı Eymen es-Safadi (solda), Manama'da düzenlenen panelin başlangıcında Almanya Dışişleri Bakanı Johann Wadephul ile sohbet ediyor. (DPA)

Ürdün ve Almanya bugün, ABD Başkanı Donald Trump'ın İsrail ile Hamas arasındaki ateşkes planı kapsamında Gazze Şeridi'ne konuşlandırılacak uluslararası gücün Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi tarafından yetkilendirilmesi gerektiğini açıkladı.

ABD Başkanı’nın önerisi, 10 Ekim'de Gazze Şeridi'nde ateşkesin başlamasına yol açtı. Trump'ın 20 maddelik planı, daha sonraki aşamada Gazze Şeridi'nde ‘konuşlandırılacak geçici bir uluslararası istikrar gücü’ kurulmasını ve bu gücün Gazze Şeridi'nde ‘mutabık kalınan Filistin polis gücüne eğitim ve destek sağlamasını’ öngörüyor.

Ürdün Dışişleri Bakanı Eymen es-Safadi, “Hepimiz, istikrar gücünün görevini etkili bir şekilde yerine getirebilmesi için BM Güvenlik Konseyi'nden yetki alması gerektiği konusunda hemfikiriz” dedi.

Safadi, Ürdün'ün bu güce asker göndermeyeceğini vurgulayarak, Amman'ın ateşkes anlaşmasının uygulanmasını izlemek için ABD tarafından İsrail'in güneyinde kurulan merkeze katıldığını bildirdi.

Safadi, Bahreyn'in başkenti Manama'da düzenlenen Manama Diyalog Forumu sırasında Alman mevkidaşı Johann Wadephul ile birlikte yaptığı açıklamada, Berlin'in Gazze Şeridi'ndeki uluslararası güce BM'den yetki verilmesini desteklediğini belirtti.

Wadephul, gücün ‘uluslararası hukukta açık bir desteğe ihtiyaç duyacağını’ belirterek, bunun ‘Gazze Şeridi'ne asker göndermeye istekli olabilecek ülkeler ve Filistinliler için büyük önem taşıdığını’ kabul etti. Şarku’l Avsat’ın AFP’den aktardığına göre Almanya da bu güç için açık bir yetki verilmesini istiyor.

Ekim ayı sonunda Kahire'de yapılan toplantının ardından, El Fetih ve Hamas liderliğindeki Filistinli gruplar, ‘ateşkesi izlemek için kurulacak geçici uluslararası güçle ilgili BM kararının alınmasının önemini’ vurguladılar. Ancak, uluslararası güç konuşlandırma planı bazı eleştirilerle karşılandı. BM uzmanları geçen ay, bu gücün ‘Filistinlilerin kendi kaderini tayin hakkına aykırı olarak, İsrail işgalinin yerine ABD liderliğindeki bir işgal getireceği’ uyarısında bulundu.

BM barış güçleri, BM Güvenlik Konseyi'nin kararları uyarınca Güney Lübnan ve Suriye'nin Golan Tepeleri gibi Ortadoğu'nun bazı bölgelerinde konuşlandırılmış durumda.


Gazze Sağlık Bakanlığı: İsrail'in teslim ettiği cesetlerin çoğunun "erimiş veya kemik" olduğu belirtildi

Nasır Tıp Merkezi'ndeki bir çalışan, İsrail tarafından tutulan ve Han Yunus'a varışlarında esir değişim anlaşması kapsamında teslim edilen otuz Filistinli esirin cesedinden birinin ceset torbasının yanında dinleniyor (AFP)
Nasır Tıp Merkezi'ndeki bir çalışan, İsrail tarafından tutulan ve Han Yunus'a varışlarında esir değişim anlaşması kapsamında teslim edilen otuz Filistinli esirin cesedinden birinin ceset torbasının yanında dinleniyor (AFP)
TT

Gazze Sağlık Bakanlığı: İsrail'in teslim ettiği cesetlerin çoğunun "erimiş veya kemik" olduğu belirtildi

Nasır Tıp Merkezi'ndeki bir çalışan, İsrail tarafından tutulan ve Han Yunus'a varışlarında esir değişim anlaşması kapsamında teslim edilen otuz Filistinli esirin cesedinden birinin ceset torbasının yanında dinleniyor (AFP)
Nasır Tıp Merkezi'ndeki bir çalışan, İsrail tarafından tutulan ve Han Yunus'a varışlarında esir değişim anlaşması kapsamında teslim edilen otuz Filistinli esirin cesedinden birinin ceset torbasının yanında dinleniyor (AFP)

Gazze Sağlık Bakanlığı Genel Müdürü Münir el-Berş, "Dün teslim alınan otuz şehidin naaşları, serbest bırakılan gruplar arasında en ağır olanları" olduğunu vurguladı.

El-Berş bugün yaptığı açıklamada, "Cesetlerin çoğunun sadece kemiklerden oluştuğunu, bazılarının ise işkence ve kuma gömülme nedeniyle tanınmaz bir şekilde ve yüzlerinin tanınmaz hale geldiğini" söyledi. "İşgal güçleri, sahiplerine işkence edip infaz ettikten sonra bu cesetleri gömdüler ve daha sonra teslim edilmek üzere morglara götürdüler. Bu da yüzlerinin kaybolmasına ve çoğunun tamamen erimesine neden oldu" diyen el-Berş, "Bazı cesetlerin üzerinde giysi ve ayakkabı olduğunu, ancak bunların da belirsiz olduğunu, ailelerin bunları kullanarak onları teşhis edebileceğini" kaydetti.

El-Berş, "cesetlerin silah ateşi, işkence ve tankların altında ezilme nedeniyle parçalandığını" ifade etti. Yeni cenazelere de daha önce uygulanan prosedürlerin uygulanacağını ve ailelere cenazeleri görme fırsatı verileceğini belirtti.

"Gazze'deki ateşkesten bu yana serbest bırakılan 255 cenazeden 75'inin aileleri tarafından teşhis edildiğini, 120 kimliği belirlenemeyen şehidin ise defnedildiğini" söyledi.

  İsrail'in elinde bulunan ve esir değişim anlaşması kapsamında serbest bırakılan 30 Filistinli tutsağın ceset torbaları Han Yunus'a ulaşırken, Nasır Tıp Merkezi personeli ceset torbalarını çıkarıyor (AFP).İsrail'in elinde bulunan ve esir değişim anlaşması kapsamında serbest bırakılan 30 Filistinli tutsağın ceset torbaları Han Yunus'a ulaşırken, Nasır Tıp Merkezi personeli ceset torbalarını çıkarıyor (AFP).

İsrail ordusu, Hamas ile 11 Ekim'de varılan esir takası anlaşması kapsamında dün 30 Filistinlinin cenazesini teslim etti.

Benzer bir gelişmede, Gazze Şeridi'nin çeşitli bölgelerinde İsrail ateşi sonucu iki Filistinli hayatını kaybetti, bir kişi de yaralandı. Nuseyrat'taki el-Avde Hastanesi bugün yaptığı açıklamada, son 24 saat içinde el-Zehra kasabası sakinleri tarafından kurtarılan bir şehidin cenazesinin yanı sıra, Gazze Şeridi'nin merkezindeki el-Bureyc mülteci kampının doğusunda İsrail ateşiyle yaralanan bir Filistinlinin de kendilerine ulaştığını bildirdi.

Şarku’l Avsat’ın Filistin Haber Ajansından (WAFA) aktardığına göre Gazze Şehri'nin doğusundaki Şucaiyye Mahallesi'nde dün işgalcilerin kurşunlarıyla yaralanan bir vatandaş şehit oldu.


Gazze soykırımının kayıpları: Belki de sonsuza dek meçhul bir kader

Filistinliler, Gazze'deki İsrail bombardımanı sonucu yıkılan Susi Kulesi'nin enkazı arasında arama yapıyor, 6 Eylül 2025 (AFP)
Filistinliler, Gazze'deki İsrail bombardımanı sonucu yıkılan Susi Kulesi'nin enkazı arasında arama yapıyor, 6 Eylül 2025 (AFP)
TT

Gazze soykırımının kayıpları: Belki de sonsuza dek meçhul bir kader

Filistinliler, Gazze'deki İsrail bombardımanı sonucu yıkılan Susi Kulesi'nin enkazı arasında arama yapıyor, 6 Eylül 2025 (AFP)
Filistinliler, Gazze'deki İsrail bombardımanı sonucu yıkılan Susi Kulesi'nin enkazı arasında arama yapıyor, 6 Eylül 2025 (AFP)

Salim er-Rayes

Um Nebil Matar ve altı çocuğu, yaklaşık iki yıldır Gazze Şeridi'nin güneyindeki Han Yunus'un batısında, el-Mavasi bölgesinde bir çadırda yaşıyor. Akıbetleri bilinmeyen eşi ve kızı bir buçuk yıl önce ortadan kaybolduktan sonra, bulabildiği her türlü maddi veya gıda yardımıyla onlara bakıyor. Cemal Matar'ın ailesi (eşi), İsrail'in şehre yönelik yoğun bombardımanı ve tüm sakinler için tahliye emri vermesi nedeniyle Ekim/Kasım 2023'te Gazze şehrinden Gazze Şeridi'nin güneyine göç etmek zorunda kalmıştı. Bombardıman ve ateş altında, evlerini ve eşyalarını geride bırakıp kaçmak zorunda kaldılar.

Soykırımdan önce evleri ve istikrarlı bir hayatları olan aile, çadırda yaşamayı kabullenemedi. Kocası, geride bıraktığı evinin akıbeti konusunda sürekli endişe duyuyor ve eski hayatına geri dönmeyi bekliyordu. Nisan 2024'te, İsrail'in Gazze Şeridi'ne yönelik imha savaşı ve bombardımanları devam ederken, İran İsrail'e yüzlerce füze fırlattı ve bunların bir kısmı Gazze civarına düştü. Daha da önemlisi, Gazzeliler arasında evlerini bırakmak zorunda kalan bir grup insanın, sakinlerin geri dönmesini veya serbestçe hareket etmesini engelleyen zorlu bir engel haline gelen Netzarim Koridoru’nu aşarak kuzey Gazze'ye dönmeyi başardığı söylentileri yayıldı.

39 yaşındaki Cemal de yoluna devam etmeye ve Gazze'ye dönmeyi denemeye karar verdi. 12 yaşındaki kızı da ona eşlik ediyordu. Kendisiyle telefonla iletişimde kalan eşi, Nuseyrat Mülteci Kampı’nın kuzeyinden geçtiğini ve geceleri tarım arazileri, binalar ve yıkılmış evlerin arasından kuzeye doğru ilerlediğini söyledi. Yolculuğu boyunca eşi, yerini bildirmek için ara sıra kendisiyle iletişime geçiyordu. Um Nebil “En son beni aradığında, Gazze şehrinin güneyindeki Netzarim bölgesinde bulunan el-Zehra'daki Adalet Sarayı'na ulaştığını söylemişti, sonra ortadan kayboldu. Beni geri aramadı veya telefonlarıma cevap vermedi ve bugüne kadar akıbetinin ne olduğunu bilmiyorum” diyor.

Başlangıçta iletişim kopunca, telefon hatlarının kötü olduğuna veya belki de telefonunu şarj edemediğine kendini inandırmaya çalıştı. Ardından kocası ve kızıyla karşılaşmış olabilecekleri umuduyla, Gazze şehrinden kaçmamış akrabalarıyla iletişime geçti, ancak nafile. Daha sonra tüm hastaneleri gezerek onları aramaya başladı. Onları aramaları için birkaç akrabasıyla iletişime geçti, ancak korkularını giderecek hiçbir sonuca veya bilgiye ulaşamadı. Hatta Netzarim hattı boyunca konuşlanmış İsrail güçleri tarafından tutuklanmış olabileceğinden korkarak, eşine ulaşamadığını bildirmek için Uluslararası Kızılhaç Komitesi ile iletişime geçti. Yine de akıbetleri hakkında hiçbir bilgi alamadı.

Başlangıçta iletişim kopunca, telefon hatlarının kötü olduğuna veya belki de telefonunu şarj edemediğine kendini inandırmaya çalıştı. Ardından kocası ve kızıyla karşılaşmış olabilecekleri umuduyla, Gazze şehrinden kaçmamış akrabalarıyla iletişime geçti, ancak nafile

Hayatına bu şekilde devam etti ve dokuz aydan fazla bir süre boyunca altı çocuğuna, İsrail ordusu Ocak 2025'in sonlarında bölgeden çekilene kadar tek başına baktı. Ordu çekildikten sonra Filistinlilerin Gazze Şeridi'nin kuzeyine dönmelerine izin verildi. Um Nebil de döndü ve doğruca kocası ve kızı ile ilgili herhangi bir ipucu bulmak için Adalet Sarayı çevresindeki bölgeye yöneldi. Um Nebil; “Her yer harap olmuştu. Binalar ve evler yıkılmış ve terk edilmişti. Korkunçtu. Cesetler, giysiler ve hatta insan kemiklerine dair hiçbir iz yoktu. Ordu onları tutukladı mı, öldürdü mü yoksa cesetleri hayvanlar tarafından yendiği için kayboldu mu bilmiyorum” diyor. Ondan sonra mahallelerine gitti ve evi ile çevresini aradı, ancak yine de yaşadıklarına veya öldüklerine dair hiçbir bilgi veya kanıt bulamadı.

İmha savaşı sırasında aile üyelerini kaybeden tek kişi Um Nebil değil. Vatandaşlar, her yaştan ve kesimden yaklaşık 10 bin Filistinli hakkında kayıp ihbarında bulundu. Yüzlercesinin cesedi, yıkılan evlerin enkazı altında gömülü durumda. Daha da endişe verici olanı, çeşitli bölgelerde öldürülenlerin cesetlerinin hayvanlar ve kuşlar tarafından parçalanmış veya İsrail ordusu tarafından kimlikleri hakkında herhangi bir belge olmadan veya bildirim yapılmadan toplu mezarlara gömülmüş olması.

 Filistinliler, Gazze Şeridi'nin güneyinde Mısır sınırındaki Refah'ta mülteciler için kurulan bir kampta yürüyor (AFP)Filistinliler, Gazze Şeridi'nin güneyinde Mısır sınırındaki Refah'ta mülteciler için kurulan bir kampta yürüyor (AFP)

Kimliği belirsiz cesetler

Hamas ve İsrail arasında daha önce yapılan müzakereler sırasında varılan rehine ve cenaze takası kapsamında, iki taraf, ABD'nin himayesinde ve Mısır, Katar ve Türkiye'nin arabuluculuğunda, 11 Ekim'de yürürlüğe giren ateşkes anlaşması uyarınca rehine takası konusunda anlaşmıştı. İsrail, Filistinli direniş grupları tarafından tutulan 16 rehinenin cenazesini teslim alırken, 195 Filistinlinin cenazesini kimliklerini belirten herhangi bir bilgi vermeden teslim etti.

Filistinli tutukluların cenazeleri, Uluslararası Kızılhaç Komitesi aracılığıyla Gazze'deki Sağlık Bakanlığı'na ulaştırıldı. Bakanlık, Han Yunus'taki Nasır Tıp Kompleksi’nde, ailelerin cenazeleri defin işleminden önce inceleyip teşhis edebilmeleri için özel bir alan hazırladı. Aileler yalnızca 57 kurbanın kimliğini tespit edebildi. Onlarca kişinin ise yüzleri tanınmaz hale geldiği için kimlikleri tespit edilemedi; bazılarında işkence izleri vardı, asılmış olduklarına veya ellerinin ve ayaklarının bağlı olduğuna dair işaretler görülüyordu. DNA testi yapma imkanı olmadığı için Bakanlık, kimliği belirlenemeyen cenazelerin defnedilmesi için Deyr el-Belah'ın güneyinde bir mezarlık tahsis etmek zorunda kaldı.

Aileler kaybolan fertlerini aramak için her yeri dolaşmaya devam ederken, soykırım kurbanları için ayrılan mezarlığa, kimliği belirsiz 54 ceset defnedildi. Bu mezarlığa onlarca kimliği belirsiz kurban ilk kez gömülmüyor. Savaş sırasında İsrail, uluslararası insancıl hukuk ve sözleşmeleri ihlal ederek iki ayrı kamyon dolusu cenaze teslim etti. Aileler, Han Yunus'taki toplu mezarlara gömüldükleri için sevdiklerini teşhis edemediler. Um Nebil, “Ordu tarafından teslim edilen cenazeler olduğu haberini her aldığımda, eşimi ve kızımı aramaya gidiyorum. Akıbetlerine dair herhangi bir güvenilir bilgi arıyorum. Çocuklarım bana babalarını ve kız kardeşlerini soruyor ama ne onları ne de beni rahatlatacak bir cevabım yok” diyor.

Daha güvenli bölgelere taşınmaya, evlerine geri dönmeye veya insani yardım almaya çalışırken sevdiklerini kaybeden ailelerin hepsi bu durumda. Yardım almaya çalışan onlarca kişi öldürüldü veya tutuklandı ve yaşayıp yaşamadıkları, akıbetlerinin ne olduğu hakkında kesin bir bilgi yok. Kayıp olarak listeleniyorlar. Gazze Şeridi'nin kuzeybatısındaki İsrail Zikim Sınır Kapısı’ndan giren tırlardan yardım almaya giden 34 yaşındaki Memduh Abdulvahid, oraya her gittiğinde onlarca gencin İsrail ordusunun ateşiyle öldürüldüğüne tanık olduğunu ve cesetlerini kimsenin alamadığını söylüyor.

 İsrail'in Gazze sınırının İsrail tarafında askeri araçlar tatbikat yapıyor, 23 Eylül 2025 (Reuters)İsrail'in Gazze sınırının İsrail tarafında askeri araçlar tatbikat yapıyor, 23 Eylül 2025 (Reuters)

İsrail tarafından teslim edilen onlarca cesedin yüzleri tanınmaz hale geldiği için kimlikleri tespit edilemedi. Bazılarında işkence izleri vardı, asılmış olduklarına veya ellerinin ve ayaklarının bağlı olduğuna dair işaretler görülüyordu. DNA testi yapma imkanı da yoktu

Şarku’l Avsat’ın al Majalla’dan aktardığı analize göre Abdulvahid şöyle devam etti: “İnsanlar gözümüzün önünde ölüyordu ve onları çekip alamıyorduk. Köpekler cesetlerini parçalıyordu. Daha sonra geri döndüğümüzde, onlardan geriye kalanları buluyor ve bulundukları yere gömüyorduk; ancak kim olduklarını teşhis edemiyor, hatta fotoğraflarını bile çekemiyorduk. Yüz hatları hayvanların saldırıları veya bombardımanlar sebebiyle tanınmaz halde oluyordu.” Kurbanların sokaklara ve açık alanlara gömüldüğünü, haftalar ve aylar içinde büyük olasılıkla çürüdüklerini ve bu nedenle kimlikleri belirsiz olarak kalacaklarını vurguladı.

12 Şubat 2024'te, annesi ve içeride mahsur kalan diğer sivillerin gözü önünde, İsrail ordusunun Nasır Tıp Kompleksi’nde açtığı ateş sonucu öldürülen 25 yaşındaki Cemal Ebu el-Ala'ya gelince, cenazesi ortadan kayboldu ve annesinin ziyaret edeceği bir mezarı yok. Cemal'in annesi şunları söylüyor: “Biz hastanede mahsur kalmışken oğlumu gözümün önünde öldürdüler. Ordu içeri girip bizi silah zoruyla dışarı atmadan önce onu hastanenin bahçesine gömdüm. Bir yıl sonra ordu geri çekildi ve ben cenazesini alıp mezarlığa nakletmek için geri döndüğümde, onu bulamadık.”

Ordunun Nasır Kompleksi’ni kontrol ettiği dönemde çok sayıda sivil öldürüldü. Bazılarının cenazesi kompleksin arazisindeki bir toplu mezarda bulunurken, diğerleri hiçbir iz bırakmadan kayboldu. Bazıları Um Cemal'in cenazesinin nerede olduğunu bilmese de en azından oğlunun akıbetini bildiği için bunun hayatı üzerinde daha az etkisi olduğunu düşünebilir ama o farklı düşünüyor: “Oğlumun şehit edildiğini ve onu gömdüğümü biliyorum, ancak cenazesi ortadan kayboldu. Ordu her cenazeleri teslim ettiğinde onu aramaya gidiyorum. Onlarca parçalanmış ve insanlığa sığmayan bir şekilde aşağılanmış cenaze görüyorum; belki cenazesini bulur, onu tekrar gömer ve mezarının nerede olduğunu bilirim.”

Bu bağlamda, Filistin Kayıp ve Zorla Kaybedilen Kişiler Merkezi, soykırım sırasında ailelerinin hayatta mı yoksa ölü mü olduklarını tespit edemediği bin 300 kayıp kişi vakası belgeledi. Bu arada, diğer yüzlerce vakanın belgelenmesi imkansızdı çünkü bazı ailelerde hayatta kimse kalmadığı için kayıp olduklarını veya zorla kaybedildiklerini belgeleyecek aile üyeleri de kalmamıştı. Ayrıca, İsrail Cezaevi İdaresi, soykırım sırasında tutuklananların sayısı ve akıbeti hakkında herhangi bir kesin veri veya bilgi de yayınlamadı. Canlı mı, ölü mü tutuldukları, ağır bombardıman altından bedenlerinden geriye hiçbir şey mi kalmadığı yahut hayvanlar tarafından mı parçalandıkları veya kimliği belirsiz kişiler olarak bilinmeyen yerlere mi gömüldükleri henüz belli değil. Bu, onlarca, belki de yüzlerce Gazzeli ailenin sevdiklerinin akıbetini asla öğrenemeyeceği anlamına geliyor.

*Bu analiz Şarku’l Avsat tarafından Londra merkezli al Majalla dergisinden çevrilmiştir.